آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: زردینه ، توق ، مستک
نام علمی: .Xanthium strumarium L
فرانسه : Petite – Bardane، Lampourde
انگلیسی: Burrweed، Small burdock
آلمانی: Gemeine spitzklette
ایتالیایی: Xantio Lappolon، Bardana minor
عربی: بادنجان بری، خروع برى (Khirwa’ barri )
زردینه گیاهی از تیره کاسنی، یک ساله، دارای ساقه زاویه دار، خشن و برگ های پهن و منقسم به ۳ – ۵ لوب عمیق دندانه دار و منتهی به دمبرگ دراز است. غالبا با گونه Xanthium spinosum و یا به فاصله کمی از آن در یک محل یافت می شود. کاپیتول های آن به تعداد کم یا چندتایی، در محور ساقه و یا در راس انشعابات آن ظاهر می گردد. میوه اش فندقه، بیضوی و به طول ۱ – ۱.۵ سانتی متر می باشد. در نواحی مختلف اروپا و آسیا، از جمله ایران، هندوسيلان پراکندگی دارد.
ترکیبات شیمیایی زردینه
ترکیبات موجود در گیاه زردینه مواد پروتیدی به مقدار ۳۶.۷ درصد، مواد چرب، ساکارز به مقدار ۳.۳۰ درصد، اینولین، اسانس، نوعی گلوکزید به نام گزانتو – استرومارین (xanthostrumarine) و یک ماده رزینی به نام گزانتواسترومين (xanthostrumine) و گزانتاتین (xanthantine) است. گزانتاتین (Xanthatine)، به فرمول C۱۵H۱۸O۳ و به وزن ملکولی ۲۴۶.۲۹ است. از گیاه Xanthium strumarium، .X. pensylvanicum Wallr و همچنین انواع دیگر آن ها به دست آمده و استخراج شده است.
گزانتاتین، به صورت بلوری های سوزنی شکل مسطح، در متانول یا اتانول به دست می آید. در گرمای ۱۱۴.۵ – ۱۱۵ درجه ذوب می شود. در اتر، استن و الكل حل می گردد. به مقدار جزئی در آب داغ که pH خنثی داشته باشد محلول است. اثر ضد میکروبی دارد. دو ماده اخیر در دانه گیاه وجود دارد. بررسی Zander در سال ۱۸۸۱ نیز وجود گلوکزید مذکور را در گیاه محقق داشته است.
مغز دانه گیاه زردینه، ۲۵ تا ۳۰ درصد روغن، به حالت روان (پس از استخراج) دارد. وزن مخصوص روغن آن در گرمای ۲۰ درجه، بین ۰.۹۱۲ و ۰.۹۱۷، اندیس صابونی شدن آن، ۱۸۵ تا ۱۹۵ و اندیس ید آن ۱۲۲ تا ۱۴۲ است. اسیدهای چرب اشباع شده آن طبق تجزیه های شیمیایی مختلف که به عمل آمده، برابر ۸.۲ درصد و نوع اشباع نشده آن ها جمعا ۹۰.۵۰ درصد است که ۲۷.۱ درصد آن را اسید اولئیک و ۶۳.۴ درصد آن را اسید لینولئیک تشکیل می دهند. این روغن، به مصارف روشنایی و در بعضی از نواحی هند، به مصارف درمانی می رسد ولی مصارف تغذیه ندارد.
خواص درمانی زردینه
کلیه قسمت های گیاه زردینه دارای طعم تلخ، ناپسند و اثر ضد کرم، مقوی، ملین و اشتها آور است. ریشه اش را در معالجه سرطان موثر تصور می نمایند. برای میوه خاردار گیاه اثر تسکین دهنده تحریکات و التهاب ها قائل هستند و بعلاوه آنرا در درمان آبله مؤثر می دانند.
در بعضی نواحی، جوشانده میوه گیاه را برای درمان و رفع تب مالاریا بکار می برند. در هندوچین از کلیه قسمتهای گیاه به عنوان ملین استفاده می شود. ضمنا عصاره ریشه آنرا بر روی زخم، جوشهای پوست بدن و آبسه ها، اثر می دهند. اعضاء این گیاه در گذشته برای رفع خنازیر، نزله ها و جذام به کار می رفته است. اثر مقوی و تصفیه کننده خون نیز برای آن ذکر شده است.
صور دارویی زردینه
مقادیر مصرفی برای هر دو گیاه مذکور به شرح زیر است:
شیره گیاه به مقدار ۱۸۰ گرم در روز – دم کرده یا جوشانده ۳۰ تا ۴۰ درهزار به مقدار ۳ فنجان در روز (بین هر دو غذا) – عصاره به مقدار ۴ تا ۸ گرم در روز – جوشانده ۵۰ تا ۱۰۰ در هزار X. spinosum برای شستشوی موی سر. استفاده از هر دو گیاه مذکور برای مصارف درمانی امروزه تقریبا بین مردم متروک شده است.
محل رویش زردینه
خراسان، اطراف تهران، مزارع ترامیس، بلوچستان، آذربایجان، بندرگز، گیلان: اطراف رشت، لاكان، پیربازار، حاشیه رودخانه سفیدرود، رودبار ناحیه کوشک اطراف منجیل و راه رشت به فومن.
