ویتامین D

ویتامین های گروه D ، تحت نام ویتامین D، گروهی از مواد که اثر پیش گیری کننده و یا درمانی در بیماری راشی تیسم (rachitism) دارند جای داده شده اند. به همین علت به آن ها، ویتامین های ضد راشی تیسم (anti – rachitism) نیز نام نهاده اند مانند ارگوکالسی فرول ergocalciferol (ویتامین D_۲)، کوله کالسی فرول cholecalciferol (ویتامین D_۳)، كالسى فه دیول (calcifediol)، کالسی تریول (calcitriol)، آلفا كالسيدول (α – calcidol)، دی هیدروتاکیسترول (dihydrotachysterol).

ویتامین D در اغذيه مختلف وجود دارد و چنین به نظر می رسد که بر اثر پختن اغذیه از بین نرود. ویتامین D تامین تعادل و جذب کلسیم و فسفر را در خون و استخوان ها به عهده دارد. فقدان در ویتامین های گروه D ، باعث رشد غیر طبیعی بافت غضروفی می شود که موجبات عدم تبدیل آن را به بافت استخوانی فراهم می آورد. استخوان ها، درشت می شوند و حالت خمیده پیدا می کنند (راشی تیسم). مصرف زیاد و بی رویه ویتامین D، هیپرویتامینوز ایجاد می کند که با عوارض هضمی، کلیوی و عصبی همراه می باشد.

هم چنین ویتامین D از نور خورشید ساخته و در پوست تولید می شود. روغن جگر ماهی، جگر، زرده تخم مرغ حاوی این ماده است. مارگارین و غلات دیگر اغلب حاوی ویتامین دی هستند. احتمال این که غذا بتواند ویتامین D کافی تولید کند بسیار کم است، بنابراین منابع بسیاری ۵ تا ۱۵ دقیقه استفاده از نور خورشید در روز را پیشنهاد می کنند.

ویتامین D، مستقیما به کلسترول پیوند دارد. این ماده با از دست دادن هیدرژن، به طور تئوری به 7-8 deshydrocholesterol یا پروویتامین D_۳ تبدیل می شود. در ویتامین های گروه D ، ‌ویتامین D_۳، همان است که در مواد طبیعی، بدان برخورد می شود. محلول در مواد روغنی است و در اغذيه مختلف مانند Thon (به مقداره ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ واحد در هر گرم)، Flétan (۲۵۰۰ واحد)، ماهی مرو Morue (۸۵ واحد) و غیره یافت می شود. این ویتامین تا قبل از شناسایی ویتامین D_۲ شناخته نشده بود.

گروه های ویتامین D با اثرات درمانی مشابه

ویتامین D_۲

ویتامین D_۲ یکی از اعضای گروه ویتامین D است که فرم فعال آن نمی باشد و در کبد انسان فعال می شود. به طور طبیعی در قارچ ها و گیاهان یافت می شود.

ویتامین D_۳

ویتامین D_۳ نیز یکی دیگر از اعضای گروه ویتامین D می باشد که فرم فعال نبوده و از طریق تابیدن نور خورشید به پوست انسان تولید می شود.

آلفا-كالسيدول (Alfacalcidol)

به فرمول C_۲۷H_۴۴O_۲، به وزن ملکولی ۴۰۰.۶ و دارای حالت متبلور است. در ۱۳۲ تا ۱۳۳ درجه ذوب می شود. آلفا-كالسيدول، اثری مشابه کالسی تریول (Calcitriol) دارد و از آن در درمان نارسایی غدد پاراتیروید یا خرابی در اسکلت استخوانی ناشی از نارسایی مزمن کلیه (osteodystrophie ré nale) که در اطفال، با پیدایش اختلال در رشد اسکلت و استخوان بندی بروز می کند و هم چنین در درمان راشی تیسم ناشی از کمبود ویتامین D و غیره استفاده به عمل می آید.

مقدار مصرف آن در آغاز با یک میکروگرم در روز (یا ۰.۰۵ میکروگرم بر حسب هر کیلو گرم وزن در اطفالی که کم تر از ۲۰ کیلو گرم وزن دارند) شروع می شود و ادامه آن می تواند به مقدار ۰.۲۵ تا یک میکرو گرم در روز باشد. آلفا-کالسیدول، به صورت کپسول های محتوی ۰.۲۵ یا یک میکروم و هم چنین قطره محتوی ۵ میکرو گرم در هر میلی لیتر در معرض استفاده قرار می گیرد.

كالسیفه ديول (Calcifediol)

تصویری از پاهای فرد سالم و فرد مبتلا به راشیتیسم

به فرمول C_۲۷H_۴۴O_۲,H_۲O، به وزن ملکولی ۴۱۸.۷ و به صورت گرد سفید رنگ است. در گرمای ۱۰۵ درجه ذوب می گردد. در آب غیر محلول ولی در حلال های آلی حل می شود. از آن به مقادیر کم در مواقعی که نسبت به ویتامین D ، مقاومت نشان داده شود، استفاده می گردد. در درمان راشی تیسم، کمبود کلسیم ضروری بدن، رفع اختلال در استخوان بندی اطفال و نوزادان زودرس و هم چنین در نارسایی غدد پاراتیرویید مصرف می شود.

كالسيفه دیول، به صورت محلول در پروپیلن گلیکول (propylene glycol) ( به مقدار ۱۵ میلی گرم در هر ۱۰۰ میلی لیتر) به کار می رود. هر قطره این محلول دارای یک میکرو گرم ماده موثره است. مقدار مصرف آن در اطفال، ۱ تا ۴ قطره و در موارد ضروری به مقادیر زیادتر است. در اشخاص بالغ به مقدار ۵ تا ۵۰ قطره یا بیشتر به کار می رود که می توان آن را در شیر یا آب میوه ها مخلوط کرد و در ۲ یا ۳ مرتبه در روز مصرف نمود.

کالسی تریول (Calcitriol)

به فرمول C_۲۷H_۴۴O_۳، به وزن ملکولی ۴۱۶.۶ و به صورت ذرات متبلور بی رنگ، نسبتا غير محلول در آب ولی محلول در حلال های آلی است.

کالسی تریول، تقریبا عملی مشابه آلفا-كالسيدول دارد. مقادیر مصرفی آن ۰.۵ تا ۲ میلی گرم در روز است. کالسی تریول به صورت کپسول های محتوی ۲۵۰ تا ۵۰۰ نانوگرام در معرض استفاده قرار دارد.

دی هیدروتاکیس ترول (Dihydrotachystero)

به فرمول C_۲۸H_۴۴O، به وزن ملکولی ۳۹۸.۷ و به صورت بلوری های بی رنگ و یا گرد سفید رنگ است. در گرمای ۱۲۳.۵ تا ۱۲۹ درجه ذوب می شود و ممکن است دارای فرمی باشد که در درجات کم تر یعنی در ۱۱۳ درجه ذوب گردد. در آب غیر محلول است ولی در اتر، کلروفرم و الکل (به مقدار کم تر) حل می شود.

از دی هیدروتاکیس ترول جهت درمان راشی تیسم و تثبیت کلسیم در بافت استخوانی، هم چنین رفع حالات تشنجی اطفال و نارسایی غدد پاراتیرویید استفاده به عمل می آید. مقادیر مصرفی آن برحسب نوع بیماری بین ۱.۵ تا ۵ میلی گرم در روز و ۳ مرتبه در هفته است. مقادیر عادی مصرفی آن طبق فارماکوپه فرانسه به شرح زیر است:

برای اشخاص بالغ از طریق خوردن: ۰.۰۰۱ گرم در یک دفعه و ۰.۰۰۲ گرم در ۲۴ ساعت (حداکثر مصرف آن ۰.۰۰۱ در یک دفعه ۰.۰۰۵ گرم در ۲۴ ساعت) – برای اطفال از طریق خوردن و از ۳۰ ماهگی تا ۱۵ سالگی، ۰.۳ میلی گرم تا ۱.۵ میلی گرم در روز است. در تمام مواردی که دی هیدروتا کیس ترول مصرف می شود باید در آغاز، مقدار کلسیم را در خون (calcemie) و سپس مقدار دفع آن را از راه ادرار (calciurie) و هم چنین عمل کلیه را تحت نظر داشت.

نقش ویتامین دی در مبارزه با سالمندی

ویتامین D تامین تعادل و جذب کلسیم و فسفر را در خون و استخوان ها به عهده دارد. فقدان آن، باعث رشد غیر طبیعی بافت غضروفی شده که موجب عدم تبدیل آن به بافت استخوانی می شود. استخوان ها، درشت می شوند و حالت خمیده پیدا می کنند (راشیتیسم).

ویتامین D برای عملکرد مناسب غدد تیرویید و هیپوفیز و برای درمان پسوریازیس و حفظ مایعات سلولی لازم است. هم انسان و هم حیوانات و مطالعات درباره آن ها نشان داده اند که این ویتامین افراد را از ابتلا به MS آرتریت های خودایمنی و دیابت نوع یک حفظ می کند.

یک بشقاب سفید حاوی ماهی (ماهی روغن) کبابی شده

مطالعات اخیر نشان داده اند که ویتامین D ضد سرطان سینه، راست روده و پروستات عمل می کند. نتایج مطالعه ای در سال ۲۰۰۲ توسط محققان دانشگاه کالیفرنیای سان فرانسیسکو نشان داد که زنانی که بالای ۶۵ سال بودند و از ویتامین دی استفاده می کردند در حدود یک سوم کم تر از بیماری قلبی جان سپردند تا افرادی که این ویتامین را مصرف نکردند. ویتامین D مستقیما به کلسترول پیوند دارد. این ماده با از دست دادن هیدرژن، به طور نظری به پروویتامین D_۳ تبدیل می شود.

ویتامین D_۳، همان است که در مواد طبیعی، یافت می شود. محلول در مواد روغنی است و در اغذیه مختلف مانند تون (Thon) (به مقدار ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ واحد در هر گرم) لوزی ماهی (Flétan) ( به مقدار۲۵۰۰ واحد)، ماهی روغن (Morue) (به مقدار ۸۵ واحد) وغیره یافت می شود. این ویتامین تا قبل از شناسایی ویتامین D_۲ شناخته نشده بود.

علایم کمبود ویتامین D

یک شانه تخم مرغ که یکی از تخم مرغ ها شکسته شده و زرده ی آن مشخص است.

نرمی استخوان در بالغین، ریکتز در کودکان، تحریک پذیری، بی قراری، خواب ناکافی، گریه ممتد، تپش قلب واضح در پشت گردن نوزادان، تاخیر در رویش دندان، جمجمه نرم، پاهای پرانتزی، زانوان بیرون زده، قفسه سینه فرو رفته یا سینه کبوتری، پیشانی برجسته که به چشم ها حالتی گود افتاده می بخشد و یا راه رفتن کند.

نتایج مطالعه ای توسط tangpricha نشان داد که بسیاری از افراد جوان از کمبود ویتامین D رنج می برند، ۳۰ درصد آن ها در انتهای زمستان و ۱۱ درصد در تابستان دچار این کمبود شدند. گروه سنی آسیب پذیر که ۱۸ تا ۲۹ ساله ها بودند، ۳۶ درصد در زمان بهار دچار کمبود این ماده می شدند.

میزان درمانی روزانه ویتامین D

مقدار مصرف روغن جگر ماهی مرو (ماهی روغن یا همان morue) که باید هر گرم آن حداقل دارای ۸۵ واحد بین المللی ویتامین دی باشد، ۱۵ تا ۶۰ گرم در روز است. روغن ماهی قوی با اثر زیاد که دارای ۵۰۰ واحد بین المللی ویتامین D در هر میلی لیتر است به مقدار یک تا ۲ قاشق چای خوری در روز مصرف می گردد. برای اطفال، ۲۰ قطره تا نصف قاشق چای خوری به کار می رود.

حداکثر مجاز ویتامین D

مصرف زیاد و بی رویه ویتامین D، هیپرویتامینوز ایجاد می کند که با عوارض هضمی، کلیوی و عصبی همراه می باشد. حداکثر مجاز آن به قرار زیر است:

۱۰ میکرو گرم (طولانی مدت)، ۵۰۰ میکرو گرم (کوتاه مدت) و استفاده روزانه در غذاها بیش از ۱۰۰۰ واحد توصیه نمی شود. استفاده منظم از ویتامین D بیشتر از ۱۰۰۰ واحد در روز منجر به فشار خون بالا، مشکل سفتی شریان ها، تخریب استخوانی، رسوب کلسیم در عضلات و بافت نرم و آسیب کلیوی می شود.