اختلال ناشی از مصرف بیش از اندازه ویتامین ها و املاح معدنی

ویتامین ها و املاح معدنی برای بدن بسیار ضروری و مهم هستند اما باید توجه داشت، در عین حال که خوردن و جذب مقداری از آن ها برای بدن لازم است.

اسراف در زیاد خوردن و مصرف ویتامین ها و املاح معدنی ایجاد ناراحتی می کند، این درباره عناصر شیمیایی کم مصرف در بدن نیز صادق است و اسراف در مصرف و خوردن آنها اختلالاتی در بدن ایجاد می کند.

همانطور که گفته شد زیاد خوردن و مصرف ویتامین ها و املاح معدنی ممکن است ایجاد ناراحتی کند، در اغلب اوقات مسمومیت های ناشی از مصرف و جذب بیش از اندازه عناصر شیمیایی کم مصرف توسط حیوانات مسائلی ایجاد می کند.

در میان این عناصر، اسراف در خوردن مولیبدنوم و سلنیوم بیش از سایران از نظر تولید اختلال در بدن حیوان، توجه محافل علمی را جلب کرده است و پس از آن مسمومیت های طبیعی در اثر اسراف در خوردن عنصر مس و عنصر فلوئورین نیز گزارش شده است.

درباره سایر عناصر شیمیایی کم مصرف اگر مسمومیتی دیده شده محدود به مسمومیت هایی درباره جانوران آزمایشگاهی است. درباره انسان بسیار به ندرت مسمومیت حاصل از اسراف در مصرف عناصر شیمیایی کم مصرف مشاهده شده است.

استثنا در این باره مسمومیت های اشخاصی است که شغل آن ها مستلزم آن است که به طور مداوم در تماس با این گونه مواد باشند.

مانند مسمومیت های حاصله از سرب درباره کارگرانی که با ابزار و لوازم سربی سر و کار دارند. نکته جالب در بررسی انواع مسمومیت ها ویتامین ها و املاح معدنی ارتباطی است که از این جهت میان عناصر شیمیایی کم مصرف دیده می شود.

به عنوان مثال اسراف در مصرف مولیبدنوم در حیوانات ممکن است مشکلاتی در مصرف و جذب مس در بدن حیوان ایجاد کند.

در موارد زیادی در مصرف ویتامین ها واملاح معدنی عوارض کمبود مس در حیوانی مشاهده شده در صورتی که مقدار مس مصرفی حیوان از طریق مواد غذایی کافی بوده است.

توضیحی که در این باره از بررسی های آزمایشگاهی به دست آمده این است که مسمومیت های حاصله از مولیبدنوم در موش ها موجب تضعیف آنزیم سولفیداکسیداز که مسئول رفع مسمومیت هیدروژن سولفوره HS است، می شود، و اگر این ماده اخیر حتی به مقدار کم در بدن انباشته شود، موجب رسوب تولید مس می شود و سولفید مس نیز یک ماده حل ناشدنی است و به این ترتیب مس موجود در بدن در بند افتاده و بی استفاده می ماند و نمی تواند وظایف محوله خود را در بدن انجام دهد. مانند این است که اصولا وجود ندارد، یعنی به بدن وارد نشده و در نتیجه عملا عوارض کمبود مس ظاهر می شود.

تا کنون تنها مواردی که در انسان کمبود عناصر شیمیایی کم مصرف مشاهده شده کمبود از نظر فلوئورین و ید و آهن است.

کمبود فلوئورین

در بین ویتامین ها و املاح معدنی کمبود فلوئورین نسبتا بیشتر دیده می شود، اما عوارض آن فقط در ارتباط با دندان ها است و کمبود آن موجب کاهش مقاومت دندان ها در مقابل فساد و کرم خوردگی است.

برای مقابله با کمبود فلوئورین بهترین راه، تقویت آب آشامیدنی منطقه از نظر مقدار فلوئورین است.

کمبود ید

کمبود ید ممکن است موجب اشاعه تک و توک بیماری گواتر و عوارض مربوط به آن شود. برای مقابله با عوارض کمبود ید ممکن است به آسانی از قرص های املاح ید استفاده شود. اما بهترین منبع تامین ید؛ انواع ماهی های دریایی، میگو، سبزی جات به ویژه تربچه، تره تیزک و شاهی است.

کمبود آهن

کمبود آهن مهم ترین کمبودها میان ویتامین ها و املاح معدنی فوق الذكر است که منجر به کم خونی می شود، اغلب کم خونی ها در اثر عواملی جدا از کمبود آهن در مواد غذایی ایجاد می شود.

مانند: کم خونی های حادی که در اثر عفونت های حاصله در بدن مانند عفونت در معده و روده ها و يا مجاری ادرار و تناسلی ایجاد می شود.

اما درباره بچه ها متفاوت است و اغلب کم خونی ها ممکن است از عوارض کمبود آهن در رژیم غذایی باشد.

زنان و دختران معمولا بیش از مردان به آهن نیاز دارند و سه عامل عمده ممكن است در این امر موثر باشند:

عادت ماهیانه، بارداری و شیردهی که در هر سه مورد نیاز بدن به آهن بیشتر می شود. مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که در حدود ۴۰ درصد زنان در شرایط بالا لازم است که از رژیم غذایی ای استفاده کنند که املاح آهن دارند.

کروماتوگرافی مو

بررسی های کروماتوگرافی مو، ارتباط میان رنگ های مختلف موی سر و وجود انواع فلزات در ترکیبات شیمیایی مو را نشان می دهد.

برای مثال: موهای سیاه رنگ کبالت، مس و آهن دارند، موهای بلوند فلز تیتانیوم دارند و موهای حنایی یا بلوطی فلز مولیبدنوم و موهای سفید در دورانی که سفیدی مو ظاهر می شود عنصر کبالت دارند.

مواد نامشخص غذایی

تا اینجا کوشش شد تا حد ممکن انواع ویتامین ها واملاح معدنی مورد نیاز بدن که تا به حال کشف شده توضیح داده شود، اما مطالعات محققان نشان می دهد که مواد مغذی لازم برای رشد انسان مسلما منحصر به موادی که تا به حال کشف شده نیست و در مواد طبیعی غذایی چه بسا ویتامین ها واملاح معدنی دیگری نیز وجود دارد که برای رشد بدن بسیار ضروری هستند. اما تا به حال شناخته نشده اند. دانشمندان نام این ها را مواد نامشخص غذایی گذاشته اند.

مثلا موادی مانند زرده تخم مرغ، جگر، کشک بی چربی کم نمک، آرد، سنجد، بادام زمینی، نخودچی، کنجد، آرد سویا، آرد ماهی، و مانند آن روشن شده است که منابع غنی پروتئین هستند و از عوامل اساسی رشد محسوب می شوند.

اما طبق تحقیقاتی که شده است در این منابع علاوه بر پروتئین یک یا چند ویتامین یا فاکتورهای نامشخص نیز وجود دارند که برای رشد لازم هستند.

برای اینکه از تغذیه و خوردن این مواد خوراکی نتایج مطلوبی برای رشد گرفته شود لازم است که این مواد عینا به طور طبیعی خورده شوند و اگر پروتئین خالص و یا اسیدهای آمینه خالص موجود در این مواد به طور ترکیبی تهیه کرده و بخوریم نتایج منتظره برای رشد گرفته نمی شود.

زیرا آن فاکتورهای نامشخص رشد را که در شکل طبیعی این مواد وجود دارد و ما نمی شناسیم از دست داده ایم.

مثال دیگر، تحقیقاتی است که منجر به یافتن ماده عامل دیگری برای رشد شده است. داستان از این قرار است: ضمن آزمایش هایی که توسط دکتر دی دبلیو وولی، از قسمت تحقیقات پزشکی موسسه راکفلر به عمل آمده روشن شده است که باکتری خاصی نیز از عوامل لازم برای رشد محسوب می شود و در اغلب مواد طبیعی غذایی در ارتباط نزدیک با ویتامین ها و املاح معدنی وجود دارد. نام این باکتری را استروپوژنین گذارده است.

پیدا کردن فاکتوری در برخی مواد خوراکی طبیعی به نام فاکتور نامشخص ضد مسمومیت ، مثال دیگری از وجود فاکتورهای نامشخص در مواد طبیعی خوراکی است. وجود این فاکتورها در مواد غذایی که خورده می شوند مانند پادزهر و یا ضد سم عمل کرده و مسمومیت های غذایی احتمالی در حیوان یا انسان را خنثی می کنند. به عنوان مثال در گوشت و جگر وجود فاکتور خاصی غیر از تمام انواع موادی که تا به حال برشمردیم تایید شده است.

این فاکتورها از آثار مسمومیت های حاصله از مصرف بیشتر از حد مجاز هورمون های تیروئید و کورتیزون پیشگیری می کند، و به منزله نوعی ضد سم در این موارد عمل می کند و یا در گوشت قرمز وجود عامل یا فاکتور نامشخص دیگری تایید شده است که مسمومیت حاصله از مصرف داروی تیوراسیل را خنثی می کند.

تیوراسیل

تیوراسیل یک داروی ضد بیماری تیروئید بوده که در حال حاضر مصرف نمی شود.

بسیار محتمل است که مثلا ویتامین B13 که در فرآورده های تخمیری وجود دارد واقعا یک فاکتور افزایش رشد باشد و پس از آن، مواد ناشناخته دیگری را نیز دانشمندان به نام ویتامین B14 و ویتامین B15 نام گذاری کرده اند که خواص و آثار زیادی دارد و تحقیقات دانشمندان مرتبا روشنایی های دیگری را درباره آنها به بشریت عرضه می کند.

برای نتیجه گیری از بحث بالا درباره عوامل و فاکتورهای نامشخص در مواد طبیعی غذایی، بحث را با این توصیه پایان می دهیم که برای استفاده از کلیه مواد موجود در محصولات غذایی مختلف بهترین راه این است که محصولات به طور طبیعی خورده و مصرف شوند. و اینکه فکر کنیم چه فرقی دارد اگر مواد شیمیایی شناخته شده موجود در فرآورده های غذایی مانند پروتئین ها، آمینو اسیدهای چربی ها، هیدرات های کربن، ویتامین ها و املاح معدنی و..، به طور شیمیایی و ترکیبی در آزمایشگاه ها تهیه و به صورت قرص یا انواع مکمل ها مصرف شوند، تصور ناصحیحی است.

با احتمال زیاد نتایج مطلوب، از خوردن مواد خالص ساخته شده صنعتی حاصل نمی شود و راه صحیح این است که اصل مواد به طور طبیعی از فرآورده های حیوانی با گیاهی هر دو تهیه و خورده شود.

از طرف دیگر چون می دانیم که فاکتورهای ناشناخته در انواع مواد غذایی حیوانی و گیاهی وجود دارد، بنابراین عاقلانه ترین راه این است که در صورت امکان در هر وعده غذایی از انواع مواد غذایی طبیعی استفاده کنیم نه یک نوع.

مثلا شیر و فرآورده های لبنی، گوشت، تخم مرغ و گوشت سفید، مرغ و ماهی، دانه های غلات، سبزیجات و میوه جات به خصوص مرکبات که سرشار از ویتامین ها و املاح معدنی است در برنامه خوراک روزانه خود منظور کنید، قطعا نیاز نخواهید داشت از قرص های ویتامین، تقویتی و مخمر آبجو با ملاس و مالت و استفاده کنید.

باید توجه کرد که این توصیه ها در مناطق مختلف با آب و هوای متفاوت و حتی برای جوامع مختلف ممکن است فرق کند. مکتب های گوناگون تغذیه نیز نظرات متفاوتی دارند.

عالی ترین مکتب تغذیه

عالی ترین مکتب تغذیه، فرهنگ و سنت تغذیه اصیل اسلامی ایرانی است که در آن آموزه های فراگیر، یک سلسله نکات طبی و بهداشتی در راستای سلامت فرد و جامعه لحاظ شده است.

غذاهای سنتی ایرانی، سرشار از ویتامین ها و املاح معدنی ، پرخاصیت، مقوی و مفید و سرشار از انرژی است که قرن ها اجداد ما، بر اساس آن رشد، تربیت، تقویت، نشاط، شادابی، طراوت، صحت و سلامت خود را مرهون همان تغذیه و خوراک های مفید دانسته اند.