وضعیت کشاورزی ارگانیک در جهان

وضعیت کشاورزی ارگانیک در جهان و سیستم های کشاورزی ارگانیک در دهه اخیر به طور چشمگیری مورد توجه قرار گرفته است، گفتنی است در این سیستم ها راه حل مناسبی برای برطرف کردن برخی از مشکلات کنونی کشاورزی تعبیه شده است.

در سال ۲۰۰۳ کشاورزی ارگانیک تقریبا در ۱۰۰ کشور جهان اجرا شده و مناطق تحت مدیریت ارگانیک نیز به طور مداوم در حال افزایش هستند، این در حالیست که متاسفانه در برخی از کشورها آمار صحیحی از نحوه و میزان مساحت تحت مدیریت کشاورزی ارگانیک در دسترس نمی باشد.

بررسی آمار ارایه شده توسط SOEL طی سال های 2000-2003 نشان می دهد که مساحت اراضی تحت مدیریت ارگانیک جهان از 15.8 میلیون هکتار در سال 2000 به 37میلیون هکتار در سال 2009 افزایش یافته است.

قاره اقیانوسیه – استرالیا بخش بزرگی از اراضی تحت مدیریت ارگانیک را به خود اختصاص داده است به طوری که در سال 2003 مساحت این اراضی 10061 هزار هکتار مادل 41.8 درصد کل اراضی تحت مدیریت ارگانیک جهان بوده است. مساحت این اراضی ۱۰۰۶۱ هزار ریت ارگانیک جهان بوده است.

پس از اقیانوسیه، آمریکای لاتین با ۵۸۲۸ هزار هکتار ( 24.2 درصد)، اروپا با 5560 هزار هکتار (23.1 درصد)، آمریکای شمالی با ۱۴۲۰ هزار هکتار ( 5.9 درصد)، آسیا با 891 هزار هکتار (3.7درصد) و کشورهای آفریقایی با ۳۱۳ هزار هکتار (1.3 درصد) اراضی تحت مدیریت ارگانیک را به خود اختصاص داده اند.

طی دوره ۲۰۰۳ – ۲۰۰۰ على رغم افزایش سطح اراضی تحت مدیریت ارگانیک در تمامی قاره ها و مناطق، تغییرات جالب و قابل توجهی نیز اتفاق افتاده است به طوری که توجه به آمار ارایه شده که سهم اراضی تحت مدیریت ارگانیک قاره های اقیانوسیه، آمریکای شمالی و اروپا در سال ۲۰۰۳ نسبت به سال مبنا کاهش یافته است (قاره اقیانوسیه با بیشترین کاهش سهم از 48.5 درصد به 41.8درصد).

اما این سهم در کشورهای آمریکای لاتین و قاره های آسیا و آفریقا افزایش یافته که بیانگر آشنایی بیشتر و افزایش علاقه کشاورزان این مناطق به کشاورزی ارگانیک است.

امروزه کشاورزی زیستی، روند رو به رشدی دارد و شاخص های متعددی همانند شاخص خرده فروشی محصولات زیستی در مناطق گوناگون کشورها وجود دارد که روند آشکار این رشد را نشان می دهد.

در سالهای ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۳ مناطق زیر کشت محصولات زیستی اتحادیه اروپا چهار برابر و کشاورزانی که به تولید زیستی مشغول بوده اند دو برابر شده است، از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۴ خرده فروشی محصولات حاصل از کشت و زرع زیستی در ایالات متحده آمریکا نیز دو برابر افزایش یافته است.

اگرچه اکنون در بسیاری از کشورهای صنعتی پیشرفته، مواد غذایی زیستی سهم ناچیزی از کل بازار مواد غذایی و نوشیدنی را تشکیل می دهند، اما رشد سریع این نوع کشاورزی در کشورهای گوناگون و افزایش کشاورزان راغب به تولید محصولات ارگانیک، بیانگر موفق بودن کشاورزی زیستی است.

آمار مربوط به کشاورزی زیستی در سال ۲۰۰۴ نشان میدهد که در سطح جهان حدود ۲۴ میلیون هکتار از اراضی، تحت مدیریت کشاورزی زیستی هستند که نسبت به سال ۱۹۹۹، این رقم افزایش چشمگیر داشته است.

در سازمان خواربار جهانی (FAO) کشاورزی زیستی به عنوان عنصری موثر برای تولید غذای مطلوب، مورد تایید و حمایت کمیته کشاورزی این سازمان قرار گرفته است. بسیاری از دولت های جهان به ویژه در اروپا، توسعه کشاورزی زیستی را در برنامه های اجرائی خود قرار داده اند و در آینده ای نه چندان دور، مهمترین و اصلی ترین مشخصه حضور در بازارهای جهانی به ویژه برای محصولات باغی، عرضه محصولات عاری از ترکیبات شیمیایی خواهد بود.

چنان چه در سال ۲۰۰۴ از ۲۴ میلیون هکتار سطح زیر کشت محصولات زیستی در جهان، بیشترین سهم، مربوط به کشور استرالیا (۴۱ درصد) و کمترین سهم، مربوط به کشور زیمبابوه ( ۰ / ۱۶ درصد) بوده است. متأسفانه کشور ما در سال ۲۰۰۴ با وجود داشتن برخی زمین های عاری از کود و سم، سهمی از تولید محصولات زیستی ندارد و دلیل اصلی آن نبود نظام قانون مند در این باره است.

تعداد کل قطعات زمین های کشاورزی تحت کشاورزی زیستی در سال ۲۰۰۴، ۴۶۲۴۷۵ قطعه است که بیشترین تعداد زمینها به تعداد ۵۳۵۷۷ قطعه مربوط به مکزیک و کمترین ۱ قطعه مربوط به سوریه و قزاقستان است. محصولات زراعی و باغی زیستی جهان در ۸ گروه شامل بقولات، میوه ها، حبوبات، علفهای خشک و تازه، دانه های روغنی و سبزیجات قرار دارند.

طبق سهم هر یک از محصولات زیستی از تولیدات زیستی جهان، بیشترین سهم از محصولات استاندارد شده مربوط به حبوبات و کمترین آن مربوط به دانه های روغنی می باشد.

با آموزش صحیح تولید کنندگان و مصرف کنندگان و آگاه کردن آنها از خطرات باقیماندهی سموم آفت کش ها بر روی سلامتی و معرفی محصولات ارگانیک به عنوان مواد غذایی عاری از باقیماندهی آفت کش ها و مواد شیمیایی، طعم خوب، محتوای ویتامین و ماده ی خشک بیشتری که این محصولات نسبت به محصولات معمولی دارا هستند می توان این محصولات را در الگو و سبد غذایی اکثر مردم جای داد و ایمنی و سلامت جامعه را تضمین کرد.

دلایل تقاضا برای محصولات ارگانیک در سطح جهان

اولین دلیل مهم برای تقاضای جهانی نسبت به محصولات ارگانیک وجود خواص غذایی بهتر و طبیعی این محصولات نسبت به محصولات تولید شده در سیستم زراعی رایج و محصولات اصلاح شده است.

مطالعات نشان میدهد ارزش غذایی و ویتامین ها در قالب محصولات ارگانیک و اصلاح نشده بسیار بیشتر از محصولات سیستم رایج است، از این جمله می توان به محتوی بیشتر ویتامین هایی مانند ویتامین B – C و ویتامین E و لیکوپن و مواد معدنی همچون منیزیم، آهن و روی در محصولاتی مانند گوجه فرنگی و وجود آنتی اکسیدان ها و اسیدهای آمینه مفید در سایر محصولات اشاره کرد.

دومین دلیل تقاضا برای این محصولات مطابقت زیست محیطی این محصولات از فرایند تولید تا انتقال به مصرف کننده و نیز سیستم جامع اکولوژیکی مدیریت این مزارع است که حداقل آسیب زیست محیطی و حداکثر تطابق آن با سیستم های طبیعی در بر دارد.

آخرین دلیل برای درخواست تولید محصولات ارگانیک در سطح دنیا وجود باورهای مذهبی و اخلاقی است که این باورها محیط زیست را به عنوان محیطی برای پرورش نسل های گذشته، حال و آینده و به جهت تولید غذا برای نسل های مختلف در نظر می گیرد و هر گونه صدمه زدن به آن را از لحاظ اخلاقی و یا مذهبی را محکوم می کند.

اخبار حاکی از آنست که حتی مسیحیان آمریکا در سال جدید میلادی اقدام به خرید کاجهای نوئلی که به صورت ارگانیک تولید شده بود می کردند و تمایل بیشتری نسبت به خرید این محصولات و وجود داشته و این تمایل تنها در مواد غذایی خلاصه نمی شود.

روند افزایش سطح زیر کشت مزارع ارگانیک در جهان

طبق آمار جهانی از سال ۱۹۸۵ میلادی که اولین برآورد از مزارع ارگانیک و سطح زیرکشت آن در دنیا صورت گرفت، تاکنون تعداد مزارع ارگانیک در دنیا سیری صعودی داشته و این نشان دهنده تقاضای روزافزون برای محصولات زیستی در جهان است.

در بین کشورهایی که اقدام به کشت ارگانیک نموده اند استراليا و قاره اقیانوسیه بیشترین میزان و کشورهای آفریقایی دارای کمترین میزان سطح زیر کشت برای محصولات ارگانیک می باشند.

این مطالعات توسط شرکت SOEL که مرکز آن در کشور آلمان بوده و تحقیقات و فعالیت های خود را در زمینه کشاورزی ارگانیک و آموزش و سلامت انجام میدهد صورت گرفته است.

در کشورهای آسیایی چین بیشترین میزان سطح زیر کشت محصولات ارگانیک بوده و کشورهایی مانند ایران تاکنون فعالیت ثبت شده ای در این زمینه در سطح دنیا نداشته اند.

اصول زراعت ارگانیک حفاظت خاک به عنوان یک موجود زنده واحد به عنوان اولین و اصلی ترین هدف در کشت ارگانیک مد نظر قرار می گیرد، به طوری که سایر عوامل و نهاده ها باید به گونه ای باشد که در دراز مدت سبب حاصلخیزی خاک و احیای اکوسیستم زنده آن گردد.

اقداماتی که در کشاورزی ارگانیک انجام میشود به قرار زیر است:

-کشت مخلوط

-کود سبز

-مالچ های زیستی

– متناوب زراعی

-شخم حداقل یا عدم شخم

-استفاده از عناصر غذایی مکمل مجاز

– استفاده از بقایای گیاهی و دامی

– تغذیه موجودات مفید خاکزی

– گیاهان پوششی

تولید محصولات ارگانیک در جهان

کشاورزی ارگانیک در جهان- استرالیا و اقیانوسیه

استرالیا و اقیانوسیه شامل نیوزلند و استرالیا و هم چنین کشورهای کوچکتری مانند فیجی، گینه، پاپوا، تونگا و انوآتا می باشد.

در استرالیا 10.5میلیون هکتار زمین زراعی تحت مدیریت ارگانیک می باشد. این کشور دارای بزرگترین سطح تحت مدیریت ارگانیک در دنیاست. در حقیقت بیشترین اراضی مربوط به چراگاه های کم تراکم هستند و یک هکتار کشت ارگانیک در استرالیا نباید با یک هکتار کشت ارگانیک در سایر مناطق جهان همانند دانمارک مقایسه شود.

استرالیا و اقیانوسیه حدود نیمی از سطح اراضی ارگانیک جهانی را دارا می باشند اما میزان خرده فروشی در آنها یک درصد بازار جهانی ارگانیک است زیرا بیشتر محصولات ارگانیک آنها صادر می شود اما با این وجود بالارفتن میزان علاقه مصرف کننده به غذای با کیفیت بالا و از سوی دیگر نارضایتی و اعتراض مصرف کنندگان به محصولات تولیدی از طریق مهندسی ژنتیک، باعث افزایش تقاضای محصولات ارگانیک شده است.

در استرالیا صنعت ارگانیک تحت تاثیر رشد سریع تقاضای خارجی قرار گرفت و دولتمردان به حجم بازارهای ارگانیک پی برده و بخش ارگانیک را مورد حمایت و تقویت قرار دادند؛ در این خصوص نیوزلند هم وضعیتی مشابه با استرالیا دارد.

کشاورزی ارگانیک در جهان-استرالیا

مهمترین محصولات ارگانیک استرالیا میوه جات و سبزیجات می باشند که در کل سال تولید می شوند و همچنین فرآورده های لبنی نیز به سرعت در حال رشد هستند. عمده ترین محصولات شامل: برنج، پشم، گیاهان، بذور سبزیجات و گوشت گوسفند هستند اما در کل یارانه ای برای کشاورزی ارگانیک وجود ندارد.

تا زمانی که تقاضای خارجی برای محصولات ارگانیک نسبت به تقاضای محلی بیشتر است استراليا محصولات ارگانیک خود را صادر خواهد کرد، با وجود آن که استرالیا بزرگترین سطح زمین های ارگانیک دنیا را در اختیار دارد اما همچنان بخشی از محصولات ارگانیک را از خارج وارد کرده عمده آن محصولات دانه ای ارگانیک هستند.

کشاورزی ارگانیک در جهان-آمریکای شمالی

در آمریکای شمالی بیش از 1.5 میلیون هکتار از اراضی تحت مدیریت ارگانیک وجود دارد که از این مقدار 0.25 درصد از کل فضای کشاورزی آمریکای شمالی را تشکیل میدهد، همچنین تعداد زمینهای زراعی ارگانیک بیش از ۴۵ هزار قطعه است

کشاورزی ارگانیک در جهان-ایالات متحده

کشاورزی ارگانیک از بخش هایی است که به طور مستمر طی چندین سال اخیر سریع ترین رشد را در بخش کشاورزی آمریکا داشته است. براساس آمار سرویس تحقیقات اقتصادی بخش کشاورزی ایالات متعدد کشت زار های ارگانیک گواهی دار که شامل زمین های زراعی و چراگاه هاست. از ۴۱۷ هزار هکتار در سال ۱۹۹۲ به ۵۰ هزار هکتار در سال ۱۹۹۷ و ۹۵۰ هزار هکتار در سال ۲۰۰۱ رسیده است.

در سال ۲۰۰۱ از ۹۵۰ هزار هکتار زمین تحت پوشش ارگانیک بیش از ۵۵۰ هزار هکتار اراضی زراعی و سانگ شامل جنگل و چراگاه بوده است. بیشترین زمین های زراعی در مناطق کالیفرنیا، داکوتای شمالی، مینیسوتا،لووا، مونتانا، کولورداو و بیشترین چراگاه و جنگل در تگزاس، مونتانا، کولورادو است.

با وجود چنین وسعت کشتی، زمین های کشاورزی ارگانیک دارای گواهی در حال حاضر 0.3 درصد کل زمین های زراعی و 0.2 درصد کل چراگاه ها را تشکیل میدهد.

بررسی ها نشان داده است که در سال ۲۰۰۱ در ایالات متحده آمریکا تنها حدود ۷ هزار تولید کننده محصولات ارگانیک دارای گواهی، مشغول به کار بوده اند و محصولات ارگانیک در ۲۰ هزار فروشگاه محصولات طبیعی، بازارهای محلی کشاورزان و در ۷۳ درصد کل خواروبار فروشی ها به فروش می رسد.

بسیاری از تولید کنندگان محصولات ارگانیک در ایالات متحده موانع پیش روی اجرای کامل کشت ارگانیک را هزینه های بالای مدیریتی، ریسک بالای تغییر به سوی روش های جدید کشاورزی، آگاهی محدود از ساز و کارهای کشاورزی ارگانیک، کمبود بازاریابی و مسائل مربوط به بازار می دانند.

اما با این حال بسیاری از تولید کنندگان در ایالات متحده به دلایل گوناگونی همانند کاهش قیمت نهاده ها، حفظ منابع تجدید ناپذیر، در اختیار داشتن بازارهای با ارزش، افزایش درآمد کشاورزان به خصوص به هنگام سقوط قمیت محصولات عمده تمایل به اجرای کشاورزی ارگانیک دارند.

محصولات تازه بیشترین فروش را در میان محصولات ارگانیک دارند پس از آن نوشیدنی های غیرلبنی، نان ها، غلات، غذاهای بسته بندی شده (یخ زده، غذاهای خشک، غذای کودک، سوپ ها و دسرها) و محصولات لبنی در لیست محصولات پرفروش هستند.

کشاورزی ارگانیک در جهان-کانادا

بر اساس اطلاعات کشاورزی کشور کانادا، کشاورزی ارگانیک در این کشور به دلیل تقاضای مصرف کنندگان در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است.

به طوری که تقریبا ۳۲۰۰ قطعه زمین زراعی ۴۳۰ هزار هکتاری دارای گواهی ارگانیک هستند، هم چنین ۴۵ گواهی دهنده ارگانیک و بیش از ۳۲۰ تهیه کننده و دست اندرکار محصولات ارگانیک در کانادا فعالیت دارند؛ در کاناد از هر ۲۰ باغ میوه ۱ باغ محصولات خود را به صورت ارگانیک تولید می کند.

در کانادا به دلیل وجود زمین های وسیع و آب و هوای سرد و خنک، مصرف سموم و آفات کاهش می یابد و یکی از مناطق ایده آل برای کشت ارگانیک است. تولید غلات ارگانیک بیشترین رشد را در بخش ارگانیک این کشور داشته و اولین محصول صادراتی کانادا نیز نامیده میشود.

کشاورزی ارگانیک در جهان-مکزیک

در ۵ سال گذشته کشاورزی ارگانیک در مکزیک از ۲۵ هزار هکتار به ۱۰۰ هزار هکتار رسیده و با صادرات به اروپا، ژاپن و ایالات متحده ۱۰۰ میلیون دلار درآمد داشته است. مکزیک اولین تولید کننده قهوه ارگانیک و جزو تولید کنندگان اصلی آووکادو، انبه، موز، آناناس، پاپایا، وانیل، سویا و کاکائو ارگانیک نیز است.

کشاورزی ارگانیک در جهان-اروپا

از اوایل دهه ۹۰ کشاورزی ارگانیک تقریبا در تمامی کشورهای اروپا رشد سریعی داشته و همچنان در قرن جدید نیز ادامه دارد. براساس تحقیقات انستیتوی تحقیقات ارگانیک سوئیس (FIBL) تا آخر سال ۲۰۰۱ میلادی در ۱۵ کشور عضو اتحادیه اروپا ۴۴۴۲۸۷۵ هکتار زمین زراعی با ۱۴۲۳۴۸ مزرعه تحت پوشش کشت ارگانیک قرار داشته است.

این میزان۳.2 درصد از فضای کشاورزی و ۲ درصد از مزراع اتحادیه اروپا را تشکیل میدهد. اگر به کشورهای در پیش گفته شده کشورهای EFTA ( European Free Trade Association ) نیز اضافه شود تعداد مزارع به ۱۷۵۸۰۷ و مساحت زمین های کشاورزی تحت پوشش کشاورزی ارگانیک به ۵۱۳۳۸۴۳ هکتار خواهد رسید.

در مقایسه با سال ۲۰۰۱ اتحادیه اروپا شاهد رشد ۱۷ درصدی و با اضافه کردن کشورهای EFTA در مجموع شاهد رشد ۲۵ درصدی در مناطق کشاورزی ارگانیک بوده اند، هم چنین تعداد زمینهای کشاورزی رشد ۹ درصدی در اتحادیه اروپا و رشد ۲۵ درصدی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا و کشورهای EFTA داشته است.

از اوایل دهه ۹۰ بیشترین رشد در کشورهای اسکاندیناوی و کشورهای مدیترانه بوده و این روند رو به رشد در آلمان و انگلیس، اسپانیا، ایتالیا و جمهوری چک نیز مشاهده شده است اما کشورهایی همانند ایرلند سهم مزارع ارگانیک آنها در طول این دوره با کاهش مواجه شده است.

با در نظر گرفتن اهمیت کشاورزی ارگانیک می توان تفاوتهایی را در میان کشورهای اروپا پیدا کرد. در اتریش بیش از ۱۱ درصد و در سوئیس بیش از ۱۰ درصد زمین های کشاورزی تحت پوشش کشت ارگانیک هستند، اما در بعضی از کشورها تنها ۱ درصد از کل زمین های کشاورزی را شامل می شود.

ایتالیا بیشترین تعداد مزارع و مساحت کشاورزی ارگانیک را در اروپا دارد، به نحوی که بیش از یک چهارم سطح ارگانیک و یک سوم مزارع ارگانیک اتحادیه اروپا در ایتالیاست.

کشاورزی ارگانیک در جهان-آلمان

دولت آلمان در پی دستیابی به تحت پوشش ارگانیک قراردادن ۲۰ درصد کل مزارع کشاورزی این کشور تا سال ۲۰۱۰ است. تا پایان سال ۲۰۰۱، ۶۳۲۱۶۵ هکتار و ۱۴۷۰۳ مزرعه تحت پوشش مدیریت کشت ارگانیک قرار گرفته است که این ارقام شامل 3.7 درصد زمینهای کشاورزی آلمان است.

اگر قرار باشد سهم ارگانیک تا سال ۲۰۱۰ به ۲۰ درصد برسد، نیاز به رشد بیش از آنچه تا به حال صورت گرفته محسوس است، با وجود آن که بازار ارگانیک آلمان بزرگترین بازار اروپاست اما به نظر می رسد که همچنان سهم بازار این محصولات کم باشد (1.6 درصد).

دلایل رشد آهسته این کشور با وجود داشتن تاریخچه طولانی آن در خصوص تولیدات کشاورزی ارگانیک تا سال ۲۰۰۱ را می توان مشارکت کمتر سوپر مارکت ها، کمبود حمایت های سیاسی، برچسب گذاری مشخص، حمایت و تحقیقات، گفتگوی میان محققان و مصرف کننده نهایی و در نهایت کمبود اطلاعات در خصوص مصرف کننده، کشاورز و … دانست.

دستیابی به هدف ۲۰ درصدی در خصوص کشت ارگانیک در طول یک دوره کمتر از ۱۰ سال چالش بزرگ و اساسی برای بخش ارگانیک المان و هم چنین وزارت غذا، کشاورزی و حمایت از مصرف کننده آن کشور می باشد.

با در نظر گرفتن مشکلات در پیش گفته شده و با رفع کمبودهای موجود، شاهد افزایش فروش محصولات ارگانیک، افزایش این محصولات در بازار و سوپرمارکت ها و در نتیجه بازسازی مجدد بخش ارگانیک در سال ۲۰۰۱ بوده و با چنین کوشش هایی رشد ۱۶ درصدی تحت مدیریت ارگانیک در این کشور به دست آمد.

کشاورزی ارگانیک در جهان-آسیا

در بیشتر کشورهای آسیایی تولیدات ارگانیک گواهی شده در سطوح کوچک بوده و در اکثر مواقع به منظور رسیدن به خودکفایی در تولید غذا با افزایش حاصل خیزی خاک و صادرات این محصولات انجام میشود.

در کشورهای آسیایی سطوح زیر کشت ارگانیک در مقایسه با دیگر کشورها کم بوده و از این میان بیشترین تولید محصولات ارگانیک به کشورهایی همانند هند، اکراین، چین، اندونزی اختصاص دارد. گفتنی ست در بیشتر کشورهای آسیایی تصویر مشخصی از وضعیت کشاورزی ارگانیک در دسترس نیست.

کشاورزی ارگانیک در جهان-هند

در هند کشاورزان تولید کننده محصولات ارگانیک به سه گروه تقسیم می شوند.

۱) گروه اول کشاورزانی هستند که بیشتر از دانش بومی و تکنولوژی توسعه یافته هزاران سال پیش پیروی می کنند، هدف این افراد از کشاورزی تولید به میزان نیازشان است و می توان گفت فروش قابل توجهی از این محصولات ندارند.

۲) گروه دوم کشاورزانی هستند که با توجه به ابعاد مزارعشان (کوچک تا متوسط به دو گروه تقسیم می شوند:

• آنهایی که برای زنده کردن عملیات وابسته به کتاب مقدس هندوها کشاورزی می کنند.
• آنهایی که از سیستمهای کشت ارگانیک مدرن پیروی کرده و به طور معمول مازاد تولید دارند و گاهی آنها را صادر می کنند.

۳) گروه سوم شرکتهای خصوصی هستند که با توجه به تقاضای بازار، کشاورزی ارگانیک را در ابعاد و مقیاس های بزرگ انجام میدهند و به طور فعال در ارتقاء بخشیدن کشاورزی ارگانیک جہت صادرات نقش دارند.

هند محصولات اولیه ارگانیک را تولید کرده و در سطح محدودی آنها را فرآوری می کند. محصولات ارگانیک اصلی که در مناطق آب و هوایی گوناگون رشد می کنند شامل قهوه، چای، چاشنی ها، میوه جات، سبزیجات، غلات، عسل، پنبه می باشد. لازم به توضیح است در هند تولید دام و طیور و شیلات به روش ارگانیک وجود ندارد. در تمام بازار هند با توجه به سطح توسعه یافتگی منطقه محصولات ارگانیک به طور مستقیم از تولیدکننده به مصرف کننده می رسد.

کشاورزی ارگانیک در جهان-چین

چین با وجود آن که بیشترین سطح ارگانیک در آسیا را داراست اما کشاورزی ارگانیک در این کشور در مراحل ابتدایی می باشد. حدود دو سوم استان ها و مناطق خودگردان چین در تولید، فرآوری و تجارت ارگانیک درگیر هستند.

در سال ۱۹۹۴ در راستای توسعه محصولات ارگانیک در حفظ محیط روستا از آلودگی، سازمان اجرایی حفاظت از محیط زیست چین، مرکز توسعه غذای ارگانیک را تاسیس کرد. این مرکز مجموعه جامعی از تولیدات مزارع ارگانیک و استانداردهای فرآوری غذا و آئین نامه های مدیریت برچسب گذاری محصولات ارگانیک را آماده کرد.

از این استانداردها محصولاتی همانند محصولات زارعی، تخم مرغ، لبنیات، پرورش زنبور عسل، قارچ، جوانه ها، مجموعه گیاهان وحشی، محصولات ارگانیک فرآوری شده، توزیع و فروش، انبارداری و بسته بندی، بازرسی و ارزیابی، آبیاری و کیفیت آب را شامل میشود.

کشاورزی ارگانیک در جهان- کره

در سال ۲۰۰۱ محصولات ارگانیک (میوه جات، سبزیجات و برنج) تولید شده تنها 0.2 درصد از کل تولیدات کشاورزی را تشکیل داده است. با این حال تقاضا برای این محصولات در حال افزایش است.

حدود ۵۵ درصد مصرف کنندگان کره ای محصولات ارگانیک خریداری می کنند زیرا بسیاری از آنها به بهداشت و سلامت خود اهمیت می دهند و علاقه زیادی به خوردن غذای های سالم و با کیفیت بالا دارند.

در حال حاضر درآمدها و آگاهی تولید در زمینه ارگانیک بالا رفته و تقاضا برای محصولات فرآوری شده بیشتر شده و پیش بینی می شود مصرف این محصولات رو به افزایش باشد.

کشاورزی ارگانیک در جهان-آمریکای جنوبی

در بسیاری از کشورهای آمریکای جنوبی مناطق ارگانیک 0.5 % بوده و رشد آنها با توجه به کی این محصولات از سطوح پائین، بسیار چشم گیر می باشد. کل مناطق تحت مدیریت ارگانیک د حال حاضر 4.7 میلیون هکتار می باشد.

تقریبا تمام کشورهای آمریکای جنوبی دارای کشت ارگانیک هستند اما سطح رشد و پیشرفت آن بین کشورهای مختلف گوناگون است. در میان کشورهای آمریکای جنوبی کشورهایی که بیشترین درصد زمینهای ارگانیک را دارند آرژانتین، اروگوئه، برزیل و شیلی می باشند.

مهمترین بخش ۳.2میلیون هکتار اراضی ارگانیک در آرژانتین را چمنزارها تشکیل داده است، علاوه بر آن که ۱۰۶۴۲۷۵ هکتار تحت گواهی گیاهان وحشی قابل برداشت می باشد.

کشاورزی ارگانیک در جهان-آفریقا

در آفریقا انقلاب سبز موفقیت کمی در مناطق روستایی به دست آورد، استفاده از نهاده ها در کشورهای آفریقایی حتی با وجود استفاده از آن در بعضی از محصولات (همانند پنبه در زیمباوه)، کم می باشد.

با توجه به استفاده کم از نهاده ها در اکثر کشورهای آفریقایی محصولات کشاورزی می توانند در شرایط ارگانیک تهیه شوند. کشاورزی ارگانیک در آفریقا به خصوص در کشورهای جنوبی این قاره در حال گسترش است.

عوامل مهم گسترش این نوع کشاورزی در آفریقا تقاضای کشورهای صنعتی برای محصولات و همچنین بازسازی و باروری خاک در سرزمین هایی که تخریب خاک و زمین آنها را تهدید می کند می باشند.

لازم به توضیح است بیشتر محصولات صادراتی این قاره قهوه، پنبه، کاکائو، میوه های خشک، گیاهان دارویی، آناناس، موز، وانیل، آووکادو، نارگیل، بادام زمینی و … را شامل می شود. بیش از ۲۰۰هزار هکتار در آفریقا تحت مدیریت ارگانیک بوده و علاوه بر آن ۲۳۳۵۱ هکتار تحت عنوان گیاهان وحشی قابل برداشت، گواهی برداشت دارند.

آفریقای جنوبی و اوگاندا

در مقایسه با سایر کشورهای جنوب صحرای آفریقا ، آفریقای جنوبی و اوگاندار دارای بخش ارگانیک پیشرفته ای می باشند. آفریقای جنوبی علاوه بر آژانسهای گواهی دهنده برای صادرات این محصولات دارای بازار محلی محصولات ارگانیک هم می باشد.

سطح کشاورزی ارگانیک در آفریقای جنوبی ۴۵۰۰۰ هکتار و در اوگاندار ۱۲۲۰۰۰ هکتار را در برگرفته که به ترتیب شامل ۲۵۰ و ۲۸۲۰۰ مزرعه می شوند.

در اوگاندا بخش اعظم تولیدات ارگانیک به کشورهای پیشرفته صادر می شود و آژانسهای گواهی دهنده این محصولات در این کشور در حال گسترش فعالیت خود می باشند، محصولات ارگانیک این کشور شامل میوه جات ، سبزیجات تازه، پنبه و قهوه می باشد.

کشاورزی ارگانیک در جهان- ایران

در کشور ما با توجه به این که به لحاظ جغرافیای طبیعی، سیستم کشاورزی به صورت سنتی و پراکنده در روستاها و در قطعات کوچک یا گرفته و کشاورزی صنعتی بطور کامل استقرار نیافته است.

این فرصت فراهم است تا از این وضعیت برای تبدیل کشاورزی سنتی و معمول به ارگانیک بدون مصرف هزینه زیاد و تنها با نظارت و هدایت فنی استفاده گردد و از این طریق با توجه به قیمت ۲ الى ۲ برابری این محصولات و نیز افزایش اشتغال، ارزش افزوده عاید کشور خواهد شد.

لازم به ذکر است که در بسیاری مناطق کشور کشاورزی رایج به معنای واقعی ارگانیک است و نیازی به تغییر ساختار به جز اعمال سیستمهای نظارتی نمیباشد در حال حاضر به صورت رسمی حدود ۱۶۰۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی ایران دارای ویا در حال اخذ گواهی بین المللی ارگانیک هستند.

از جمله می توان به محصولاتی نظیز پسته در زرندیه ساوه ، گل محمدی در کرمان ، زیتون در قم ، انار در فارس. برنج در بابلسر مازندران اشاره کرد.

این در حالی است که اطلاعات جمع آوری شده مشان میدهد حدود ۲۳۰ هزار هکتار از مزارع کشور ( ۱۲۵ هزار هکتار باغات و ۱۰۵ هزار هکتار از اراضی زراعی) از پوشش مصرف سموم و کودهای شیمیایی خارج بوده است.

بیش از ۸۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور (باغات حدود ۲۵۴ هزار هکتار و ۵۵۴ هزار هکتار زمین های زراعی) از سموم شیمیایی استفاده نکرده اند. با وجود پتانسیل های عظیم بازار محصولات ارگانیک در دنیا و پتانسیل های فراوان در در تولید و عرضه محصولات طبیعی و ارگانیک و غذای حلال در کشور، متاسفانه هیچ نظام مشخص برای بهره بردرای از این توان وجود ندارد.

بنابر این نیز بجز در برخی از محصولات زراعی که فعلا نیازمند افزایش تولید از طریق بهینه کردن مصرف کود و سموم شیمیایی می باشیم، در سایر موارد مانند زعفران، زیره، محصولات باغبانی، دامی و شیلاتی می تواند فعالیتهای گستردهای را برای شروع و حضور در تولید محصولات ارگانیک در جهان داشت.

به طوریکه که با برنامه ریزی از سوی متخصصین بخش کشاورزی می توان سهمی از محصولات صادراتی از قبیل خشکبار (پسته، مغز پسته، کشمش، خرما) میوه (سیب درختی، هندوانه، مرکبات) محصولات دریایی (خاویار، میگو) محصولات حیوانی (پوست، روده، پشم) زیره و زعفران را به صورت ارگانیک به جهان عرضه کند.

تشکیل این کمیته راهبری ملی تولید محصول سالم و ارگانیک در سال ۱۳۸۷ در وازرن جهاد کشاورزی مهمترین گام برای اجرا و توسعه کشاورزی ارگانیک در کشور است که به عنوان اولین و ضروری ترین قدم در مدیریت و اجماع توان های موجود در کشور برای دستیابی به اهداف دور و نزدیک دستیابی به امنیت و سلامت غذا و ورود به بازار جهانی این محصولات می باشد.

تدوین استانداردها و مقررات، دستورالعمل ها و فرایند گواهی محصول برای تحت پوشش قرار دادن تا 6 درصد از اراضی کشور از مهمترین اقدامات و برنامه های این کمیته است.

وضعیت کشاورزی ارگانیک در جهان و ایران

وضعیت کشاورزی ارگانیک در کشور های در حال توسعه

بررسی وضعیت کشاورزی ارگانیک در جهان بخصوص در کشورهای در حال توسعه می تواند برای ما مهم باشد چرا که در سیاست گزاری و افق برنامه های کشور ما می تواند تاثیر گذار باشد

طبق آمار سال ۲۰۰۹ بیش از یک سوم از زمین های کشاورزی ارگانیک شامل 13.4 میلیون هکتار می شود در کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است. اگر برداشت از عرصه طبیعی و زنبورداری ارگانیک را هم حساب کنیم این رقم به ۴۴۰۴ میلیون هکتار می رسد

در این میان کشورهای آمریکای لاتین با 8.2 میلیون هکتار بیشترین سهم را دارند. سپس آسیا با 3.5 هکتار و در آخر آفریقا با یک میلیون هکتار قرار می گیرد. کشورهای آرژانتین، برزیل، هند و اروگوئه، به ترتیب بیش از سایر کشورهای در حال توسعه زمین کشت شده به شیوه ارگانیک را دارند.

کشور ترکیه که به دلایل مشابهت ها معمولا در بررسی ها با ایران مقایسه می شود، با ۰٫۳۳ میلیون هکتار مقام هفتم را دارد.

کشاورزی ارگانیک در هندوستان

کشاورزی ارگانیک یک رویکرد جدید در هندوستان نمی باشد و کشاورزان هندی به طور سنتی به این امر می پرداخته اند و بعضی از مناطق را می توان با اندکی قصور، تحت عنوان ارگانیک طبقه بندی کرد.

اخیرا هندوستان رتبه هفتم را بر حسب كل اراضی تحت کشت ارگانیک حدود2/8 میلیون هکتار شامل مناطق جمع آوری جمع اوری گیاهان دارویی وحشی و رتبه اول را در تعداد تولید کنندگان ارگانیک ۶۷۷۲۵۷ تولید کننده در دنیا احراز کرده است.

بنگاه های مسئول صدور گواهینامه

بذور با آزوسپريلوم ، میکروب های محلول در فسفر PSB و یا میکروارگانیسم ها محلول در فسفر PSM به میزان ۱۰ گرم برای هر کیلو بذر تیمار می شوند.

ریشه جوانه در آزوسپريلوم فرو برده می شود و یا جوانه ها با PSB/ PSM اغشته می شوند که با ۶۰۰ گرم از کشت آزمایشگاهی میکروب ها آماده شده اند.

مزرعه اصلی

در مدتی که مزرعه آماده و شخم زده می شود، ۱۰ تن FYM به علاوه ۵ تن کاه برنج و ۱۰ تن کود سبز شاهدانه dhaincha برای هر هکتار لازم هستند.

در شخم آخر، ورمی کمپوست به میزان ۲ تن /هکتار بکار برده می شود.

از طریق این مواد ارگانیک، حدود ۱۵۰ کیلوگرم N ,50-40 کیلوگرم100-120,P2O5 کیلو گرم K2O و ریز مغذی ها تامین می شوند.

کودهای زیستی مانند آزوسپريلوم یا PSB / PSM به میزان ۳-۲ کیلوگرم /هكتار مخلوط با ۲۵ کیلوگرم FYM یا ورمی کمپوست قبل از نشاکاری، بکار برده می شوند.

جلبک سبز آبی به میزان ۱۰ کیلوگرم /هکتار، ده روز بعد از نشاکاری، آزولا به میزان یک تن در هکتار، ۱۰-۷ روز بعد از نشاکاری و سه هفته بعد آبیاری همراه باهم مصرف می شوند.

آزولا به عنوان یک کود سبز به میزان ۶ تن هکتار می تواند قبل از نشاکاری مصرف شود. همه این کودهای زیستی ممکن است ۴۰-۳۰ کیلوگرم N را بطور متوسط اضافه کند.

انتخاب های مدیریت آفات

– کشت و کار واریته های مقاوم

واریته باید با شرایط آب و هوایی و خاک سازگار باشد و بطور مناسب و طبیعی، مقاوم به آفات و بیماری های منطقه باشد.

کنترل زراعی

آماده کردن زمین، آبیاری، موازنه مواد غذایی، مراعات اصول بهداشتی مزرعه، گیاهان تله، زمان نشاکاری، انهدام پسماند گیاهان و غیره.

کنترل مکانیکی

جمع آوری و انهدام انواع حشرات در تمام سنین و مراحل رشد

کنترل بیولوژیکی

استفاده از دشمنان طبیعی مانند شکارگرها، پارازیته ها، پاتوژن ها

استفاده از تله های فرمونی

این تله ها در حال حاضر بطور تجاری قابل تهیه شدن هستند.

استفاده از آفت کشهای زیستی

تریکودرما (Trichoderma)، پسدوموناس (Pseudomonas)، باسیلوس Bacillus و غیره

مشتقات گیاهی

عصاره های مختلف گیاهی و غیره

محلول های ارگانیک

پنچاگاویا (Panchagavya)، امراتاجلم (amruthajalam) و غیره

کشاورزی ارگانیک در کشور اتیوپی

اتیوپی جزو یکی از کشورهای در حال توسعه واقع در قاره آفریقا می باشد و به شاخ آفریقا معروف است. مساحت کل زمین های این کشور ۱۰۸۰۵ میلیون هکتار است که ۴۵ درصد آن را زمین های کشاورزی و زراعی تشکیل میدهد.

۸۵ درصد جمعیت این کشور به فعالیت های چوپانی و کشاورزی مشغول هستند و کل اقتصاد این کشور طریق کشاورزی تامین می شود. طبق محاسبات آماری به عمل آمده، بیش از ۷۵ درصد کل صادرات و حدود ۴۵ درصد محصولات ناخالص داخلی این کشور از طریق محصولات کشاورزی تامین می شود.

قهوه به تنهایی بیش از ۸۷ درصد از کل صادرات این کشور را تشکیل میدهد و در رده بندی سازمان UNDP از نظر صادرات محصولات کشاورزی در رده ۱۷۰ قرار گرفته است.

مسئولان کشور اتیوپی پس از برخورد با مشکلات و نابسامانی های زیادی در زمینه زیست محیطی و تاثیر مستقیم آنها بر روی سلامت و بهداشت مردم، دریافتند این عوامل مخرب بر اثر سامانه غلط کشاورزی، افزایش چشمگیر جمعیت و آلودگی منابع طبیعی صورت گرفته است.

یکی از عوامل اصلی در آلودگی محیط زیست استفاده نادرست و بی رویه از مواد شیمیایی از قبیل مواد آفت کش و کودهای شیمیایی در سامانه کشاورزی است.

در نتیجه استفاده غلط و فراوان از این مواد، سلامتی و بهداشت مردم به خطر افتاد. بر اساس تحقیقات به عمل آمده توسط کارشناسان و مسئولان این کشور و با اتکا به حمایت کامل دولت توانستند تغییرات اساسی و صحیحی را در سامانه کشاورزی خود ایجاد کنند.

آنها در سامانه کشاورزی ارگانیک مواد و عناصر مورد نیاز و مفید برای خاک و گیاه را با سه نوع کود با نام های کود گیاهی ورمی کمپوست، کود مرغی و بیوکمپوست طبیعی اجرا نمودند.

حاصل این تغییرات سازنده منجر به پیشرفت و رشد کشاورزی گردیده و در نهایت این کشور در حال توسعه را به یکی از مهم ترین صادرکنندگان محصولات ارگانیک به کشورهای توسعه یافته ای همچون آمریکا، ژاپن، کشورهای اروپایی و سایر کشورها مبدل ساخت.

این تحقیقات آماری در طول سال های ۲۰۰۵–۲۰۰۶ در ۵ منطقه اصلی کشاورزی این کشور به دست آمده است.

بلژیک یکی از کشورهای کوچک در اتحادیه اروپا است، که همسایگان آن هلند، لوکزامبورگ، آلمان، فرانسه هستند.

بین بلژیک و انگلستان هم یک کانال واقع است. مساحت بلژیک ۳۰۵۲۸ کیلومترمربع است و 10/5میلیون جمعیت دارد. این آمارها، نشان از تراکم بالای جمعیت در بلژیک است (۳۴۴ نفر در کیلومتر مربع).

بلژیک به دو ناحیه اصلی تقسیم می شود، فلاندرز و والونيا.

امروزه، کشاورزی دارای اهمیت کمی در بلژیک است. فقط ۱٪ تولید ناخالص ملی بلژیک از کشاورزی تامین می شود. کل اراضی کشاورزی حدود ۱۳۷۱۹۵۵ هکتار (در سال ۲۰۰۷) با ۴۷۹۳۶ مزرعه بوده است.

در سال ۲۰۰۴ خانواده های بلژیکی، 15/8٪ بودجه خود را صرف خرید غذا، نوشابه ها و توتون کردند که غذا و توتون را در رده دوم سبد خرید قرار می داد.

محاسبات براساس مقایسه هزینه های دو سامانه ارگانیک و غیرارگانیک در اتیوپی

میانگین سالانه کل هزینه کودهای شیمیایی و کودهای آلی معادل در هر هکتار در سال برای محصولات مختلف به شرح ذیل می باشد:

• کودهای شیمیایی ۱۵۰ دلار

• کودهای آلی ۴۰ دلار

• آفت کشهای شیمیایی ۱۰۰ دلار

• آفت کشهای آلی ۲۵ دلار

هزینه سالانه کل محصولات غیر ارگانیک در هر هکتار معادل سالانه ۳۲۰ دلار (معادل ۲۷۵۲ بیر اتیوپی) برآورد شده است در حالی که هزینه کل محصولات ارگانیک ۱۹۰ دلار (معادل ۱۶۳۴ بیر اتیوپی) میباشد.

طبق ارقام بالا، هزینه تولید محصولات زراعی در سامانه کشاورزی به طریق ارگانیک حدود ۴۰.۶ درصد کمتر از کشاورزی با سامانه غیر ارگانیک می باشد.

با توجه به این عوامل و محاسبات به عمل آمده، دولت اتیوپی در تمام مناطق زراعی کل سامانه کشاورزی را از طریق غیر ارگانیک به سامانه ارگانیک تغییر داد.

اولین و مهم ترین عامل لازم برای اجرایی نمودن این طرح، ایجاد تجهیزات و امکانات مناسب جهت افزایش حاصلخیزی و بهره وری خاک برای فعالیت های مختلف کشاورزی می باشد.

داده های اقتصادی محاسبه شده بر اساس میزان کودهای آلی و شیمیایی کشاورزی ارگانیک و غیر ارگانیک در اتیوپی

داده های بالا توسط آمارگیری از کشاورزان مناطق مختلف این کشور به دست آمده است و بر اساس بیشترین میزان استفاده از مواد مغذی گیاهان و آفت کش ها در سامانه کشاورزی ارگانیک و غیر ارگانیک تجزیه و تحلیل گردیده است.

میانگین کل هزینه محصولات در هر هکتار از زمان مهیاسازی بستر خاک تا زمان داد محصول برآورد شده است. به وضوح می توان تاثیر ایجاد تغییرات در سامانه کشا را در کاهش هزینه های کل مشاهده نمود.

تاثیرات توانمندسازی سامانه کشاورزی ارگانیک

اثرات بالقوه این سامانه را می توان بر روی سلامت افراد جامعه، منابع طبیعی، دام، هوا و غنی سازی و حاصلخیزی خاک و غیره مشاهده نمود. تاثیرات فوق را به چهار گروه عمده اجتماعی، اقتصادی، کشاورزی و زیست محیطی تعبیر می کنند.

تاثیرات اجتماعی

– بهبود شرایط سلامت افراد

– ایجاد اشتغال و فرصت های تحصیل و آموزش بهتر

– کاهش مهاجرت روستایی

– ذخیره سازی برای مدت طولانی تر

تاثیرات اقتصادی

– کاهش ۴۰٫۶ درصدی هزینه ها

– حفظ و امنیت اقتصادی بیشتر درآمد روستایی و اقتصاد قوی تر روستایی

– کاهش سرمایه گذاری نقدی

– بازدهی بالا و خطرپذیری کمتر

تاثیرات کشاورزی

– حفظ و نگهداری بانک گونه های کشاورزی

– تعادل و یکنواختی در کیفیت محصولات غذایی

– حاصلخیزی و غنی تر کردن خاک در برابر فعالیت های میکروبی در خاک و در نهایت مقاومت بیشتر خاک در برابر آفات و بیماریها

– ایجاد خود اتکایی در تولید محصولات کشاورزی

تاثیرات زیست محیطی

– کاهش آلودگی در خاک

– حفظ و نگهداری مواد مغذی در خاک و میکرو ارگانیسم های خاک

– کنترل بیشتر فساد و فرسودگی در خاک

– بررسی آلودگی آب و هوا

– دوام و ماندگاری بیشتر در محصولات کشاورزی

محصولات کشاورزی اتیوپی

غلات

جو، ذرت، گندم، ذرت خوشه ای، جو دوسر و ارزن

حبوبات

لوبیا ، نخود سبز فرنگی، لوبیا سبز، نخود و عدس

محصولات روغنی

تخم بذرک، دانه نیگر، تخمه آفتابگردان، جوز زمینی، گیاه گاجره یا گلرنگ وکنجد

میوه ها و سبزیجات

مرکبات، انبه هندی، موز، نوعی انبه ، كلم ، گوجه فرنگی ، فلفل تند، کدو تنبل، سیر

محصولات ریشه دار

گوش فیل گرمسیری ، سیب زمینی هندی ، هویج و سیب زمینی شیرین بوم

سایر محصولات

قهوه ، چای، پنبه ، تنباکو ، ادویه و نیشکر

اتیوپی به عنوان یک کشور در حال توسعه که ۸۵ درصد جمعیت آن را قشر کشاورز تشکیل میدهند، به خوبی توانست با ایجاد سامانه کشاورزی ارگانیک در تمام مناطق زراعی، خود را جزء یکی از صادرکنندگان مهم در جهان امروز مبدل سازد.

در آغاز این طرح ابتدا ایجاد، حفظ و نگهداری بازدهی مشابه و سپس هزینه های فعالیتهای زراعی کشاورزان به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد.

همچنین این راهکار در کشاورزی توانست تاثیر به سزایی در خود اتکایی کشاورزان در امر تولید محصولات با توجه به نیاز داخلی داشته باشد.

ایجاد سامانه کشاورزی ارگانیک در اتیوپی این کشور را به سمت رشد و توسعه پایدار سوق داد.

در حال حاضر این کشور با اتکا به حمایت کامل دولت در این امر، توانسته بازارهای جهانی محصولات ارگانیک را با اقتدار در اختیار خود بگیرد و محصولات ارگانیک خود را به کشورهای توسعه یافته ای همچون آمریکا، ژاپن، کشورهای اروپایی و سایر کشورهای همسایه صادر کند.

وضع موجود کشاورزی ارگانیک

بخش ارگانیک بلژیک به عنوان یک بخش دارای رشد مهم در اواخر دهه ۱۹۹۰ و تا ۲۰۰۱ شناخته شده است.

پس از ۵ سال از افت و تثبیت، از سال ۲۰۰۶ بخش کشاورزی شروع به رشد آرام نمود. این سیر تکاملی جدا از سیر تکاملی عمومی در کشاورزی بلژیک نمی باشد.

تعداد مزرعه داران (مراقبين مزرعه) هر ساله کاهش داشته (در سال ۲۰۰۷، ۴٪) و سطح اراضی کشاورزی هم 0/8 ٪ در سال ۲۰۰۷ کاهش داشته است. از این رو، رشد بخش ارگانیک، بیشتر قابل ملاحظه است.

تفاوت های منطقه ای در بخش ارگانیک بلژیک بسیار مهم است. سهم رشد بخش ارگانیک در فلاندرز به 0/6 ٪ در سال ۲۰۰۷ و والونيا به 3/9 ٪ رسید. به طور کل، سهم بخش ارگانیک در بلژیک به ۲٪ رسید در حالی که در مقایسه، سهم رشد بخش ارگانیک کشور هلند به 2/5 ٪ است.

رشد ضعیف کشاورزی ارگانیک در بلژیک دلایل چندی دارد. مولفه های سختی در کشاورزی بلژیک وجود دارد و این امر را مخصوصا در فلاندرز مشکل می کند. کشاورزی بلژیک، متقاضی نیروی کار و سرمایه است. کشاورزی ارگانیک، حتی به این مولفه ها، محتاج تر است و تغییر شیوه از نظر مالی سخت و نیازمند وام است.

علاوه بر این، کشور کوچک است و شهرنشینی کامل (مخصوصا در فلاندرز) و واردات کشورهای همسایه (مانند فرانسه، آلمان، هلند) بسیار معمول و عادی است.

مردم بلژیک بسیار محافظه کارند و به سختی متقاعد می شوند تا رفتار خرید خود را تغیر دهند. در نهایت تا سال ۲۰۰۷، مهم ترین سازمان های کشاورزان، بطور حاشیه ای علاقمند به تولید ارگانیک شدند و تغییر شیوه به کشاورزی ارگانیک، تهییج نشد.

از اوایل سال ۱۹۹۰ چندین سازمان غیرانتفاعی مانندProbila – , Velt , Belbior Progres & Unitrab , Unab , Nature و چند سازمان دیگر در جهت تشویق و ترغیب کشاورزی ارگانیک، فعال هستند.

به منظور تقویت فعالیت ها، آنها حرفه ای شده اند و بعضی از آنها در سال ۲۰۰۸ در فلاندرز با یکدیگر در یک سازمان (BioForum (Vlaanderen متحد شده اند.

به نظر می رسد که تقاضا برای محصولات ارگانیک در حال افزایش باشد. ارزیابی فروش در بازار محلی در سال ۲۰۰۷، نشان می دهد که فروش به ۲۸۳ میلیون یورو رسیده است. بخش ارگانیک دارای سهمی در حدود ٪1/87 از فروش محصولات غذایی را در اختیار دارد.

از نظر سیاسی، محصولات ارگانیک، در طی سال های اخیر شناخته تر شده اند و توسط چند وزیر کشاورزی در این سال ها مورد حمایت قرار گرفته اند.

هر چند که کشاورزی ارگانیک به عنوان یک زمینه تجربی مطرح شده، علاقه فراوان برای آزمودن روشهایی که می تواند موجب تشویق کشاورزی به طور عام شود که دوستدار محیط زیست است، اما این وی جایگزین کامل نمی باشد.

در ژوئن ۲۰۰۸، دولت فلاندرز یک برنامه عملیاتی جدید را برای تشویق کشاورزی ارگانیک شروع کرد. مهم ترین سازمان های کشاورزان نهایتاً بنظر می رسد که تبدیل به کشاورزی ارگانیک می توانند تمایز زیاد را در تبدیل و تغییر به سمت کشاورزی ارگانیک به وجود آورند.

در والونيا، رشد سطح زیر کشت ارگانیک مشهود است. تدوین و تصویب قانون قبل از اینکه دولت به کشاورزی ارگانیک علاقه نشان دهد، گروهی از علاقمندان، خودشان را سازماندهی کردند.

آنها استانداردهای کشاورزی ارگانیک را اعلام کردند و یک برچسب با عنوان Biogarantie را انتخاب و بازرسی و صدور گواهینامه ارگانیک در بلژیک را سازماندهی کردند.

در بلژیک، استفاده از کلمه ‘biologisch’ یا biologique” که به معنی ارگانیک است، بطور قانونی از سال ۱۹۹۱ توسط مقررات اتحادیه اروپا و ۱۹۹۴ توسط استانداردهای بلژیک، مورد حمایت قرار گرفته است.

هیچ شخص و شرکتی نمی تواند از کلمه “biologisch’ و دیگر ترجمه های آن بدون موافقت استانداردهای قانونی استفاده کند. فقط گواهینامه آنان این اختیار را می دهد که ارگانیک خود را به بازار وارد کنند.

شرکت هایی که علاقمند هستند که محصولات ارگانیک خود را وارد بازار کنند، هزینه ها را خودشان کنترل کنند. بخش ارگانیک بلژیک به استانداردهای قانونی که در تمام اتحادیه اروپا یکسان است احترام می گذارد.

هر کشوری می تواند قوانین جدیدی را اضافه کند. با این وجود از ژانویه ۲۰۰۹، تمام مجالس قانونگذاری در اتحادیه اروپا باید هماهنگ باشد. تا این تاریخ مقررات اصلاح شده 2007/834 اعتبار خواهد داشت.

اطلاعات از مصوبات اروپایی به علاوه مصوبات هر کشور در سایت Organic Europe homepage موجود است.

برچسب زنی (اتیکت)

اغلب محصولات ارگانیک بلژیک از برچسب Biogarantie می کنند. این یک برچسب اختصاصی از ۲۵ سال پیش است. اختصاصی بودن آن، موجب می شود که فقط در صورتی قابل استفاده شود که گواهینامه های اضافی را دریافت کند حق امتیاز پرداخت شود.

برچسب متعلق به سازمان غیرانتفاعی Biogarantie است. در طی سال ۲۰۰۸، BioForum هم صاحب گواهینامه برچسب می شود اگرچه، این برچسب هنوز اجباری نیست. بعضی از محصولات ارگانیک فقط کلمه biologisch’ یا ‘biologique’ را با نام اضافی یا کد واحد بازرسی، دارا هستند.

با کلمات ‘biologique’ و biologisch’ که به لحاظ قانونی مورد حمایت هستند، از گارانتی ویژگی ارگانیک محصول برخوردار می شوند.

تعداد زیادی محصولات ارگانیک خارجی در بازار بلژیک وجود دارد که دارای یک یا تعداد بیشتری برچسب هستند.

برچسب رایج اروپایی برای محصولات ارگانیک به دلیل بعضی از شرایط خاص، زیاد معمول نیست. در بلژیک، شناخته ترین برچسب، EKO از کشور هلند و ‘AB’ از فرانسه است.

محصولات ارگانیک خارجی می توانند برچسب بلژیکی Biogarantie را به دست آورند. این امر شناخت محصولات ارگانیک را به وسیله مصرف کنندگان بلژیکی تسهیل بعضی از محصولات بلژیکی مطابق با استانداردهای جنبش ارگانیک -دینامیک هستند.

آنها پیشگام در بخش ارگانیک هستند و به دلیل رعایت استانداردهای باسطوح بالاتر، مورد احترام هستند. برچسب آنان Demeter’ مشابه با سراسر دنیا است.

برچسب Demeter استانداردها توسط Demeter بین المللی توسعه داده می شود. در بلژیک تعداد کشاورزان کمی از Demeter استفاده می کنند. محصولات Demeter فقط در فروشگاه های ویژه ارگانیک فروخته می شوند.

تولید و فرآوری، مقیاس و ارتقا

سطح کشت محصولات ارگانیک در اواخر دهه ۱۹۹۰(۲۰۰۰-۱۹۹۸) و به دلیل رسوایی های چند محصول غذایی، از رشد مهمی برخوردار شد.

در همان زمان سازمان هایی و یک وزیر آرزو داشتند که سطح زیر کشت محصولات ارگانیک را تا سال ۲۰۱۰ به ۱۰٪ برسانند. به هر حال پس از یک دوره کوتاه گسترش (تا پایان سال ۲۰۰۱)، تولید ارگانیک، اراضی زیادی را از دست داد.

سطح زیر کشت ارگانیک تا پایان سال ۲۰۰۷ بهبود یافت و به 2/4٪ کل اراضی کشاورزی رسید.

اراضی مزارع مورد استفاده

جدول زیر تکامل تدریجی اراضی ارگانیک (ارگانیک و در مرحله تبدیل ) از ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ در بلژیک را نشان می دهد.

جدول توسعه مزارع ارگانیک در بلژیک از 2002 تا  2007

در بخش شمالی بلژیک، تولید ارگانیک بسیار متنوع است و شامل مرتع و علفزار، اراضی مزروعی، سبزیجات و میوه است. در بخش جنوبی، تولیدات ارگانیک عمدی روی مراتع و علفزارها و به منظور پرورش دام متمرکز شده است.

فرآوری

فرآوری مواد غذایی ارگانیک در حوزه های مختلف وجود دارد. سبزی و میوه محصولات لبنی، گوشت، غلات و انواع سس از این جمله اند. برعکس تولیدات مزرعه ای، ساده است که روش های سنتی و ارگانیکی در فرآوری تواما بکار گرفته شوند؛ بنابراین عمل آورندگان می توانند به طور سریع، عمل تبدیل و پاسخ به تقاضای روبه رشد را انجام دهند.

جدول توسعه تعداد فرآوری کنندگان ارگانیک در طی سالهای ۲۰۰۷–۲۰۰۳ در بلژیک

بکارگیری نیروی انسانی

در سال ۲۰۰۵، فقط ۱٪ از تولید ناخالص بلژیک توسط ارگانیک تامین شد. بخش ارگانیک فقط ۲٪ از سطح اراضی کشاورزی را در اختیار داشت و ۲٪ از سهم بازار محصولات کشاورزی هم در اختیار بخش ارگانیک بود و لذا سهم بخش ارگانیک در تولید ناخالص ملی حداقل بود.

در سال ۲۰۰۶، بخش کشاورزی بلژیک دارای ۴۶۳۵۵ نفر نیروی استخدام شده تمام وقت و ۴۲۳۸۶ نفر نیروی پاره وقت بود.

برای بخش ارگانیک اطلاعات دقیقی وجود ندارد. به هر حال، با توجه به این حقیقت که بخش ارگانیک فقط ۲٪ کل سطح زیر کشت را شامل می شده است و اینکه کار در بخش ارگانیک فشرده تر می باشد، ما تخمین می زنیم که بخش ارگانیک دارای ۹۳۰ تا ۱۰۰۰ نیروی تمام وقت و ۸۵۰ تا ۱۰۰۰ نیروی پاره وقت بوده باشد.

صنایع غذایی سومین بخش دارای نیروی انسانی با ۹۰ هزار نیروی کار است. با توجه به این واقعیت که بازار محصولات ارگانیک فقط 1/65 (سال ۲۰۰۶) بازار مواد غذایی را شامل می شود، ما تخمین می زنیم که فرآوری مواد غذایی ارگانیک حدود ۱۵۰۰ نفر را در استخدام داشته باشد. هزینه هر نفر کارگر برای کار در مزرعه حدود ۹ یورو در ساعت است.

نقاط قوت و ضعف تولیدات ارگانیک بلژیک

در بین نقاط قوت بخش ارگانیک، می توان به موارد زیر اشاره کرد: گرایش به سمت غذای سالم که محصولات ارگانیک آنها را ارائه می دهد، وجود دارد. علاقمندی رو به رشد به سمت تولید محصولات دوستدار محیط زیست وجود دارد. روز به روز بر پذیرش و شناخت این ایده که کشاورزی ارگانیک بیشتر از کشاورزی غیرارگانیک، دوستدار محیط زیست است، افزوده می شود.

– بازار ملی خوبی برای محصولات ارگانیک وجود دارد و به نظر می رسد که هر سال دارای رشدی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد باشد.

-محصولات ارگانیک دراغلب فروشگاه ها یافت می شوند که این امر سبب تحریک فروش و نفوذ در بازار می گردد.

از جهت دیگر ، روشن است که بخش ارگانیک دارای نقاط ضعفی هم می باشد که عبارتند از :

– محصولات غیر ارگانیک تلاش می کنند که به عنوان محصول پاک و سالم به فروش پر کرد. با انبوهی از محصولات مدعی سالم بودن، مصرف کنندگان قادر به تشخیص محصول مناسب نیستند.

-بلژیک یک کشور کوچک با سیستم جاده ای گسترده است. واردات از کشورهای همسایه بسیار آسان و کم هزینه است.

-قیمت محصولات ارگانیک در مقایسه با قیمت محصولات غیرارگانیک، بسیار بالا است که موجب کاهش فرصت های رشد پایدار بخش ارگانیک می شود..

-تعداد اندکی از کشاورزان علاقمند به تغییر شیوه سنتی به ارگانیک هستند، و مشکلات مالی، اجتماعی و عملیاتی مانعی برای اقدام آنها محسوب می شوند.

برنامه های عملیاتی

بر اساس نوشته های فوق دولت فلاندرز بر روی برنامه های عملیاتی منظم و بر پایه حمایت های مالی از کشاورزان ارگانیک و سازمان حمایتی BioForum، عملیات برای مدیریت زنجیره تامین مواد ارگانیک، ترویج محصولات ارگانیک، قرار گیری کشاورزی ارگانیک در برنامه های آموزشی، ارتقا مشارکت پژوهش های علمی در کشاورزی ارگانیک و غیره کار می کند.

برنامه های عملیاتی برای کشاورزی ارگانیک همواره با وزارت کشاورزی پیوند دارند. دیگر وزارتخانه ها مانند بهداشت، اقتصاد، محیط زیست هنوز اهداف خود را برای تولیدات ارگانیک تنظیم نکرده اند.

جدا از این برنامه های عملیاتی، بلژیک فاقد پیمان هایی مشابه آنچه در هلند است که در آن همه بخش های مختلف (کشاورزان، دولت، عمده فروشان متعهد می شوند که محصول ارگانیک را به مقدار و قیمت معین تامین و به فروش برسانند.

بازار برای محصولات غذایی ارگانیک

پس از چندین سال، فروش محصولات غذایی ارگانیک در بلژیک بوسیله Gfk که بوسیله VLAM(اداره ترویج کشاورزی و شیلات فلاندرز) ماموریت داده شده است، ارزیابی می گردد. رویکرد آنها منطبق بر خرید از هیات مصرف کنندگان منتخب است.

بر اساس آمارهای Gfk، فروش محصولات غذایی ارگانیک، از سال ۲۰۰۲ کاهش یافته و به ۱۸۴ میلیون یورو در سال ۲۰۰۶ رسیده است. چند که این نمایه در تضا د با نمایه های جمع آوری شده توسط BIOFORUM والونیا می باشد که آنها منطبق بر آمارهای فروش واقعی از طریق کانال های توزیع مختلف هستند.

براساس آمارهای bioforum والونيا، فروش محصولات غذایی ارگانیک، به میلیون ۲۴۵ یورو در سال ۲۰۰۶ رسیده و سال ۲۰۰۷ به ۲۸۳ میلیون یورو افزایش داشته است. چون bioforum والونيا فقط بر روی ترفیع بازار محصولات ارگانیک متمرکز است، آماری برای سال های قبل از ۲۰۰۶ وجود ندارد و مقایسه امکان پذیر نیست.

توسعه بازار محصولات ارگانیک در سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ در بلژیک، فروش به میلیون یورو سهم از بازار محلی

سهم بازار محصولات ارگانیک در حدود1/65٪ در سال ۲۰۰۶ و 1/83٪در سال ۲۰۰۷ است (بر اساس آمار Gtk در سال ۲۰۰۶ سهم بازار 1/3٪ بوده است.

به هرحال، ما تفاوت زیادی را بین گروه های تولید مختلف مشاهده می کنیم.

جدول اهمیت محصولات ارگانیک بر اساس گروه های تولید

کانال های بازاریابی

در بازار بلژیک، مواد غذایی در سوپر مارکت ها، فروشگاه های قیمت تخلفی، بقالی ها نانوایی ها، فروشگاه های مواد گوشتی، بازار و مزرعه فروخته می شوند.

در دهه آخر قرن بیستم ما مشاهده کردیم که بقالی های مستقل در مراکز شهرها تحت فشار سوپر مارکت ها و تخفیف زیاد از بین رفتند. در سال های اخر سوپر مارکت ها متمایل به جابجایی در فروشگاه های کوچک شبيه بقالی شدند.

به نظر می آید که نانوایی ها و فروشگاه های مواد گوشتی بتوانند در مقابل فشار سوپر مارکت ها و بوسیله خدمات پرسنلی و ارائه محدوده ای از محصولات تازه، ایستادگی کنند.

امروزه محصولات ارگانیک به طرق مختلف قابل دسترسی هستند. سوپر مارکت ها، فروشگاه های مخصوص محصولات ارگانیک، بازارهای فروش و فروشگاه های مزارع قابل ذکر هستند. بر خلافی بازار مواد غذایی معمولی، تعداد نانوایی و فروشگاه مواد گوشتی ارگانیک کمی وجود دارد.

سوپر مارکت

سوپرمارکت های Delhaize و Colruyt محدوده متنوعی از محصولات را عرضه می کنند. فروشگاه های آنها در سراسر کشور و در کنار همه شهرها وجود دارد. اغلب محصولات ارگانیکی را که آنها عرضه می کنند، تحت نام و برچسب خودشان می باشد.

گروه Colruyt دارای سوپرمارکت های زنجیره ای ارگانیک با نام Bioplanet است. آنها در حالی که در سال ۲۰۰۷ فقط ۴ فروشگاه داشتند (یکی از این فروشگاه ها در هلند بود) دارای برنامه ای هستند که چندین فروشگاه جدید ایجاد کنند.

Carrefour سومین سوپرمارکت مهم زنجیره ای است که چند محصول ارگانیک را با برچسب خودش عرضه می کند. این سوپرمارکت ها به مصرف کنندگان متنوعی دسترسی دارند و به همین دلیل به رشد بخش ارگانیک و ارتقا پتانسیل بازار آن کمک می کنند.

فروشگاه های ویژه

به غیر از سوپرمارکت ها، حدودا ۳۶۵ فروشگاه مخصوص محصولات ارگانیک وجود دارد که اغلب آنها مستقل هستند. بهر حال در فروشگاه زنجیره ای وجود دارد که با همدیگر برای خرید، ترفیع و کنترل کیفیت، استفاده از یک عنوان و هویت متحد شده اند.

OriginO کوچک ولی مهم است و با ۵ فروشگاه، زنجیره شده است. این فروشگاه ها معمولا، محدوده ای از محصولات ارگانیک را عرضه می کنند که تا حدی با سوپرمارکتها متفاوت است: محصولات خالص غلات، محصولات بدون شکر، بدون افزودنی های غذایی، انواع محصولات گیاهخواران و مشابه اینها.

بجز محصولات تازه (مانند میوه و سبزیجات) و مواد غذایی که خوب نگهداری می شود، آنها معمولا مقدار زیادی (اغلب وارداتی) نان ارگانیک و منتخبی از پنیرهای ارگانیک را عرضه می کنند.

آنها اغلب فقط محصولات ارگانیک نمی فروشند، بلکه محصولات غیر آلوده اکولوژیکی و محصولات زیبایی اکولوژیکی را هم عرضه می کنند.

تعداد زیادی از کشاورزان (۳۲%) محصولات ارگانیک خود را خودشان عرضه می کنند. آنها در مزرعه، بازار و یا بازارهای هفتگی نسبت به فروش محصول خود اقدام می کنند.

تجزیه و تحلیل بر اساس زیر بخش ها

واردات و صادرات

محصولات غذایی بلژیک بطور عام و و میوه بطور خاص از شهرت جهانی برخور هستند. با این حال اکثر مزارع و شرکت های ارگانیک نسبتا کوچک و پراکنده اند.

این امر کار رقابت بخش ارگانیک را با مزارع و شرکتهای بزرگ ارگانیک خارجی سخت می کند. به نظر می رسد که بازار ارگانیک بلژیک جدا از بازار کشورهای اروپایی اطراف نباشد.

اگر که تقاضا در بازار انگلستان و آلمان بالا باشد، تولید کنندگان بلژیکی فرصت بازاریابی زیادی را در اختیار ندارند و آنها همچنین قدرت رقابتی کمی را با کالاهای وارداتی دارند.

هرچند که کشور بلژیک خیلی کوچک است، ولی سیستم جاده ای گسترده و بخش ارگانیک کوچک بلژیک، سبب شده که کالاهای وارداتی بخش مهمی از بازار محصولات اولیه، مواد غذایی و مواد مورد نیاز فرآوری کنندگان را در اختیار داشته باشد. مقدار زیادی از محصولات وارداتی از هلند، فرانسه و آلمان وارد می شوند.

آمار دقیقی از واردات و صادرات محصولات ارگانیک وجود ندارد. به دلیل کوچکی بخش ارگانیک کد های مجزای (NACE-) برای تشخیص محصولات ارگانیک از غیرارگانیک وجود ندارد. لذا تهیه آمار مجزا و دقیق توسط انستیتوی ملی آمار میسر نیست.

میوه و سبزیجات

بعضی از تعاونی /حراجی ها مانند Brava و BFV میوه و سبزیجات ارگانیک کشاورزان عضو خود را می فروشند. فروش آنها بر تولیدات بلژیک متمرکز است. در سوپرمارکت هامقدار زیادی، حتی بیش از ۵۰٪ از میوه و سبزیجات، به دلیل کمبود تولید در بلژیک، وارد می شوند.

اغلب مزارع کوچک هستند و کشاورزان بطور مستقیم، تولیدات خود را به مصرف کنندگان می فروشند. به دلیل شرایط آب و هوایی که تولید همه سبزیجات را ناممکن می سازد، این تولید کنندگان بخش مهمی از خریدهای سوپرمارکت ها را شامل نمی شوند و آنها اقدام به واردات می کنند.

در غیرفصل (ژانویه – آوریل) سبزیجات از کشورهای دوری مانند اسپانیا، مراکش و مصر وارد می شوند. زیادی از میوه ها در غیر فصل، از کشورهای نیمکره جنوبی (برای مثال سیب از شیلی، آرژانتین، نیوزیلند و آفریقای جنوبی) وارد می شود.

محصولات فرآوری شده غذایی

مقدار زیادی از محصولات فرآوری شده غذایی وارد می شوند. نان، پاستا، دیگر محصولات غلات، محصولات لبنی، از خارج وارد می شوند. شرکت های بلژیکی هم مقدار زیادی از تولیدات خود را صادر می کنند. محصولات با کیفیت بالا مانند آبمیوه ها و دیگر محصولات محلی به سراسر اروپا صادر می شوند.