نام فارسی: دارواش
نام علمی: .Viscum album L
نام فرانسه: Bouchon, Verquet, Gui blanc, Blondeau, Gui commun, Gui
نام انگلیسی: All – heal, Masslinn, Common Mistletoe, Mistletoe, Mistle
نام آلمانی: Sammelart
نام ایتالیایی: Vischiaia، Vischio
نام عربی: شجرة الدبق
دارواش ، گیاهی است از تیره لورانتاسه، نیمه طفیلی که بر روی درختان مختلف مانند Crataegus ها، Parrotia ها، Alnus ها، Populus ها، Carpinus ها و درختان میوه به سر می برد و در غالب جنگل ها و کوهستان های ایران، مخصوصا دامنه های البرز و جنگل های شمال ایران بر روی درختان مذکور مشاهده و به سهولت نیز تشخیص داده می شود. گیاهی با ساقه منشعب و همیشه سبز است. شاخه های متعدد آن، مجموعا به صورت بوته ای با ظاهر مدور به ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر بر روی درختان مختلف در می آید.
برگ های آن بیضوی، متقابل، گوشت دار و به رنگ سبز مایل به زرد حنایی است. بر اثر فشرده شدن نیز مایعی به رنگ سبز حنایی از برگ های گوشت دار آن خارج می گردد. گل های آن بر دو نوع نر و ماده و به رنگ های سبز مایل به زرد یا تقريبا زرد می باشد. میوه اش کوچک، گوشت دار، شفاف، به رنگ سفید، به بزرگی یک نخود و محتوی لعاب چسبنده و لزجی است که در صنعت از آن نوعی چسب تهیه می شود.
دارواش یا گی با وارد کردن مکنده های خود به درون بافت های ساقه درختان مختلف، شیره گیاهی را از آن ها اخذ می کند ضمن بررسی های مختلف نشان داده است که پس از تبدیل شیره خام به شیره پرورده، قسمتی از آن را نیز وارد گیاه میزبان می نماید تا به میزبان نیز در تغذیه کمک کرده باشد. به نظر می رسد، انجام این کار برای آن باشد که گیاه طفیلی همواره سعی دارد که گیاه میزبانی حالت شادابی خود را حفظ کند تا در طی سال های متمادی، بتواند از آن استفاده نماید.
زنبور عسل از گل های نر گیاه، دانه گرده ولی از گل های ماده آن، نوش به دست می آورد. قسمت مورد استفاده گیاه از نظر درمانی برگ ها و یا کلیه اندام های آن است.
ترکیبات شیمیایی دارواش
گی دارای یک ماده چسبنده به نام ویسین (Viscine) در میوه های خود می باشد که در صنعت به مصارف تهیه نوعی چسب (گلو Glu) می رسد. برگ آن دارای املاح کلسیم، پتاسیم و منیزیم، اینوزیت (G. Tanret)، به مقدار بسیار جزئی از نوعی الكالوئيد (M . Leprince)، ۲ ساپونین: یکی اسید (ساپونوئید) و دیگری خنثی یا ساپوتوکسین (Sapotoxine) و هم چنین یک گلوکزید (Niccolini) است. ماده ای نیز به نام اورسون (Ursone) از گیاه به دست آمده که در آب غیر محلول می باشد ولی در اتر به مقدار کم حل می شود به علاوه دارای تیرامین است.
از بین اعضای مختلف دارواش، میوه آن دارای اثر تحریک کننده معده است زیرا مصرف آن، با آزمایش هایی که بر روی حیوانات خون گرم و خون سرد به عمل آمده، باعث ایجاد تهوع، عطش شدید و پیدایش خون در مدفوع جانوران گردیده است. عده ای از دانشمندان نیز منکر آن گردیده، اثر ناراحت کننده مصرف میوه دارواش را با آزمایش هایی که به عمل آورده، قبول ننموده اند ولی آن چه که باید بدان توجه شود آن است که اثر مواد موثره آن در بدن، برحسب آن که گیاه بر روی چه درختی به سر می برد فرق می نماید.
خواص درمانی دارواش
دارواش اثر پایین آورنده فشار خون دارد و از این نظر می توان آن را به مقادیر کم و درمانی به منظور کم کردن فشار خون، رفع تصلب شرایین و عوارض ناشی از آن به کار برد. دارواش در عین حال، شتاب ضربان قلب و حجم ادرار را زیاد می کند. تجربه نشان داده است که پایه ای از آن که بر روی درخت گلابی به سر می برد، اثر قوی تر بر روی قلب دارد در حالی که دارواش زلزالک های وحشی، بیش از دیگر نمونه ها، ادرار را زیاد می کند.
در بعضی کشورها مانند آلمان، تنطور برگ تازه گیاه و میوه آن را، در رفع عوارض بیماران مبتلا به حمله صرع موثر می دانند. گی دارای اثر رفع خون روی های داخلی نیز می باشد.
صور دارویی دارواش
دم کرده یا جوشانده ۲۰ تا ۳۰ گرم برگ گیاه دارواش در یک لیتر آب به مقدار یک فنجان قبل از هر غذا – خیسانده یک قاشق قهوه خوری گرد دارواش در یک فنجان آب سرد (مدت خیس خوردن لااقل ۸ ساعت) برای مصرف در ۳ مرتبه در روز.
خیسانده یک تا دو قاشق سوپ خوری از مخلوط گی با ۲۰ گرم گرد گزنه و ۳۰گرم کیسه کشیش (مدت خیس خوردن ۱۵ دقیقه) در یک فنجان آب، به مقدار ۳ تا ۴ فنجان در روز به منظور رفع خون روی در فواصل قاعدگی – جوشانده ۳۰ گرم دارواش در یک لیتر آب جهت تهیه محلول های شست شوی عضو، در موارد بروز ترشحات مهبلی و با استفاده از آن به صورت حمام های موضعی.
مسمومیت با دارواش
فراورده های دارواش اگر به مقدار زیاد و غیر درمانی مصرف شوند، ناراحتی های شدید نظیر ضعف عصبی – ماهیچه ای ( Neuro – musculaire )، فلج اندام های سافله، سکته قلبی، قطع حركات تنفسی، احتقان امعاء و احشاء پیش می آورد که غالبا موجبات خفگی و مرگ را فراهم می سازد. از این جهت مصرف فراورده های دارواش باید در نهایت دقت و به مقادیر درمانی صورت گیرد.
محل رویش دارواش
گرگان: بندر گز، گنبد قابوس، شربت، جنگل گلستان، گل لوه نزدیک شاه پسند، تنگ گل. مازندران: دره هراز، جنوب کهره زنگ در ارتفاعات ۷۰۰ متری، کجور، بین کینچ و دشت نظیر. گیلان: حاشیه دره سفید رود، جنگل رستم آباد در راه بين رودبار به رشت، امام زاده ابراهیم، ارتفاعات بالای بابا رکاب، نودی واقع در شمال لوشان بر روی انواع Crataegus، امام زاده ابراهیم در ناحیه ای به نام پیرزن سنگ، بر روی Alnus ها. کردستان: کوه چهل چشمه، گردنه خان حسن سالاران، نزدیک بانه در ۲۰۵۰ متری. خراسان: بین بیرجند و قائن. اطراف تهران: لواسان در ۲۰۰۰ متری، سلماس و بسطام.
.Loranthus europaeus Jacq
گیاهی پرشاخه، دارای برگ های بی کرک، بیضوی دراز و گل های کوچک و متقابل به رنگ سفید خامه ای است. هر گل آن، ۶ گلبرگ دارد. میوه اش گوشت دار و زرد رنگ است. در نواحی مختلف اروپا و آسیا از جمله ایران می روید. از آن به عنوان یک داروی اختصاصی جهت رفع بحران های صرع استفاده می شود.
محل رویش
کردستان: قصر شیرین (بر روی Quercus persicus)، کوه آورومان، کوه چهل چشمه، بین سردشت و بانه، کرمانشاه، جنگل بین کرند و هنگواره. لرستان: ایلام، بین ایلام و گیلان غرب، دالاهو.
Loranthus yadoriki Sieb. et. Zucc
گیاهی با اعضای چوبی و دارای حالت طفیلی بر روی شاخه های درخت توت است. برگ های متقابل، بیضوی یا بیضوی نوک تیز، بی کرک، به رنگ سبز شفاف و گل های مجتمع به تعداد ۲ – ۵ تایی دارد. میوه اش گوشت دار، بیضوی، به رنگ زرد روشن و پوشیده از تارهای پنبه ای است. در چین و ژاپن می روید. همه قسمت های گیاه به مصارف درمانی می رسد و از آن به عنوان مقوی، آنتی فلوژیستیک و پایین آورنده فشار خون به مقدار ۷گرم در روز استفاده به عمل می آید.