آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
Miss.fazlikhani 
نام فارسی: بنفشه سه رنگ (نام گیاه اصلی)
نام علمی: .Viola tricolor L.، Var. arvensis Murr
نام فرانسه: Pensé e sauvage
نام انگلیسی: Three colored violet, Wild Pensy
نام آلمانی: Dreifarbriges veilchen, Stiefmu tterchen
نام عربی: زهرة الثالوث البرى
گیاه دارویی بنفشه سه رنگ از تیره بنفشه گیاهی است علفی و یک ساله که ساقه زاویه دار، به رنگ سبز مایل به زرد و به طول ۱۵ تا ۲۵ سانتی متر دارد. ریشه اش بوی نسبتا مطبوع و طعمی تلخ و لعابی دارد. برگ های آن متناوب، عاری از دمبرگ، بیضوی با دندانه های فاصله دار و شامل دو زایده (استیپول) با بریدگی های عمیق است. گل های آن کوچک، به رنگ زرد روشن با لکه های بنفش است.
در بهار تا آخر تابستان، به تناسب شرایط محل رویش، گل می دهد. میوه آن به صورت پوشینه و محتوی دانه های کوچک و متعددی با ظاهر بیضوی و به رنگ سفید است. گیاه اصلی و واریته مذکور و همچنین بعضی از گونه های مجاور آن ها، با هم به مصارف درمانی می رسد. قسمت مورد استفاده آن ها، گیاه کامل و یا گل های آن هاست.
نحوه کاشت و تکثیر بنفشه سه رنگ
تکثیر آن از طریقه کاشتن دانه، در زمین های کود دار و آماده باید صورت گیرد. به علاوه زمین زراعتی باید آفتاب گیر باشد. برای پرورش آن دانه های رسیده گیاه ر ادر اوایل تابستان یعنی در نیمه اول تیر ماه می کارند و سپس موقعی که گیاه جوان دارای ۳ یا ۴ برگ گردید آن ها را در شهریور ماه نشا می کنند، با این روش گیاهان نشا شده در بهار گل می دهند ولی اگر دانه های گیاه در اردیبهشت ماه کاشته شوند. گل های آن در پاییز ظاهر خواهند گردید.
در زراعت بنفشه سه رنگ مانند بنفشه معطر باید مراقبت کافی در زمین زراعتی به عمل آورده، در کندن علف های هرزه و انجام عملیات اصلاحی کوتاهی نشود زیرا در این صورت نتیجه مطلوب به دست نخواهد آمد.
برداشت محصول باید موقعی انجام گیرد که گیاه در مرحله کامل گل دادن است. در این هنگام، گیاه کامل را از زمین خارج می کنند و بعدا آن ها را به صورت دسته هایی درآورده، هر دو بسته را به نخی وصل می کنند و در محل خشکی از انبار به یک طناب یا سیم فلزی با مقاومت می آویزند تا به سرعت خشک گردند.
بدیهی است که اگر عمل خشک شدن محصول به دست آمده، در اتوو صورت گیرد نتیجه بهتری به دست خواهد آمد. چون در بازار های دارویی، گل های جداشده نیز مورد تقاضاست از این جهت گل های قسمتی از گیاهان را به صورت جدا شده از ساقه در می آورند و آن ها را با قرار دادن بر روی سبد های مخصوص و رعایت نهایت دقت، به طوری که به صورت قشر نازکی گسترده شوند. خشک می نمایند. گل های جدا شده از ساقه، بیشتر از گیاه کامل خشک شده در بازار های دارویی خریدار دارد.
ترکیبات شیمیایی بنفشه سه رنگ
بنفشه سه رنگ دارای موادی نظیر اسید سالیسیلیک، ویولین و گلوکزیدی به رنگ زرد به نام ویولاکوئرسیت رین violaqué rcitrine است. در بنفشه سه رنگ وجود نوعی ماده کاروتنوئیدی به نام ویولاگزانتین محقق شده است. ویولاگزانتین (Zeaxanthin diepoxide) Violaxanthin(e)، نوعی پیگمان کاروتنوئیدی است که در گیاهان مختلف یافت می شود و در آن ها، از Zeaxanthin منشا می گیرد. استخراج آن از بنفشه سه رنگ توسط Kuhn و Wintestein و تعیین فرمول گسترده آن به وسیله Karrer و همکارانش انجام گرفته است. محققین مانند Karrer و Jucker نیز آن را سنتز نسبی نموده اند.
ویولاگزانتین، به صورت بلوری های منشوری شکل نارنجی رنگ در متانول ولی به صورت بلوری های سوزنی شکل و باریک، به رنگ قهوای مایل به قرمز در سولفورکربن به دست می آید. در گرمای ۲۰۰ درجه ذوب می شود. در الكل اتیلیک (اتانول)، متیلیک، سولفورکربن (CS2) و همچنین در اتر، محلول است ولی در اتردوپترول تقریبا قابلیت انحلال ندارد.
خواص درمانی بنفشه سه رنگ
بنفشه سه رنگ دارای اثر معرق و خلط آور است. گیاه کامل، اثر تصفیه کننده خون، مدر، ملین و مقوی دارد ولی اگر به مقادیر زیاد مصرف شود، اثر قی آور – مسهلی ظاهر می کند. در طب عوام از آن برای رفع جوش های صورت و کلیه بیماری های جلدی استفاده به عمل می آورند. به علت خاصیت تصفیه کننده خون، مدر و معرق که دارد، در رفع درماتوزها مانند اگزما، تب خال، کھیر، دارء الصدف (Emmery)، سوداء، زرد زخم، رفع جوش و کورک موثر واقع می شود.
لوسیون حاصل از دم کردن ۳۰ گرم گیاه تازه در یک لیتر آب جوش، اثر بسیار مفید در بهداشت پوست صورت و شادابی آن دارد و باید به حالت نیم گرم و به صورت کمپرس مورد استفاده قرار گیرد تا اثر مفید ظاهر نماید.
صور دارویی بنفشه سه رنگ
دم کرده ۱۵ تا ۳۰ در هزار گل بنفشه سه رنگ – دم کرده یا جوشانده ۲۰ تا ۵۰ در هزار گیاه کامل و یا ۳۰ تا ۶۰ هزار گیاه خشک – عصاره آبی به صورت شربت و به مقدار ۳ گرم (مخلوط عصاره در ۱۵۰ گرم شربت ساده). از خیساندن ۴ تا ۸ گرم گیاه در ۲۵۰ گرم آب گرم (مدت خیساندن ۸ تا ۱۰ ساعت) و جوشاندن محلول حاصل و افزودن شیر و قند به مقدار ثلث وزن آن، محلولی به دست می آید که مصرف آن در صبح ناشتا باعث رفع اگزما و Impetigo می گردد. شیره تازه گیاه نیز به مقدار ۵۰ گرم در روز مصرف دارد.
از ریشه بنفشه سه رنگ جوشانده ای به مقدار ۲ تا ۵ گرم برای هر فنجان تهیه می شود که به عنوان قی آور به کار می رود. مصرف شربت حاصل از ۳ گرم گیاه کامل، ۵۰ گرم آب و ۵۰ گرم قند بین مردم معمول است. در بعضی کتب دارویی، صفات درمانی مذکور برای واریته .Var. arvensis Murr ذکر گردیده که خود به صورت گونه جداگانه .V. arvensis Murr در آمده است. باید دانست که واریته مذکور و گونه های مجاور V. tricolor، اثرات درمانی کم و بیش مشابه دارند.
محل رویش
واریته مذکور در نواحی شمالی ایران می روید.
.Viola sylvestris (Lam.) Reichb
این گیاه دارویی تیره بنفشه گیاهی کوچک و علفی و دارای ساقه ای به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر است. برگ های بیضوی – قلبی شکل و منتهی به دمبرگ نسبتا دراز دارد. گل های آن غير معطر، به رنگ بنفش روشن یا مایل به آبی و میوه اش پوشینه و عاری از تار است. در منطقه وسیعی از آسیا، مخصوصا نواحی شمالی آن یافت می شود.
خواص درمانی
به مصارف رفع ناراحتی سینه و تسکین سرفه می رسد. ساقه، برگ و گل آن را پس از له کردن، بر روی زخم، جهت التیام و درمان آن اثر می دهند.
محل رویش
در نواحی شمالی ایران پراکنده است و به علاوه در نقاط مختلف پرورش می یابد.
از .Viola cornuta L ماده ای به نام ویولوتين (volutine) استخراج شده است. ویولوتين (ویولوتوزید Violutoside)، به فرمول C۱۹H۲۶O۱۲ و به وزن ملکولی ۴۴۶.۴۲ است. استخراج آن از .Viola cornuta L و تعیین فرمول منبسط آن توسط Picard صورت گرفته است. سنتز آن نیز بعدا عملی گردید.
ویولوتین، به صورت بلوری های سوزنی شکل جاذب الرطوبه در مخلوط استن ۹۵ درجه و الكل به دست می آید. در گرمای ۱۷۳ درجه نیز تجزیه می شود ( قبلا باید حرارت داده شود تا به صورت خشک در آید). در آب به مقادیر زیاد ولی در الكل به مقدار کمتر حل می گردد. در استن و استات اتیل، تقریبا غیر محلول می باشد.
.Anchieta Salutaris A. S . H
این گیاه دارویی تیره بنفشه گیاهی است علفی که در نواحی مختلف برزیل پراکندگی دارد. در ریشه اش که تنها قسمت مورد استفاده گیاه است، مواد رزینی، پکتیکی و گلوکزیدی به نام آنکی ئتين (Anchietine) یافت می شود. این گلوکزید در صورت خلوص به شکل بلوری های سوزنی شکل، به رنگ زرد، بی بو و دارای طعم ناپسند به دست می آید. به مقادیر زیاد در الکل حل می شود ولی در اتر غیر محلول است (.Reutter, L) از ریشه اش به عنوان مسهل و رفع عوارض سیفیلیس، در نواحی محل رویش به صورت جوشانده استفاده به عمل می آید.
وجود گلوکزید مذکور و اختصاصات آن در کتب علمی جدید و همچنین در فارماکوپه ها انعکاس ندارد. از تیره Sarraceniaceae، گونه .Sarracenia purpurea L را ذکر می نماییم که دارای الكالوئیدی به نام ساراسنين (sarrace nine) است و در اتازونی می روید. نوع دیگر آن S. flava L است که هر دو، برگهایی با ظاهر مشخص دارند به طوری که برگ های واقع در قاعده ساقه این دو گیاه، لوله ای شکل و شاخ مانند است.
در داخل این برگ ها، پس از بارندگی، مقدار آب جمع می شود. در این موقع، اجساد حشرات کوچکی که در آن وارد می گردند پس از خیس خوردن، تدریجا بر اثر ترشح نوعی سکرتین (Secretine)، جذب گیاه می شوند. برگ، ریشه و ریزوم هر دو گیاه مذکور به مصارف دارویی مشابه می رسند و از آن ها در گذشته، به عنوان داروی مخصوص سردردهای یک طرفه (Migraine)، دیسانتری و آبله استفاده به عمل می آمدہ است. این گیاه در ایران نمی رویند.
