کرم خراطین

کرم خراطین و ویژگی های ساختاری آن

Eisenia fetida نوعی کرم خاکی و حلقوی است که به کرم قرمز، کرم مدفوع، کرم لول­خور و کرم ببری نیز معروف است. در فارسی به آن خراطین گفته می شود. در مقالات، گاها کرم قرمز کالیفرنیا نامیده می شود. هر یک از این اسامی از جمله نام علمی این کرم، به خصوصیات فیزیکی آن اشاره می کند. واژه قرمز، به قرمزرنگ بودن آن اشاره دارد. واژه لول­خور اشاره به حرکت این کرم دارد. موقعی که بدنش لمس می شود یا برای ایجاد ترس، بدنش را می­لرزاند و لول می خورد.

واژه «ببر» اشاره به نوارهای روی بدنش دارد. چون بدن این کرم به صورت قطعه قطعه ­ای است، ظاهر نواری ­شکل پیدا کرده است. واژه مدفوع اشاره به یکی از زیستگاه­ های رایج این کرم دارد. واژه fetida از واژه لاتین fetid نشات میگیرد که اشاره به بوی مشمیزکننده­ دارد. وقتی کرم حس می کند که چیزی بدنش را لمس کرده است، مایعی را از بدنش دفع می کند که بوی متعفنی می دهد.

رنگ کرم خراطین به او این امکان را می دهد که به خوبی در محل زندگی خود در خاک و مواد ضایعاتی آلی غوطه ور شود. قطعه ­قطعه بودن بدن کرم های خاکی به صورت حلقه ها یا بندهایی بر روی بدن آنها دیده می شود. اولین قطعه یا حلقه(بند) ، سر کرم است و آخرین حلقه، مقعد اوست. حلقه ها این امکان را به کرم می دهند که به خوبی خود را مخفی کند. از آنجا که این موجودات دایما داخل خاک و ضایعات آلی می­خزند، این توانایی اهمیت به خصوصی دارد.

این حلقه­ ها باعث می شوند که قسمت های مختلف بدن کرم به طور اختصاصی عمل کنند. هرچند ممکن است حلقه­ ای مثل حلقه دیگر عمل کند، ولی هر حلقه وظایف روزانه مخصوص به خود را انجام می دهد. از سمت داخل بدن کرم، این قطعات (حلقه ها) بواسطه وجود سپتوم (septum) از هم جدا دیده می شوند که شبیه دیواری است که مایع حفره درونی بدن کرم (مایع کوئلومیک) را در هر حلقه احاطه می کند.

حلقه ­بندی (تقسیم­ بندی های حلقه­ ای) بدن این کرم خاکی مثل سایر کرم ­های خاکی، به او این امکان را می دهد که بخش های خاصی از بدنش را بازسازی کند. در واقع کرم خراطین می تواند قسمت های جلویی (از حلقه های 23 و 24) و قسمت های عقبی (از حلقه های 20 و 21) بدنش را بازسازی کند. کوئلوم (coelom) حفره درون بدن کرم است که پر از مایع است. اندام های درونی بدن کرم در این حفره قرار دارند. این حفره مثل یک اسکلت هیدرواستاتیک عمل کرده و موجب حرکت کرم می شود.

این اسکلت هیدرواستاتیک بستری را ایجاد می کند که ماهیچه­ های کرم بتوانند رو به جلو فشار وارد کرده و به حرکت کرم کمک کنند. کرم خراطین درون کولئوم خود مایعی دارد که وقتی چیزی بدنش را به طور ناخوشایندی لمس می کند، آن را دفع می کند. این نوعی مکانیسم دفاعی است که مهاجمان را دور نگه می دارد. مایع کولئوم را nutty (چیزی که به ظاهر معمولی است ولی در واقع، غیرعادی و عجیب است) تلقی می کنند. واژه fetid که در زبان لاتین به معنی متعفن و بدبوست، بخشی از نام علمی این کرم بوده و دلیل وجود این واژه در نام علمی آن، به خاطر همین مایع بدبوی کولئوم است.

گاهی اوقات اطراف مقعد کرم، زرد رنگ به نظر می رسد که به خاطر تجمع مایع کولئوم است. بافت عصبی کرم های حلقوی نسبت به سایر اندام­ هایشان، توسعه خیلی بیشتری پیدا کرده اند. بخش عمده بافت عصبی در قسمت جلویی کرم (قسمت سر کرم) قرار دارد. در طول قسمت عقبی بدن کرم نیز بافت عصبی توسعه زیادی پیدا کرده است و به کرم کمک می کند که حرکتش را کنترل کند. حلقه اول بدن کرم (قسمت سر کرم) دارای یک جفت گانگلیوم مغزی (گره عصبی) است. این گره ها، طناب های نخاعی هستند که حکم چشم کرم را دارند.

این گره­ ها احتمالا باعث می شوند که کرم خراطین نسبت به نور حساسیت بسیار بالایی داشته باشد. این کرم همانطور که از نام رده­ آن نیز مشخص است (متعلق به رده­ی Oligochaeta)، تعداد کمی کرک بر روی بدن خود دارد. در هر حلقه از بدنش، 8 کُرک تخصصی­ تر دارد که در هر حلقه به صورت جفتی وجود دارند. این کرک ­ها، موهای ریز و زبری هستند که از بدن کرم بیرون میزنند و جنسشان از کیتین است.

هرچند تعدادشان کم است، ولی اهمیتشان فوق­ العاده بالاست و حرکت کرم در داخل و روی زیستگاهش را میسر می سازد. بقیه کرک ­ها بعضا پاراپودیا (parapodia) دارند که در اصل پاهای کوچک به شمار میروند. وجود این پاهای کوچک در کرم­ های حلقوی باعث می شود که عبور کرم در داخل بستر زیستگاه به سختی انجام شود و به این صورت، جلوی سرعت کرم را می گیرد. کرم خراطین حدود 80 تا 110 بند دارد. وزن کرم خراطین بالغ 1.5 گرم است. کرم خراطین در طیف وسیعی از اقلیم ­ها زنده می ماند و در تمام فصول فعالیت دارد.

کرم خراطین چگونه تولید مثل می کند؟

کمربند تناسلی (Clitellum) یک ساختار تخصصی است که به تولید مثل کرم کمک می کند. کرم­ های حلقوی (از جمله کرم خراطین) هرمافرودیت (دو جنسه) هستند. یعنی اندام های جنسی نر و ماده را به طور همزمان دارند. با اینکه دو جنسه هستند ولی شواهد مستندی مبنی بر اینکه خودشان را بارور می کنند، وجود ندارد. اگر اسپرم داخل بدن کرم با تخمک موجود در بدن همان کرم تلقیح پیدا کند، خودباروری رخ می دهد.

تولید مثل معمولا روی زمین یا در محفظ ه­ای انجام می شود که کرم ­ها در آن، جای بگیرند. دو کرمی که به سن تولید مثل رسیده اند، ابتدا بدنشان را در راستای بدن همدیگر قرار می دهند (به حالتی که سر کرم خلاف جهت سر کرم دیگر است). تفاوت بین کرم جوان و کرم بالغ را به کمک وجود یا عدم وجود این کمربند تناسلی میتوان به راحتی تشخیص داد. این کمربند یک برجستگی غده­ای است که به تولید مثل کمک می کند. کمربند تناسلی، واضح ترین بخش بدن کرم است. به طوری که تشخیص این قسمت راحت ­تر از تشخیص سر کرم است.

کرم­ ها پهلو به پهلوی یکدیگر می­ خزند تا هر کدام به نزدیک دم کرم دیگر برسد. سپس قسمت­ هایی از بدن کرم که در مجاورت بدن کرم دیگر قرار دارد، به هم می­ چسبند. کرم­ با این کار، منافذ اسپرمش را هم­راستای منافذ کرم دیگر (در حکم کرم ماده) که حاوی تخمک است، قرار می دهد و به این صورت لقاح اسپرم­ ها و تخمک­ ها انجام میگیرد. حین خزیدن و هم­راستایی در طول بدن یکدیگر، هر کدام از کرم­ ها مایعی از خود ترشح می کند که امکان انتقال امن اسپرم فراهم می شود.

منافذ اسپرم کرم، در بند 15 بدنش قرار گرفته است. بند 15، یک بند قبل از آن بندی است که منافذ تخمک قرار دارد. زمانی که اسپرم با تخمک ترکیب شد و لقاح انجام گرفت، در واقع کمربند تناسلی در طول بدن کرم حرکت می کند. این باعث حرکت بدن می شود، جنین­ ها را جمع­ آوری می کند و آن ها را در پیله­ هایی قرار می دهد. پیله­ ها از کمربند تناسلی خارج می شوند و نزدیک محلی که کرم قرار دارد، قرار می گیرند. کرم خراطین تقریبا هر 14 تا 21 روز یک­بار پیله­ می سازد.

این پیله­ ها معمولا حاوی 8 تا 20 تخم هستند که معمولا فقط حدود 2 تا از این پیله­ ها به تولید کرم جدید منجر می شود. به مرور زمان رنگ پیله ­ها تغییر می کند. ابتدا رنگشان بسیار روشن است و هر چه زمان می گذرد، به رنگ قرمز می­گرایند تا اینکه کرم­ های جدید به دنیا می­ آیند. عرض کرم خراطین 2 تا 6 میلی­متر و طولش 26 تا 130 میلی­متر است و جز کوچک­ترین گونه­ های کرم خاکی در دنیاست. چون کرم خراطین epigeic است (کرمی که در سطح خاک رشد می کند)، نیازی نیست برای یافتن آن، زمین را بکنید.  

کرم خراطین در چه مناطقی زندگی می کند؟

کرم­ های حلقوی بر اساس زیستگاهشان، به طور کلی در سه دسته قرار می گیرند: کرم ­های مواد ضایعاتی، کرم­های روی خاک، و کرم ­های زیر خاک. کرم خراطین جز کرم ­هایی است که در مواد ضایعاتی و زباله­ ها زندگی می کند چون زباله­ ها و ضایعات آلی را تجزیه می کند. گاهی اوقات در سطح یا نزدیک به سطح زمین زندگی می کند.

کرم­ هایی که در زباله­ های آلی زندگی می کنند، رایج­ ترین گونه کرم­ هایی هستند که در تولید کود ورمی­کمپوست نقش دارند و به عنوان گونه تجاری شناخته می شوند. چون این گونه کرم­ ها کمپوست تولید می کنند، اغلب در جنگل، درون زمین­ های پوشیده از برگ یافت می شوند یا اینکه در کپه های مدفوع حیوانات که در مزارع است، یافت می شوند. آزمایش­ ها نشان داده است که خراطین در بسیاری از انواع مدفوع حیوانات از جمله گاو، بز، خوک، خرگوش و اسب قابلیت زندگی کردن دارد.

هرچند زندگی کردن در برخی مدفوع­ ها بهتر از بقیه است، ولی زندگی در کل هیچ­کدام برایش مشکلی ایجاد نمی کند. این­ گونه کرم در بسیاری از انواع اقلیم­ ها از جمله دما، رطوبت و PH های مختلف می تواند زندگی کند. این گونه­ کرم احتمالا به دلیل توانایی عالی مصرف مواد آلی و تولید کود، در همه جا یافت می شوند. با اینکه هیچ کرمی به عنوان طعمه ماهیگیری نمی­ تواند در داخل آب زنده بماند، ولی این گونه بیشتر از سایر گونه­ ها در داخل آب دوام می ­آورد لذا معروف ­ترین گزینه در بین ماهی گیران است. خزیدن در زباله­ ها و پسماندها ساده نیست. کرم خراطین بواسطه­ ی ویژگی­ هایی که دارد (در بالا ذکر کردیم) می تواند به راحتی در زباله ­ها حرکت کند.

تغذیه کرم خراطین

کرم­ های قرمز (از جمله کرم خراطین) کرم خاکی هستند. بنابراین غذای خود را عمدتا از منابع داخل یا روی خاک بدست می ­آورند. همانطور که از نام دیگر این کرم­ ها مشخص است (کرم مدفوع)، این کرم اغلب در توده­های مدفوع­ حیوانات (که به عنوان کود حیوانی استفاده می شود) یافت می شوند. سیستم گوارش کرم خراطین مثل سایر کرم ­های خاکی از دهان (اولین بند بدن) شروع می شود و تا مقعد (آخرین بند بدن) ادامه دارد.

چیزی که کرم­ های قرمز (از جمله خراطین که قرمز رنگ است) را به گزینه ­ای عالی برای کمپوست­ سازی تبدیل میکند، این است که آن ­ها می توانند مواد آلی را هضم کرده و آن ­ها را به شکل مواد تجزی ه­شده و کاربردی، دفع کنند. این گونه کرم­، کود ساز معروفی است و از عمده مواد آلی تغذیه می کند. با این وجود، متخصصان ورمی­کمپوست نسبت به لبنیات، روغن ­ها و گوشت هشدار می دهند، نه بخاطر اینکه کرم ­ها آن ها را نمی خورند، بلکه به خاطر این است که این غذاها ارگانیسم­ های نامطلوب دیگر را به سمت زیستگاه کرم جلب می کند. کرم ­های قرمز با گذشت زمان، روابط همزیستی مختلفی در سیستم گوارشی خود برقرار کرده ­اند تا تجزیه مواد غذایی را به سرعت انجام دهند.

ساختارهای تخصصی سیستم گوارش کرم خراطین

کرم خراطین علاوه بر اینکه روابط همزیستی برقرار کرده است، چندین ساختار مهم در داخل بدنش دارد که به هضم مواد کمک می کند. خیلی از این ساختارها را می توان از نظر تشابه عملکرد، با ساختارهای گوارشی بدن انسان مقایسه کرد. غذا از طریق دهان کرم وارد بدنش می شود. دهان، پوشیده از لب مسطحی به نام پروستومیوم (prostomium) است. به پروستومیوم (پیش دهان) در کرم خراطین به خاطر شکلی که دارد، اپیلوبوس می گویند. پیش دهان و دهان، هر دو در بند 1 قرار دارند. پس از اینکه غذا وارد دهان کرم شد، به حلق، مری و سپس به چینه­ دان می رود.

درون مری کرم خراطین، غدد ترشح­ کننده ­ی نمک های کلسیمی وجود دارد که در مری، کلسیم ترشح می کنند. این یون ­های کلسیمی علاوه بر تنظیم PH، خاک را نیز غنی­ سازی می کنند (از مقعد کرم به داخل خاک دفع می شوند). عمل چینه ­دان کرم مشابه عمل معده در انسان است. چینه­ دان مواد غذایی هضم­ شده را در خود نگه می دارد تا ساختارهای بعدی آماده تجزیه این مواد شوند. پس از چینه­ دان، مواد غذایی وارد سنگدان می شود. سنگدان، اندامی مخصوص خرد کردن و تجزیه فیزیکی مواد غذایی است. کرم قطعات نرم خاک را مصرف می کند.

این قطعات در سنگدان نگهداری می شوند. سپس ماهیچه های قدرتمند سنگدان، این قطعات خاک را به مواد غذایی فشار می دهند تا مواد غذایی خرد شوند. سنگدان شبیه دندان­ های انسان به خصوص دندان­ های آسیاب عمل می کند. محل سنگدان در بندهای 17 و 18 بدن کرم است. پس از اینکه تجزیه فیزیکی در سنگدان انجام شد، غذا وارد روده می شود و در آنجا مواد مغذی از طریق روده جذب می شوند. در روده، میکروب­ هایی وجود دارند که به تجزیه شیمیایی مواد کمک می کنند. روده از بند 15 کرم خراطین شروع می شود.

ساختار دیگری در داخل روده ­کرم خاکی به نام تیفلوزول (typhlosole) وجود دارد. تیفلوزول ساختاری است شبیه به قطره در حال چکیدن که قسمت زیادی از روده را از درازا شامل می شود. برای افزایش سطح تماس روده جهت جذب مواد غذایی، این ساختار ضروری است. ساختارهای مشابه در انسان، پرزهای ریز روده (villus) و تورفتگی های روده (crypt) هستند که دیواره­ های روده کوچک را می­ پوشانند تا سطح تماس جهت جذب مواد غذایی افزایش یابد. کرم­ خاکی مثل انسان، سیستم گردش خون دارد. این سیستم گردش خون در مقایسه با سیستم گردش خون موجوداتی مثل بسیاری از نرم­تنان، تخصصی ­تر است. این سیستم موجب می شود که مواد مغذی به سراسر بدن کرم منتقل شود.

هرچند کرم خراطین نیازی به اندام ­های تنفسی تخصصی مثل انسان ندارد (چون اکسیژن را از طریق پوست جذب می کند)، ولی خونی دارد که اکسیژن و مواد مغذی را به قسمت های مختلف بدن میرساند. نکته جالب اینکه چون خون کرم خراطین حاوی هموگلوبین است (مثل خون ما انسان­ ها)، شکل اکسید شده­ ی این خون نیز قرمز رنگ است (مثل خون ­ما انسان­ ها). سایر ساختارهای گوارشی این گونه کرم خاکی عبارتند از: گردیزه (نفریدیا nephridia) و مقعد.

گردیزه و مقعد، مواد زاید را از بدن دفع می کنند. گردیزه اندام­ های کوچکی است که شبیه کبد انسان عمل می کنند و با داشتن نفرون، مواد زاید آبکی را فیلتر می کنند. گردیزه مواد زاید آبکی حاصل از تجزیه مواد غذایی را در طول بدن کرم، از بدنش دفع می کند. گونه کرم خراطین در هر بند از بدنش، یک جفت گردیزه دارد. سایر گونه­ ها در هر بند بدنشان، ممکن است بیش از یک جفت گردیزه داشته باشند. مواد دفعی، از آخرین بند بدن کرم (مقعد) به بیرون دفع می شوند. این مواد دفعی از نظر کرم بی­ ارزش است در حالی­ که از نظر ما انسان­ ها بسیار ارزشمند است چرا که این مواد دفعی، همان کود ورمی­کمپوست است!

نکاتی جالب درمورد کرم­ خراطین

• برخی تخمین میزنند که کرم خراطین می تواند روزانه به اندازه نصف وزن بدنش غذا بخورد.
• کرم خراطین یکی از بهترین طعمه­ های ماهیگیری است چون پس از اینکه به قلاب ماهیگیری زده می شود، خیلی ورجه وورجه میرود و لول می خورد (توجه ماهی را به خوبی جلب می کند).
• مدفوع کرم خاکی (castings) ارزش خیلی زیادی دارد چون سرشار از مواد مغذی مفید برای رشد گیاهان است.
• لایه آبکی که کف بستر کمپوست جمع می شود، مثل مدفوع کرم خاکی حاوی مواد مغذی ارزشمند برای گیاهان است، هرچند میزان این مواد ارزشمند در مدفوع بیشتر است. به این لایه آبکی، چای کرم گفته می شود. چای کرم مخصوص انسان نیست بلکه گیاهان باید آن را نوش جان کنند تا رشدشان بیشتر شود!
• بیش از 9 هزار گونه کرم خاکی در دنیا وجود دارد که طول بدنشان از یک و نیم سانتی متر تا 670 سانتی متر متفاوت است. از بین این 9 هزار گونه، فقط 7 گونه برای تولید ورمی­کمپوست مناسب هستند. یکی از این 7 گونه، کرم خراطین (لول­خور قرمز) است.
• پرتوهای فرابنفش می تواند کرم­ ها را ظرف چند دقیقه نابود کند. به همین خاطر کرم ­های خاکی (از جمله کرم خراطین) نورگریز هستند. آن ها سلول­ های خاصی در طول بدنشان دارند که در حضور نور به آن ها هشدار می دهد تا در جهت خلاف نور، فرار کنند.
• کرم خراطین بهترین گونه کرم برای تولید ورمی­کمپوست است به چند دلیل: حدودا 16 سال عمر می کند. هرچند دو جنسه است ولی نمیتواند خودش را بارور کند و این بسیار عالی است. کرم خراطین غذای خیلی زیادی می خورد به طوری که هر کرم خراطین روزانه به اندازه وزن خودش (1 گرم در کرم­ های بالغ) غذا هضم می کند. مدفوع آن ها که در واقع همان ورمی­کمپوست است، 60 درصد غذایی است که می خورند. این مدفوع، محصول با کیفیت بالایی است.

تاثیر کرم خراطین بر سرطان سینه

سرطان سینه شایع­ ترین بیماری بدخیم در بین زنان است و آمار ابتلا به آن در طی چند دهه اخیر در آسیا به شدت افزایش یافته است. افزایش مقاومت دارویی در سرطان سینه موجب شده است که درمان این سرطان روز به روز به چالش جدی­د تری تبدیل شود. بنابراین نیاز مبرم به یافتن روش­ های درمانی جدید وجود دارد. کرم خاکی به طور عمده در طب سنتی چینی استفاده می شود. مطالعات اخیر بر روی عصاره کرم خاکی نشان داده است که این عصاره می تواند اختلالات هوموستاتیک (اختلالاتی که قطع خونریزی با مشکل مواجه می شود) و روند درمان زخم را بهبود دهد.

علاوه بر این، غلظت بالای عصاره کرم خاکی غیرسمی است و خاصیت عالی ضد التهابی و ضد تب دارد. تحقیقات بیشتر نشان داده است که میتوان از عصاره کرم خاکی به عنوان ماده ضد باکتری، ضد قارچ، ضد ویروس و ضد تومور استفاده کرد. در سال 2016 مطالعه­ ای در همین زمینه در کشور چین انجام شد. در این مطالعه، برای مشخص کردن ترکیبات فعال موجود در کرم خاکی که در داروهای طب سنتی به عنوان ماده اولیه از آن استفاده می شود، کرم خاکی مورد بررسی قرار گرفت. از آنزیم­ فیبرینولیتیک (تجزیه­ کننده ­ی فیبرین) کرم خاکی (به اختصار EFE) به این آنزیم، لومبروکیناز نیز گفته می شود.

این آنزیم، (گروهی از 6 پروتئاز سرینی است) به عنوان ماده خوراکی ضد انعقاد خون برای جلوگیری از بیماری­ های قلبی و عروق مغزی استفاده شده است، چون خاصیت ضد انعقاد خون بالایی دارد. اخیرا اثر ضد سرطانی EFE ، توجه محققان سراسر دنیا را به خود جلب کرده است. مطالعه­ ای نشان داده است که EFE استخراجی از کرم خراطین خاصیت ضد سرطانی بسیار قوی در برابر سلول­ های سرطانی کبد در شرایط in vitro و In vivo دارد. یکی از اجزای EFE (به اختصار EFEa)، پروتیینی است که مثل آنزیم فیبرینولیتیک و فعال­ کننده­ پلاسمینوژن عمل می کند.

در این مطالعه، با استفاده از تکنیک­ های جداسازی کروماتوگرافی، EFEa کرم خراطین استخراج و خالص ­سازی شد. سلول سرطانی رده MCF-7 نوعی رده سلولی است که نمایانگر سلول­ های آدنوم سرطان سینه است و می تواند گسترش پیدا کند. با استفاده از تکنیک ­های مختلف مشخص شد که EFEa خاصیت ضد تکثیر سلولی و ضد متاستاز داشته و مانع از بقا و مهاجرت سلول های سرطانی رده­ MCF-7 می شود.

خواص ضد قارچی و ضد میکروبی پودر کرم خراطین:

در مطالع ه­ای که در سال 2006 و 2007 در کشور گویان انجام شد، حدود 2500 کرم خراطین جمع­ آوری شد. کرم­ ها به مدت 5 ساعت در آب قرار گرفتند تا خاک موجود در دستگاه گوارششان خارج شود. سپس با آب مقطر به طور کامل شسته شدند و پس از قرارگیری در پتری­دیش، به مدت 24 ساعت در دمای 55 درجه سانتی گراد انکوباتور قرار گرفتند. پس از این مدت، کر م­ها را پودر کردند. این پودر در یخچال نگهداری شد. برای اندازه­گیری مواد مختلف موجود در پودر کرم خراطین، از روش هضم اسید سولفوریک و نیتریک اسید استفاده شد.

در این مطالعه، میزان منیزیم، کلسیم، آهن، منگنز، روی و مس اندازه­ گیری شد. میزان پتاسیم و نیتروژن پودر کرم خراطین نیز به کمک روش ­های استاندارد هومر اندازه­ گیری شد. نتایجی که از این مطالعه بدست آمد، این بود که آهن، بیشترین درصد و منیزیم کمترین درصد را در بین مواد موجود در پودر کرم خراطین داشت. مصرف خوراکی پودر کرم خراطین توسط موش­ ها و انسان­ موجب تنظیم فشار خون آنها شد (هم فشار خون بالا را کاهش داد و هم فشار خون پایین را افزایش داد). اعتقاد بر این است که این خواص به خاطر وجود آنزیم­ های پروتئولیتیک (پروتئین­خوار)، پیش­ساز این آنزیم ­ها و سایر پروتیین­ ها، چربی ها یا ترکییات ناشناخته در پودر کرم خراطین است. در نهایت مشخص شد که کرم خراطین خاصیت ضد قارچی نیز دارد.

ارزیابی تغذیه ­ای کرم خاکی به عنوان غذای انسان

طی 30 سال اخیر، کشت کرم خاکی به عنوان منبع عالی پروتیینی جایگزین ماهی و سویا، در سراسر دنیا گسترش یافته است. نه فقط در آزمایشگاه، بلکه در عمل نیز ثابت شده است که کرم خراطین در بسیاری از انواع زباله­ ها به خوبی رشد می کند و آن ها را به کود تیره، بدون بو و سرشار از پروتیین تبدیل می کند. مردم چین قر نهاست که از کرم خاکی به عنوان غذا استفاده م یکنند. در زما ن­های قدیم، مردم استا ن­های فوجیان و گوانگ­دونگ (پرجمعیت­ترین استان چین) عادت به خوردن کرم خاکی داشتند.

حتی امروزه برخی از مردم استان ­های هِنان و تایوان، غذاهای مخصوصی می­پزند که یکی از مواد اولیه اصلی آن، کرم خاکی است. امروزه سوپ کرم خاکی یکی از غذاهای سنتی است که هنوز هم در برخی از رستوران ­های استان گوانگ­دونگ سرو می شود. در سال­ های اخیر برخی از کشورهای غرب و جنوب شرقی اروپا، محصولات مختلفی با کرم خاکی درست کرده­ اند مثل کنسرو کرم خاکی، کنسرو قارچ و کرم خاکی، بیسکوییت کرم خاکی و نان کرم خاکی. در کشورهای آمریکای جنوبی و آفریبا، مصرف کرم خاکی معمول است.

به خاطر میزان پروتیین و کیفیت بالای پروتیین آن، میزان بالای ویتامین­ های B و سایر مواد فعال زیستی، به احتمال زیاد کرم خاکی می تواند به عنوان منبع مهم پروتیین حیوانی در تغذیه انسان باشد. البته مصرف خوراکی کرم از نظر اسلام جایز نبوده و حرام است. در هر صورت، رایج­ ترین کاربرد کرم خاکی، درمان برخی از بیمار ی­ها در طب سنتی چینی است. چینی­ ها به کرم خاکی، لقب «اژدهای زمین» یا «کرم خاکی گردن سفید» داده ­اند. این القاب در کتاب طب سنتی چینی « Shen-nong-bencao-jing» آمده است. کرم خراطین، یکی از گونه­های کرم خاکی است که در طب سنتی چینی، کاربرد درمانی دارد. در جدول زیر، میزان پروتیین و سایر مواد موجود در کرم خراطین با برخی از غذاهای پروتیینی معمول آمده است:

در جدول زیر، درصد پروتیین کل و درصد آمینواسیدهای موجود در کرم خراطین را مشاهده می کنید (داده ها بر اساس درصد وزنی وزنی است)

در جدول زیر، درصد آمینواسیدهای آزاد بدن کرم خراطین تازه و مایعات بدن کرم خراطین را مشاهده می کنید:

در جدول زیر، میزان ویتامین ­ها و برخی از مواد معدنی مایعات بدن کرم خراطین را مشاهده می کنید:

تاثیر عصاره کرم خراطین بر آنفولانزا و آدنوویروس:

یکی از ویژگی­ های طب سنتی چینی، استفاده از حشرات و سایر بندپایان همراه با محصولاتی است که به طور طبیعی از آن ها استخراج می شود. این محصولات جز منابع مهم مواد شیمیایی جدید با اثرات درمانی هستند. در طب سنتی چینی، مطالعات زیادی بر روی فعالیت زیستی و کاربرد گیاهان، حشرات و اجزا موثر آن ها انجام شده است. کرم خاکی نقش مهمی در طب سنتی چینی دارد و برای کاربرد درمانی، بی خطر تلقی می شود.

در طب سنتی چینی از عصاره کرم خاکی برای درمان بیماری ­های مختلف مثل زخم بستر، کورک استخوان و اِکتیما استفاده می شود. غذاهایی که کرم خاکی می خورد، حاوی بسیاری از انواع میکروارگانیسم­ هایی است که به طول کامل هضم و جذب می شوند. به ندرت اتفاق می ­افتد که کرم خاکی بر اثر عفونت میکروبی بمیرد. با اینکه در زباله ­ها زندگی می کنند، هیچ میکروبی موجب مرگ آن ها نمی شود. بنابراین سیستم­ های مولکولی قدرتمندی باید وجود داشته باشند که دربرگیرنده­ ی بسیاری از فاکتورهای غیراختصاصی است که میتوانند میکروب ­های اطرافشان را تجزیه کنند.

مولکول­ هایی مثل استرازها، لیزوزیم ­ها، پپتیدهای ضد باکتریایی و پروتئازها از کرم خاکی استخراج شده است. با اینکه این موارد در طب سنتی چینی کاربرد زیادی دارند، ولی مبنای علمی آنها هنوز مشخص نیست.

در مطالعه ای در کشور چین، اثر ضدمیکروبی عصاره کرم خراطین (یکی از انواع کرم خاکی) مورد بررسی قرار گرفت. سیستم ایمنی کرم خاکی، ذاتی و غیراختصاصی، پیش ­بینی ­ناپذیر و غیروابسته به تولید مثل است. زیستگاه طبیعی کرم خاکی نشان می دهد که مولکول­ های ضد میکروبی یا مواد ضد ویروسی قدرتمندی در خود کرم خاکی وجود دارد. در این مطالعه، خاصیت ضد ویروسی عصاره بافت کرم خراطین به اثبات رسید. این خاصیت، غیر اختصاصی بوده و منطبق با ویژگی­ های ایمنی ذاتی است.