روی (Zinc)

روی از عناصر اصلی است که مقادیر بسیار جزئی آن در تعداد زیادی از اغذیه وجود دارد به علاوه از عناصر ضروری در سیستم های آنزیمی است. ملح آن در تهیه انسولین به حالت متبلور، مداخله دارد. املاح روی مخصوصا سولفات آن، به عنوان کمکی به منظور رفع کمبود آن می تواند به کار رود. بعضی از املاح روی به علت خاصیت قابض که دارند (مانند کربنات – اکسید) در استعمال خارج، جهت درمان بیماری های پوستی به کار می روند.

روی، در آغاز از طریق اثنی عشر جذب می شود و به پروتئین های پلاسما، می پیوندد. روی با پیوستگی ملایم با آلبومین، می تواند توسط آن به بافت ها حمل گردد. اگر غذای روزانه دارای مقادیر کمی از روی باشد، تراکم آن در بافت ها پایین می آید. مقدار روی در دوران حاملگی و یا در زنانی که قرص های ضد حاملگی مصرف می نمایند، در بدن کم می شود. دفع آن به مقدار زیاد، از راه مدفوع ولی به مقادیر کم از راه ادرار صورت می گیرد. از راه عرق نیز می تواند دفع شود.

محل جذب روی بیشتر از روده باریک (دوازدهه و ژژونوم) و در حیوانات حتی از کولون است. در انسان بین ۷.۵ – ۱۴.۴ نانوگرم از روی روزانه، وارد روده و دوباره باز جذب می شود. اگرچه هنوز به درستی ساز و کار جذب را نمی دانیم ولی به نظر می رسد دو راه وجود دارد، یک راه برای مقادیر کم و راه دیگر برای مقادیر درمانی (زیاد) است. میزان جذب با فشار روحی، اندوتوکسمی، استروئیدها، حاملگی و شیردهی افزایش می یابد.

روی، در غالب بافت ها یافت می شود ولی تراکم زیاد آن در پروستات و مشیمیه چشم است. تصور می رود که ذخیره آن در بافت های بدن، کم باشد. چون کلیه ها دارای مقادیر جزئی از این عنصر می باشند، چنین به نظر می رسد که رلی در تنظیم این عنصر در بدن نداشته و یا این مداخله بسیار کم باشد.

برخی مطالعات نشان داده است که اهمیت وجود فیبر غذایی، در این محدودیت از فیتیک اسید کم تر است. وجود پروتئین در رژیم غذایی، سبب بهبود فراهمی زیستی آن می شود و اثرات نامطلوب بعضی از اجزا سبزی ها، در اثر مخلوط شدن آن ها با محتوای پروتئین حیوانی، کم می شود. تداخل این ماده معدنی با سایر مواد غذایی زیاد است ولی کم تر مورد توجه قرار می گیرد.

روی در حیوانات به صورت املاح غیر آلی وجود دارد. اسید فیتیک می تواند به طور قابل ملاحظه، جذب روی را کم کند، مخصوصا اگر کلسیم فراوان در بین باشد. حد متوسط تراکم روی در پلاسما، ۹۶۰ میکروگرم در لیتر برای افراد بالغ و سالم و ۸۹۰ میکروگرم در کودکان سالم است. کم شدن غیر طبیعی آن در موارد تشمع کبدی (الکلیک) و در بیماری های دیگر کبدی، سل، اورمی، بیماری های عفونی ریه و غیره مشاهده شده است.

با آزمایش هایی که بر روی حیوانات مختلف به عمل آمد، تاثیر این عنصر در رشد حيوانات نشان داده شد به طوری که کمبود آن، موجبات عدم رشد در آن ها را فراهم می آورد. از عوارض دیگر کمبود روی در بدن، بروز ضایعات پوستی و آلوپسی (alopecia = ریزش موضعی مو در قسمتی از بدن که به طور طبیعی مو دارد)، اختلال در وضع طبیعی پر درآوردن طيور، تغییر شکل غیر طبیعی استخوان، کم شدن تعداد لنفوسیت ها، ضعف فعالیت غدد جنسی در دو جنس نر و ماده، احساس درد در ناحیه اطراف قلب، میگرن، خیز اندام ها (oedemes)، درد مفاصل و غیره است.

مصرف نانی که با گندم بدون سبوس تهیه شده باشد، به علت دارا بودن اسید فیتیک، موجب کمبود روی و کوتوله شدن می گردد که در خاور میانه به آن برخورد می شود. حالت اخیر ناشی از کاهش فعالیت بیضه و تخمدان است که کمبود این عنصر در بدن، آن را پیش می آورد به علاوه باعث تاخير وقوع بلوغ می شود.

از املاح روی در درمان بیماری Wilson استفاده به عمل می آید. نیاز روزانه بدن به روی، معادل ۱۵ تا ۲۰ میلی گرم برای اشخاص بالغ مرد یا زن، تخمین زده می شود ولی زنان باردار و شیرده به مقادیر بیشتری از آن نیازمندند. روی در اغذیه حیوانی مانند گوشت، زرده تخم مرغ، شیر، گوشت پرندگان به مقدار متوسط و در اغذیه گیاهی مانند گندم، جو، چغندر و اسفناج وجود دارد. مقدار آن در ماهی، میوه ها و سبزیجات کم است.

مصرف زیاد آهن و فولیک اسید، فراهمی زیستی روی را کم می کند. مواد غذایی تکمیلی دوران حاملگی، اغلب حاوی این دو ماده غذایی هستند بنابراین فراهمی زیستی روی در زنان حامله کاهش می یابد.

فراهمی زیستی روی در شیر انسان بهتر از شیر گاو است. فراهمی زیستی این ماده معدنی در غذاهای تهیه شده از سويا، آمینواسیدها کریستالین، و کازئین هیدرولیز شده و جوجه کم تر است. در انسان، روی موجود در غذاهای حیوانی نسبت به میزان آن موجود در صرف گیاهی، فراهمی زیستی بالاتری دارد. علت فراهمی زیستی حیاتی کم آن در گیاهان و غلات، وجود مقدار زیاد فیبر و فیتیک اسید این مواد غذایی است.

برخی مواد بسته به غلظت، می توانند فراهمي زیستی آن را کاهش یا افزایش دهند آمینو اسیدها، کی لات های پروتئین، قندهای منوساکاریدی و اسیدهای چرب از این جمله اند. بعضی از اجزای ادرار، ممکن است فراهمی زیستی آن را بیشتر کنند. بعضی از آمینواسیدها فراهمی زیستی آن را افزایش می دهند مثل هیستیدین و متیونین در مقایسه با سولفات روی، ترکیب این آمینو اسیدها با آن فراهمی زیستی روی را بالا می برد.