استفراغ و تهوع علل و راه های درمان آن

استفراغ یا هراش خروج با فشار محتویات درون معده جانداران از راه دهان و گاه از راه بینی به بیرون است. این محتویات می تواند غذای خورده شده و یا دیگر مواد درون دستگاه گوارش مانند زردآب صفرا باشد.

هراش یا استفراغ ممکن است به دلیل نوع ماده بلعیده شده (مثلا غذای فاسد) و یا واکنش مغز به علت وجود (تومور) حاملگی، استرس‌های عصبی و غیره باشد.

به حالتی که پیش از استفراغ (هراش) در بیمار ایجاد میشود تهوع (بالا آوردن) می گویند. اگر هراش (استفراغ) ادامه داشته باشد، برای جلوگیری از پیامدهایی همچون دهیدراسیون (از دست دادن آب بدن) باید درمان گردد.

استفراغ یا قی کردن

(برگشت غذا) که غذای هضم شده از راه مری به دهان برمی گردد اما بدون فشار است و منجر به جهیدن به بیرون نمیشود تفاوت دارد.

تهوع و استفراغ یک واکنش محافظتی در پاسخ به علل متعددی هستند این علل شامل طیف وسیعی از اختلالات، مانند شرایط کاملا خوش خیم تا شرایط اورژانسی است.

تهوع و استفراغ هر کدام می توانند به طور مستقل رخ دهند اما معمولا با یکدیگر مرتبط اند. معمولا تهوع منجر به ایجاد استفراغ می شود.

تهوع با رنگ پریدگی، تعریق، و احساس گرگرفتگی همراه است. استفراغ تخلیه همراه با فشار محتویات معده از دهان است. اوغ زدن انقباضات مکرر عضلات دیافراگم و دیواره‌ شکم است که اغلب منجر به استفراغ می شود یا با استفراغ همراه است.

دلایل استفراغ

دو علت دارد یکی مرکزی و دیگری رفلاکسی.

از علل مرکزی

• داروهای کموتراپی و نارکوتیک ها.
• عفونتهای حاد خصوصا در بچه ها.
• علل متابولیک: حاملگی(اول صبح ها)، اورمی، DKA هایپرکلسمی.

از علل رفلاکسی

• التهاب و تحریک آپاندیسیت – کوله سیستیت – پانکراتیت – گاستریت حاد یا پریتونئتها – گاستروانتریتهای ویروسی یا باکتریایی – مواد استفراغ آور مثل ایپکاک زخم گوارشی (بلافاصله بعد از خوردن غذا).
• انسداد: انسداد روده کوچک یا بزرگ(در شرح حال بیمار استفراغ با بوی مدفوع دارد) – تنگی پیلور یا آشالازيو … استفراغ چند ساعت بعد غذا و حاوی تکه های هضم نشده.
• علل عصبی – مرکزی:  افزایش فشار داخل مغز ICP – لابيرنتینیت گوش داخلی – آسيب سر – میگرن – بیماری حرکت.
• علل سایکوژنیک:  تصاویر و بوهای زننده – آنورکسی و بولیمی
• سایر علل: MI – درد شدید مثل تورشن بیضه ها – بدخیمی های وسیع

مضرات

غذاهای مانده یا چرب و ثقیل

غذاهای آماده و کنسروها

ترب ها

نوشابه گازدار

مایعات همراه غذا

شیر ولرم

فلفل (زیاده روی)

ماهی سرخ کرده

میوه های خشک

شربت زعفران

نیمرو برگ بو شنبلیله

سیگار کشیدن

رب

قارچ

حشره کش ها

تماس با مواد شوینده

بوی رنگ تازه اطاق‌ها

نسخه های درمان استفراغ در طب سنتی

تهوع با روایات (میرزایی)

۱- استفراغ عمدی

کسی که عمدا استفراغ کند برای درمان هفتاد بیماری مفید است و استفراغ هر علت و بیماری را از بدن بیرون می کند.

۲- خوردن خرما

آورده اند که خرما کرم های شکم را می کشد.

3- به رنده شده (خیلی مفید)

خوردن به، معده را پاک(درمان) می کند. پاک شدن معده زمینه استفراغ را کمتر می کند.

اگر کسی بخواهد سودا را بسوزاند باید بسیار استفراغ کند،رگ بزند(یکی از روش های خون گیری در طب سنتی که باید توسط فرد ماهر و متخصص انجام شود) و پیوسته از نوره استفاده نماید.

4- اسهال و استفراغ با هم

رب انار همراه با مقداری سماق و زیره را مخلوط کنید و هر ۸ ساعت یک قاشق مربا خوری میل کنید.

5– اگر از غلبه صفراست.

استفراغ عمدی و صفرابر و ترش مزه ها مفید است.

6 – اگر بعد از غذا استفراغ می کنند 

اگر بعد از غذا استفراغ می کنند این کار به احتمال زیاد به سردی معده و رفلاکس شدید است. به نسخه سردی معده مانند هاضوم -جوشانده نعنا با بارهنگ – افزایش گرمی و کاهش سردی و… مراجعه شود.

درمان استفراغ (تبریزیان)

اشنه نوعی خزه دور تنه درخت بلوط است. رنگ آن سفید متمایل به خاکستری است. اشنه برای درمان استفراغ مفید است. زنان باردار که بسیار استفراغ می کنند، اشنه را آسیاب کنند و به اندازه یک قاشق چای خوری بخورند.

استفراغ خون (موسوی)

اگر استفراغ خون با غلظت و همراه با سودای فراوان باشد روی هر دست بیمار ۱۰ عدد زالو بیاندازید. این در حالی است که توان بیمار اجازه چنین کاری را بدهد. در این بیماری نیز حق تقدم مانند بیماری قی با داروهای گیاهی است. اصلاح مزاج و یبوست و خون رعایت مسلمات و اعضای بدن لازم است.

همچنین باید از خوردن غذا منصرف شوید و استراحت کامل کنید، کمی آب غوره را با آب تره مخلوط کنید و بخورید یا از کندر یا گلنار فارسی یا مازو یا گل ارمنی به صورت ساییده شده استفاده کنید.

استفراغ از تب

اگر در اثر تب استفراغ کردید، ساعت به ساعت یک قاشق، شربت نیلوفر میل کنید.

استفراغ در وسایل نقلیه

برای جلوگیری از استفراغ در وسایل نقلیه یا هنگام بازی در شهر بازی، یک لیوان آب پرتقال بنوشید و ریحان تازه را گاهی بو کنید و مقداری از آن را هم در دهان بجوید.

استفراغ قبل از غذا

اگر قبل از خوردن غذا استفراغ می کنید باید از آب گوشت گاو یا گوشت پرندگان استفاده کنید. پودر گشنیز خشک شده را روی غذاهای روزانه بپاشید و بخورید. قبل از شروع استفراغ و پیش از مصرف غذا بهتر است از آب میوه یا آش سماق یا آب انار یا آب به یا آب غوره استفاده کنید.

استفراغ از یرقان

اگر در اثر یرقان دچار استفراغ می شوید، هر روز دو عدد لیمو را با پوست به صورت سکه برش دهید و در یک لیتر آب بریزید و بگذارید حدود دو ساعت بماند، بعد آب آن را صاف و در طول روز به تدریج میل کنید.

استفراغ از سودا یا بلغم

برای رفع استفراغ و تهوع در مزاج سودا و یا بلغمی، پوست سبز پسته، نعناع خشک، گل محمدی، عود هندی، مصطکی رومی، زرشک خشک، قرنفل، قرفه، زیره کرمانی، سنبل الطیب و فرنجمشک را به نسبت مساوی مخلوط کنید و بسیار نرم بسایید. هر بار یک قاشق شربت خوری از آن را میل کرده و یا با مقداری سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.

تهوع (خدادادی)

استفراغ علل مختلفی دارد؛ مانند مسمومیت های غذایی، داشتن ویار در زنان باردار، نوشیدن یا خوردن بعضی از غذاها، دیدن بعضی از مناظر، یا شنیدن بعضی از بوی های نامطبوع، سرماخوردگی، عصبی شدن، سرفه های شدید و برخی از ناراحتی های گوارشی و کبدی و …

یک چهارم قاشق چای خوری پودر زنجبیل را با یک لیوان شربت عسل جرعه جرعه نوشیده شود. خنک بودن این شربت موجب می شود که حالت تهوع زودتر برطرف شود. مصرف عرق نعناع، عرق زنیان و شربت آبلیموی تازه یا آب خنک بسیار مفید می باشد. از مصرف غذاهای مختلف با یکدیگر پرهیز شود.

جلوگیری از تهوع و استفراغ

برای جلوگیری از تهوع یا استفراغ یا قی کردن باید از خوردن شاهی، سرکه گرم کرده، شیر مانده، نان مانده و کپک زده، انواع کنسرو، انواع ساندویچ و پیتزا پرهیز کنید.

از خوراکی هایی که از تهوع و استفراغ یا قی جلوگیری می کنند بیشتر استفاده کنید، مانند: آب به خام، آب لیمو، شربت به لیمو، آب دم کرده شکوفه درخت به، شربت سیب، پرتقال، آلبالو، خرمای سبز و کال، انار ترش، تمرهندی، آب زرشک، شربت زرشک، دانه های داخل به، مربای به با نعناع، نعناع سبز و تازه، سنجد، گرد غوره، ترشی پیاز، آب پیاز با سکنجبین، آب جوشانده ریشه شیرین بیان، شاهدانه، تخم شوید، فرنجمشک، هل، رب به ترش، بادیان.

جهت جلوگیری از استفراغ یا قی کردن، بذر رازیانه را بجوشانید، آب آن را با عسل شیرین کنید و بخورید.

• سماق نیم کوب شده را با زیرہ سیاه مخلوط کنید و بخورید.
• سی گرم گل تیول را در یک لیتر آب بجوشانید، و بعد ۱۰ دقیقه دم کنید. سپس صاف کرده، آب آن را با عسل شیرین کنید و روزی سه تا پنج استکان به نوبت بنوشید.
• سیب ترش خشک کرده را نرم بکوبید، بعد بو داده و با آب انار مخلوط کنید و بخورید.
• مقداری آلوی بخارای تازه را له کنید و روی شکم ضماد کنید.
• سیب سرخ رنده شده را با عسل مخلوط کرده و بخورید.
• گل انار را با برگ مو بپزید و بر شکم بمالید.
• انار ترش و شیرین را با پیه آن بکوبید و با قند بجوشانید و آب آن را بخورید.
• آب به بدون پوست و تخم را بگیرید. یک پنجم وزن آب به، قند اضافه کنید و بجوشانید تا قوام آید و به مرور هر بار مقداری از آن بخورید.
• نعناع کوبیده را با آب انار ترش یا رب انار مخلوط کنید و بخورید.
• سوسنبر را در شراب بخیسانید و بخورید.
• عصاره پونه را با سکنجبین و رب انار مخلوط کنید و بخورید.
• بالنگ بدون پوست را بجوشانید و آب آن را بنوشید.
• ۱۰۰ گرم خلال نارنج را نرم بسایید و با آب مخلوط کنید و بخورید.
• زراوند طويل، حب القار، جنطانای رومی و مرمکی از هر کدام ۱ مثقال، نرم بسایید بعد با یک استکان عسل مخلوط کنید. روزی سه بار و هر مرتبه به اندازه یک عدد نخود بخورید.
• آب سیب و آب زرشک از هر کدام یک لیوان، آب لیمو شیرین نصف لیوان و شکر ۲۵۰ گرم همه را مخلوط کنید و خوب بجوشانید تا قوام آید. صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک فنجان از آن را بنوشید.

درمان تهوع (یکتا)

١ – اگر غلبه صفرا و گرمی باعث تهوع شده باشد. زیره سیاه را با سماق بکوبید. سماق ترجیحا قرمز باشد چون قوی تر عمل می کند. یک قاشق چایخوری از این کوبیده را داخل یک فنجان آب خنک ریخته و میل کنید.

۲– راه دیگر مصرف زنجبیل است. درباره زنجبیل گفته شده که داروی بین المللی تهوع است. زنجبیل را دم کرده بگذارید خنک شود چون در تهوع، خوردن دم کرده گرم خوب نیست. زنجبیلش را هم بگذارید ته نشین شود تا وقتی می خورید دوباره باعث تهوع نشود. وقتی ته نشین شد یک فنجان از آن را میل کنید. برای تهیه یک فنجان دم کرده زنجبیل، یک سوم قاشق چای خوری زنجبیل کافی است.

تهوع اگر از غلبه صفرا بود نباید از زنجبیل استفاده کرد اما اگر از غلبه سردی بود زنجبیل بخورید و اگر در کنارش دارچین هم بخورید قوی تر عمل می کند.

تهوع (باقری)

برای درمان تهوع و استفراغ روش‌های زیر توصیه می گردد:

۱۔ صبح ناشتا، مربای بالنگ بخورید. توجه داشته باشید که مصرف بالنگ در شب، خوب نیست و باعث لوچ چشمی می شود.

۲- زیره سیاه را نیم کوب کرده و با سماق کوبیده شده، و با آب سرد مخلوط کرده میل کنید.

۳- مریم گلی، هل، گل محمدی، آب برنج، گل همیشه بهار، یولاف و گل دو سر را دم کنید. هل را نیز دم کنید و بخورید.

۴- وقتی برنج را می جوشانید و می خواهید آن را آبکش کنید، آن آب را نگه داشته و مصرف کنید که برای درمان تهوع و استفراغ مفید است.

۵– زنجبیل را جوشانده مقداری آب لیموی طبیعی و نمک دریا به آن زده میل کنید. این مخلوط هم اشتها آور است هم ضد تهوع. هنگام مسافرت قدری پودر زنجبیل و قدری پودر لیمو عمانی همراه داشته باشید کسانی که در مسافرت حالت تهوع می گیرند قدری از آن را روی آب ریخته به هم زده و میل کنند.

برای کسانی که زیاد استفراغ می کنند دوغ محلی، آبلیموی طبیعی، روغن زیتون، آش، عرق زیره و جوشانده سماق، مفید و کارساز است.

برای درمان تهوع و استفراغ بچه ها به آن ها هویج و سیب یا آب هویج و آب سیب بخورانید.

تهوع، آروغ زدن(ضیایی)

1. کسانی که قبل از غذا خوردن یا به محض دیدن غذا استفراغ می کنند، آب غوره طبیعی (یک قاشق غذاخوری) با یک قاشق مرباخوری رب غوره، قبل از غذا مصرف کنند.
2. عصرانه خوردن انار شیرین با پرده نازک روی دانه ها؛ زیرا به علت داشتن ویتامین B ضد تهوع بوده و درمان ویار زنان باردار است و همچنین در درمان لک های قهوه ای و سیاه پوست مفید است، خوردن انار میخوش (انار ترش و شیرین = رمان المز) جهت رفع ویار بسیار مفید است.
3. شوید برای رفع استفراغ و رفع سکسکه مخصوصا در افرادی که چربی خون بالا دارند.
4. ضد ویار زنان حامله و ضد تهوع و ضد اروغ زدن و ضد استفراغ، قبل از غذا دم کرده سبزی سوسنبر (چای نعنا فلفلی)، بعد از غذا راه برود سپس یک استکان آب سیب رسیده شیرین (اگر نفخ یا یبوست ندارد یک عدد سیب رسیده بخورد) سپس راه برود و نصف استکان عرق نعنا بخورد.
5. بو کردن پوست پرتقال و خوردن آن، یا بو کردن پوست لیمو و خوردن

درمان استفراغ خونی

• مخلوط آب تازه سبزی تره + آبغوره طبیعی.
• دم کرده گل رنگ (برای مردان).
• دم کرده گل خار مریم (برای بانوان).
• هر ۶ ساعت دو عدد میوه شاه بلوط بخورد.

حالت تهوع در سفر (روازاده)

زن سن ۳۱ سال/ تهران

پرسش: من و همسرم هر وقت پایمان را از تهران بیرون می گذاریم، حالت تهوع میگیریم و کلا ما همیشه باید در هر شهری برویم بیمارستان و سرم بگیریم خیلی اذیت میشویم آقای دکتر تو رو خدا به ما راه حلی نشان بدهید.

پاسخ: دارای معده ضعیف و مریض هستید که باید اصلاح شود. تغذیه سالم و اصول مربوطه را کاملا رعایت نمایند. ضمنا برای تقویت معده موارد ذیل توصیه میشود:

غذا را خوب بجوید: عادت کنید که هر لقمه را آنقدر بجوید که داخل دهان کاملا تبدیل به مایع غلیظ شود و بعد آن را ببلعید. تا زمانی که لقمه قبلی را خوب نجویده اید و نبلعیده اید لقمه بعدی را آماده نکنید.

آب و نوشیدنی وسط غذا نخورید. در شروع و پایان غذا کمی نمک میل کنید. برای تقویت معده زیره، زنیان، سیاهدانه و آویشن را به نسبت مساوی و جداگانه آسیاب کنید و پس از هر غذا یک قاشق مرباخوری آن را میل کنید. سعی کنید آن را بدون آب میل کنید و اگر نیاز به آب بود با آب گرم میل کنید.روزی یک لیوان شربت عسل هم میل کنید.

با این دستورات در صورتی که به طور مرتب و منظم انجام شود مشکل رفع خواهد شد.