گلاب

در این مقاله قراره در مورد گلاب برای شما بنویسم و شما رو با تاریخچه، فواید، استفاده در طب سنتی، طب اسلامی، طب نوین و… آشنا کنم.

گلاب مایعی است که ما ایرانی ها با شنیدن نامش سریعاً یاد عطر و بوی دلپذیر، تصویر زیبای گل محمدی و نهایتاً یک نوشیدنی خوش طعم که با اضافه شدن عطر گلاب برای ما دلپذیر تر شده است می‌افتیم. اما احتمالاً در اروپا و آمریکا اینطور نیست. درست است که نهایتاً گلاب در همه جای جهان با بوی خوب شناخته میشود اما خواص گلاب به این محدود نمیشود. قبل از پرداختن به خواص این عرق بهتر است به طور خلاصه به روش تهیه گلاب یا همان عرق‌گیری گیاهان دارویی بپردازیم.

عرق گیری

عرق گیری در ایران تاریخچه چند هزار ساله دارد. نظر طب سنتی ایرانی و طب اسلامی نسبت به عرقیجات گیاهان دارویی بسیار بسیار مساعد است. به طوری که در اغلب دستورات این دو طب حداقل استفاده از یک نوع عرق گیاهی توصیه شده.

البته باید این نکته را در نظر داشت که در فرآیند عرق گیری گیاهانی که دارای ساقه چوبی هستند، ممکن است درصدی الکل وارد عرقیجات مشتق شده از آنان بشود که به همین دلیل مصرف زیاد عرقیجات (نوشیدن آنها) به هیچ عنوان توصیه نمیشود و حتی ممکن است به چشم ها آسیب بزند. اما گلاب از آن دسته گیاهانی است که در فرآیند تقطیر یا عرق گیری از برگ و غنچه گل آن استفاده میشود و احتمال وجود الکل در آن حدوداً صفر است.

از دیگر عرقیات معروف در ایران که میتوان به آن‌ها اشاره کرد:

عرق بهار نارنج
عرق نسترن
عرق بیدمشک
عرق نعناء
عرق چهل گیاه
عرق آبشن
عرق کاسنی
عرق مرزه
عرق بومادران

عملیات عرق گیری در ایران اغلب هنوز به صورت سنتی و با استفاده از دیگ های کوچک و بزرگ مسی و یا استیل که به اصطلاح به آنها زودپز گفته میشود و به کمک انرژی آتش می‌باشد؛ انجام میگیرد. در زیر عکسی از چند زودپز عرق گیری را مشاهده میکنید.

تاریخچه گلاب و گلاب گیری

مایع استخراج شده از گل محمدی در فارسی به گلاب، در یونانی بیزانس، به زولاپین و در انگلیسی به (roz water) یا آب گل رز معروف است. در اصل گل محمدی نوعی گل رز است که احتمالاً به خاطر استفاده خاصش در ایران و اعتقادات مذهبی این نام را بر آن گذاشته اند (ایرانیان بوی خوش آن را شبیه به بوی پیامبر میدانستند). کشت گیاهان مختلف برای استخراج عطر آنها به دوره ساسانی در ایران باز میگردد. اما تولید انبوه آن به وسیله تقطیر بخار توسط شیمیدان و دانشمند فخر آفرین ایرانی؛ ابو علی سینا و در جهان اسلام قرون وسطایی انجام گرفت.

البته باید در نظر داشت که از زمان های قدیم کشت انبوه گل های رز برای استفاده در صنایع غذایی و طب انجام میشده و مزارعی زیر کشت این گل ها بوده اند. از کشاورزان مهم این محصول میتوان یونانیان باستان، رومیان و فینیقی ها را نام برد.

خواص و فواید گلاب

در این مبحث قبل از هرچیز باید به استفاده‌ی این عرق در صنایع غذایی پرداخت. طرفداران پر و پا قرص گلاب برای استفاده در انواع خوراکی ها؛ افراد ساکن قاره آسیا هستند و از آنجا که ایران از اصلی ترین تولید کنندگان این عرق است خود علاقه وافری به مصرف این محصول دارند. در ایران گلاب در بعضی غذاهای محلی، نوشیدنی های گرم از جمله دم نوش ها، چایی، قهوه و نوشیدنی های خنک، کیک و شیرینی‌جات سنتی و نوین، بستنی و … استفاده میشود

در کشور های عربی بیشتر استفاده آن در لبنیات از جمله شیر و فرآورده های آن است. در کشور های مالزی و سنگاپور نوعی گلاب که از گل رز قرمز رنگ تقطیر میشود را با شیر مخلوط کرده و از آن نوشیدنیی به نام (باندونگ) تهیه میشود. (همینطور در بعضی از ورزش ها به ورزشکاران مسلمان نوشیدنی ای بر پایه گلاب به جای استفاده از مشروبات الکلی پیشنهاد میشود). در اروپا و آمریکا نیز از گلاب تا قبل از جایگزین شدنش با وانیل در پخت نان استفاده میشد. و بعضاً از آن برای شست و شوی دستان نیز استفاده میکردند.

از این عرق به غیر از صنعت خوراکی استفاده های دیگری هم میشود که از جمله میتوان به استفاده در صنعت لوازم آرایشی صحبت کرد. وافرترین استفاده از گلاب در صنایع بهداشتی و زیبایی به کار بردن عطر آن در انواع لوازم بهداشتی از جمله کرم ها و حتی عطر هاست. غیر از خاصیت عطر گلاب به دلیل دارا بودن خاصیت ضد التهابی در بخش های مختلف این صنعت مورد استفاده قرار میگیرد.

یکی دیگر از موارد مهم استفاده از این عرق به کار بردن آن در انواع مراسمات مذهبی ادیان است. گلاب در مراسمات مختلف ادیان از جمله مسلمانان، زرتشتیان و هندوها به عنوان عطر استفاده میشود. برای شستشوی کعبه نیز از گلاب خالص ایرانی توأم با آب زمزم استفاده میشود. در بعضی از کشور های آسیایی قبل از دفن مردگان نیز در قبر گلاب میپاشند. همینطور در کلیساها و مخصوصاً کلیسای ارتدوکس شرقی از گلاب استفاده زیادی میشود.

گلاب در اسلام

از ائمه و پیامبر احادیت زیادی در مورد گلاب ذکر شده است از جمله:

خواص درمانی گلاب از نگاه امام علی (ع)

امام علی(ع): «پیامبر (ص) هر دو دست را از گل سرخ (گل محمدی) پر کردند، به من دادند و فرمودند: بهترین گل های بهشت بعد از گل مورد این گل است»
پیامبر گرامی اسلام (ص): «شستشوی دست و صورت با گلاب باعث افزایش آب صورت و کاهش پریشانی میشود» و در ادامه میفرمایند: «در هنگام شستشوی دست و صورت خود با گلاب حمد خدا کنید و صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستید.»

خواص درمانی گلاب از نگاه امام صادق (ع)

امام صادق (ع): «در روز اول ماه مبارک رمضان یک کف دست گلاب بر صورت بریزید تا در آن روز خواری و غم از شما دور شود و یک کف دست گلاب بر سر بریزید تا در آن سال مریضی های سرسام و ذات الجنب از شما دورگردد.»

گلاب در طب اسلامی و سنتی

همچنین در طب سنتی ایرانی به استفاده از گلاب در موارد متعددی توصیه شده از جمله:

این عرق دارای خواص ضد باکتری و ضد التهابی است که باعث درمان و جلوگیری از آکنه، اگزما، التهابات پوستی و … میشود. همچین استفاده از آن برای افرادی که دارای پوست خشک هستند توصیه شده.

گلاب باعث رطوبت پوست، تمیز کنندگی پوست، خنک نگه داشتن پوست، جلوگیری از فوران های پوستی و جوش، شادابی و جلوگیری از پیری زودرس پوست، جلوگیری از خطرات اشعه نور خورشید و … میشود.

در طب سنتی از گلاب به عنوان یک درمان گلو درد و مشکلات تنفسی استفاده میشود.

برای درمان مشکلات چشمی از جمله آب مروارید، خشکی چشم و… (صرفاً با مشورت پزشک) میتوان آن را به عنوان یک قطره چشم استفاده کرد.
با توجه به ضد باکتری بودن گلاب از آن برای التیام دهنده زخم ها و همینطور مشکلات قارچی و باکتریایی نیز استفاده میشود.

اثرات ضد فشار بوی گلاب میتواند به درمان سر درد و میگرن کمک کند.

مصرف گلاب به هضم غذا و رفع مشکلات معده کمک میکند.

گلاب در علم آرموتراپی یا رایحه درمانی

آرموتراپی از مواد گیاهی معطر، از جمله روغن ها و سایر ترکیبات معطر برای بهبود روانشتاختی یا سلامتی فیزیکی بدن استفاده میکند. این علم میتواند به عنوان یک درمان مکمل و یا یک درمان جایگزین توصیه شود. آرموتراپیست ها که متخصصان این رشته هستند برای درمان از مخلوط اسانس های درمانی استفاده میکنند که میتوانند از طریق اعمال ماساژ، استنشاق یا غوطه‌ور شدن در آب برای تحریک یک پاسخ مطلوب صادر شوند.

در مورد این رشته حرف بسیار است و خود باید در مقاله ای جداگانه مورد بحث قرار گیرد ولی بهتر است بدانید که یکی از مهم‌ترین داروهای معطر مورد استفاده در این علم گلاب است که با توجه به داشتن خواص مختص و بسیار خود بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

گلاب و طب نوین

داروهایی که گلاب از مواد سازنده آنها بوده اغلب خاصیت های ضد درد، ضد تشنج، ضد میکروبی و ضد التهابی دارند. همینطور به عنوان شربت سرفه، برای درمان ریفلاکس، به عنوان یک مُلین(مسهل)، و برای کاهش قند خون استفاده می شود. گفته شده است که گلاب برای درمان افسردگی، غم و اندوه و استرس، همچنین ممکن است برای بهبود زخم، آلرژی، شرایط پوستی و سردرد مفید باشد.

گلاب همچنین دارای ویتامین D، ویتامین A، ویتامین B و ویتامین C است که برای گلو درد مناسب است. در طب نوین از گلاب در درمان بیماری زونا نیز استفاده میشود.

دلایل استفاده از گلاب

نوشیدن گلاب به منظور سلامت پوست
نوشیدن گلاب به دلیل دارا بودن خواص ضد پیری و کاهش لکه های تیره و چین و چروک
نوشیدن گلاب به عنوان یک تقویت کننده برای از بین بردن استرس و بهبود خلق و خوی
نوشیدن گلاب برای از بین بردن مشکلات هضم، نفخ و یبوست
نوشیدن گلاب برای درمان آنفولانزا، سرماخوردگی و گلودرد
نوشیدن گلاب به عنوان آرامبخش و از بین بردن خستگی
نوشیدن گلاب برای افزایش رطوبت بدن

لطفا قبل از هرگونه مصرف خوراکی و غیره گلاب با یک پزشک متخصص مشورت کنید و سلامت خود را به خطر نیندازید. همینطور در نظر داشته باشید که بعضاً افرادی به گلاب حساسیت و آلرژی دارند پس حتما قبل از مصرف چه خوراکی و چه راه دیگر با مقدار بسیار کمی بدن خود را آزمایش کنید.