کلیات گیاه شناسی گل بنفشه
نام علمی گل بنفشه: viola
گونه هایی از این گل به صورت وحشی در جنگلهای صحراهاوکنار جویبارها و درایران در کوهپایه های البرز و شمال ایران و همچنین در جنگل های گرگان می رویند. گونه هایی از این گیاه نیز وجوددارد که در باغها کاشته میشوند و گل آنها کمپر، پریر، بنفش سیر، بنفش روشن، سفید، زرد و آبی است. از این اقسام، آنهایی که عطرشان بیشتر و گلریزانشان طولانی تر و گل هایشان درشت تر و مخصوصا دمگل بلندتر داشته باشد، مورد توجه بیشتری قرار می گیرد.
این گیاه دوساله بوده و دارای برگهای بیضی شکل و به رنگ سبز تند است. گلها به رنگهای متنوع از سفید خالص تا بنفش خیلی سیر و گاهی نیز به صورت دورنگ دیده میشوند. این گیاه دارای انشعابات زیادی است که کم و بیش روی زمین پخش می شود و فقط گلهای آن حالت نیمه ایستاده دارد. گلها پنج گلبرگ غیرمتساوی دارند و ارتفاع آنهابه ۱۵-۲۰ سانتی متر می رسد و بر حسب گونه ها اندازه های مختلفی دارند.
مقاومت بنفشه در سرما یکی از صفات بارز آن محسوب می شود و حتی در فصل زمستان اگر در جای گرمی محفوظشود در مقابل سرما مقاوم است. گونه های زودرس آن در پاییز گل میدهند و سپس در اوایل بهار دوباره شروع به گل دادن می کنند وگلدهی آن در ماه خرداد متوقف می شود. گونه های دیررس نیز از اردیبهشت تا مرداد ماه به گل می نشیند.
خواص دارویی
بنفشه فرنگی یا بنفشه سه رنگ خاصیت دارویی فراوانی دارد:
درمان اگزما با بنفشه فرنگی:
۲۰ گرم بنفشه فرنگی خشک را در نیم لیتر آب سرد بریزید و به مدت چند دقیقه بجوشانید پس از خنک شدن صاف کنید.روزی ۳ تا۴ فنجان به مدت چند هفته از آن بنوشید.
درمان خارش پوستی:
نوشیدن جوشانده بنفشه فرنگی در درمان این مرض موثر است.
درمان روماتیسم:
نوشیدن مداوم بنفشه فرنگی، کمک روماتیسم است.
درمان سرفه های مزمن:
- نوشیدن شربت بنفشه برای درمان آن مفیداست . ازگل بنفشه به عنوان نرم کننده اختلالات صفراوی و ناراحتی ریه استفاده میشود.
- در هند از گل بنفشه به عنوان معرق و برای تب استفاده میشود.
- گل بنفشه مسهل صفرا میباشد و عطش، حدت خون، تبهای گرم و خفقان را تسکین می دهد. اگر همراه آلو و ماءالشعیر خورده شود اثر آن بیشتر است.
- برای نزله، زکام، سرفه، سرماخوردگی، ناراحتیهای معده، کبد، طحال و درد کلیه چه از طریق مالیدن و دم کرده آن روی عضو و یا استفاده از پماد آن مفید است.
- بوییدن گل تازه بنفشه خواب آور است.
- ریختن چند قطره از دم کرده بنفشه در بینی برای باز کردن راه تنفس و رفع التهاب سینه و زکام و مالیدن آن در جهت درمان ریزش مو، نرم کردن اعصاب و مفاصل خیلی مفید است.
- درمان کننده صرع اطفال، ضد احتباس ادرار و سوزش آن است.
- گل بنفشه برای تصفیه خون، رفع جوش، کورک، تبخال و نظایر آن مفیداست.
- پماد گل بنفشه برای بیماریهای پوستی تجویز می شود.
- از ریشه آن به عنوان قی آور استفاده می گردد. گل بنفشه را در موقع تهیه نباید زیاد جوشاند زیرا اثر آن کاسته می شود و دم کردن آن همیشه بهتر است.
- خوردن گل بنفشه با آب سرد (۱۰-۲۰ گرم) ضداسهال است.
- بنفشه سردرد حاصل از صفرا و کم خونی را در صورتی که بوئیده یا نوشیده شود، فرو می نشاند.هر بار استعمال آن از سختی ادرار و سایر بیماریها می کاهد.
- ۵گرم پودر خشک زنبق (رازقی)و ۵۰گرم گل تازه بنفشه را دم کرده، برای دردهای دهانه رحم مفید است.
بنفشه فرنگى
نام‌‌های ديگر: بنفشه سه رنگ، به رنگ، زهرة الثالوت البرى Wild pensy، Pensee sauvage
مشخصات بنفشه فرنگى
گياهى است از خانواده‌ی Violaceae ، كه واريته‌ای از آن هم در گل‌كارى‌‌‌ها كاشته مى‌شود. گياهى يك‌ساله و دو ساله و در برخى موارد برحسب ارقام مختلف آن چندساله است. در برخى ارقام بدون كرك و گاهى با كرك است.
ماده‌ی شيميايى: گلوكوزيد زردرنگى به نام ويولاكوئرستين در آن وجود دارد.
خواص درمانى بنفشه فرنگى
هر روز ۲۰ گرم از آن را در دو ليوان آب سرد دو ساعت بخيسانيد بعد دو دقيقه بجوشانيد و ده دقيقه دم كنيد و آب باقيمانده را صاف نموده و سه قسمت كنيد و صبح و ظهر و شب هر بار يك قسمت از آن را يك يا دو ساعت قبل يا بعد از غذا ميل كنيد و مدتى اين عمل را ادامه دهيد. محرك است، خون را تصفيه مى‌كند، پوست صورت را زيبا مى‌سازد، واريس و رماتيسم را درمان مى‌كند، اگزما و جوش‌های قرمز پوست و كورك و تبخال و دمل را مرتفع مى‌سازد.
ريشه‌ی بنفشه فرنگى
خواص درمانى: اگر آب دم‌كرده‌ی آن را بنوشيد، قى‌آور است. ضمنا به مقدار كم براى قطع اسهال خونى كودكان استفاده مى‌شود.
گل بنفشه معطر
نام‌‌های ديگر: بنفشه طبى، بنفشه وحشى، بنفسج
Violette odorante، Violette des haies، Violet.
مشخصات گل بنفشه معطر
گياهى است از خانواده‌ی Violaceae ، وحشى و چندساله و خيلى كوچك، داراى گلهای بسيار معطر به رنگ بنفش تيره كه در بهار ظاهر مى‌شوند. ريشه‌ی آن دونده و طويل كه برخلاف گل آن بدبو مى‌باشد و برگهای متناوب دارد. اين گياه در آب و هواى معتدل و نقاط سايه‌دار اغلب مناطق دنيا مى‌رويد. در ايران در اغلب نواحى معتدل به‌طور خودرو ديده مى‌شود، در دامنه‌‌های البرز، كندوان، كرج، هرزويل، دامنه‌‌های مرطوب راه عمارلو، كبوتر چاك و رودبار شناسايى شده است.
طبيعت آن: سرد و مرطوب است.
خواص درمانى گل بنفشه معطر
- هر روز ۱۵، ۸ گرم خشك آن را به صورت گرد درآوريد و با آب سرد بخوريد و يا سه مثقال از پودر آن را با يك مثقال شيرخشت مخلوط نموده ميل كنيد. اسهال صفراوى را قطع مى‌كند.
- پنجاه گرم از آن را در يك ليتر آب ريخته روى آتش بگذاريد هنگامى كه جوش آن شروع شد درب آن را ببنديد و به مدت پانزده دقيقه دم كنيد سپس صاف نموده و هر روز سه تا پنج فنجان از آب آن را به نوبت در طول روز بنوشيد خلط‌آور است، كم‌خونى را برطرف مى‌سازد و حدّت خون و عطش را مى‌نشاند، سرفه‌ی كهنه و مزمن را تسكين مى‌دهد، برونشيت را درمان مى‌كند، تبى كه از زكام باشد را قطع مى‌نمايد.
- بيست گرم از گلهای آن را همراه با برگ و ساقه‌هايش در نيم ليتر آب سرد دو ساعت بخيسانيد بعد روى آتش گذارده و قبل از جوشيدن درب ظرف را بگذاريد و پانزده دقيقه آنها را دم كرده بعد آب آن را صاف نموده و هر روز چهار فنجان از آن را در طول روز به مرور در چهار مرتبه بنوشيد، خارش بدن سالخوردگان را برطرف مى‌سازد.
- آن را با گل نيلوفر به اندازه مساوى بجوشانيد و آب آن را با شكر به قوام آوريد و هر سه ساعت يك قاشق سوپخورى از آن را بخوريد. سينه‌پهلو يا ذات‌الريه را درمان مى‌كند.
- ده مثقال از آن را با چهل مثقال تخم كاهو بكوبيد بعد بجوشانيد و آب باقيمانده را در طول بيست و چهار ساعت، ۲۴ مرتبه بنوشيد. تب حسبه يا تيفوئيد را درمان مى‌كند.
- در مورد سرماخوردگى و سينه‌پهلو و آنفلوانزا و تبهای گرم‌مزاج مانند تب گلو و ذات الجنب و زكام‌‌های گرم‌مزاج و خشونت شش‌ها، مى‌توانيد هر روز آن را با تخم كاهو و تخم خشخاش و بارهنگ از هر كدام دو مثقال دم كنيد و آب آن را بنوشيد، مؤثر مى‌باشد.
- آب دم‌كرده‌ی آن را با آب جوشانده‌ی آلوزرد مخلوط نموده بنوشيد، صفرا را دفع مى‌كند.
- اگر ۱۵ گرم از ساييده‌ی آن با ۲۵ گرم شيرخشت و ۲۵ گرم شكر سرخ مخلوط كرده و خورده شود، مسهل سريع العملى خواهد شد.
- اگر هر شب آن را بپزيد و ضماد كنيد و بخوابيد، پوست دست‌‌ها را نرم مى‌كند.
- آب دم‌كرده‌ی آن را در دهان نگه داريد، و يا با آب تازه‌ی آن دهان‌شويه نماييد. برفك دهان را برطرف مى‌سازد و ورم لثه را مى‌نشاند و اگر در گلو قرقره كنيد آنژين را درمان مى‌كند.
- ريختن چند قطره از آب دم‌كرده‌ی آن در بينى براى باز كردن تنفس و رفع خشونت سينه و زكام خيلى نافع است.
- آن را همراه با گل بابونه دم كنيد و آب آن را بر سر بريزيد. رفع سردرد مى‌كند.
تذكر: اسراف در خوردن آن موجب ضعف و سنگينى معده و آشفتگى حال مى‌شود. و مصلح آن انيسون مى‌باشد.
ريشه‌ی بنفشه‌ی معطر
تركيب شيميايى: گلوكوزيد، متيل‌ساليسيلات، يك ساپونين، يك آلكالوئيد به نام ويولين، يك گليكوزيد به نام ويولاكوئرسيترين كه احتمالا مشابه روتين است.
خواص درمانى: اگر ميل داريد استفراغ كنيد ۱۵ تا ۳۰ گرم از آن را در ۳۰۰ گرم آب آن‌قدر بجوشانيد تا آب آن به نصف برسد بعد آن را صاف كنيد و آن آب باقيمانده را يكجا بنوشيد فورا استفراغ خواهيد كرد.
طرز تهیه روغن بنفشه
روغن کنجد۴۵۰ گرم، گل بنفشه ۱۵۰ گرم که حرارت داده بعد از چند روز صاف کرده، مجددا همین مقدار گل بنفشه به آن می افزایند تا کاملا رنگ و بوی گل بنفشه بگیرد. مضرات زیاده روی در خورن گل بنفشه موجب ضعف و باعث سنگینی معده و آشفتگی حال می شود و در این قبیل موارد باید انیسون خورد.
