شنگ و هر آنچه از آن می خواهید

نام فارسی: شنگ

نام علمی: .Tragopogon pratensis L

نام انگلیسی: Shepherd’s clock، Yellow goat’s beard، buck’s beard

نام فرانسوی: B. de vieillard، Barbe de che vre، Salsifis des pre s

نام آلمانی: Wiesen Bocksbart

نام ایتالیایی: Salsefica dei prati

نام عربی: لحیه التیس، ذنب الخیل

نام های دیگر: شنگه، یملیک، قندرون

گونه های مختلف Tragopogon، در ایران شنگ نامیده می شوند.

شنگ گیاهی از تیره کاسنی، دو ساله و علفی است. دارای ساقه ای به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر است که در دشت ها و اماکن نسبتا مرطوب، حاشیه جاده ها، علف زارها، گودال ها و اماکن نظیر آن ها می روید. در زمین های رسی نیز ارتفاع آن کم می گردد به طوری که به ۱۵ تا ۶۰ سانتی متر می رسد.

از مشخصات این گیاه آن است که ساقه اش در ناحیه زیر گل ها، کمی متورم است. برگ های آن باریک، نواری شکل، کمی موج دار و در نزدیک ساقه پهن تر از بالای آن است. رنگ برگ ها سبز مایل به کبود است. این گیاه به لحاظ ظاهری شبیه به تره است ولی طعم آن با تره متفاوت و کمی هم ترش مزه است. کاپیتول های آن تنها از گل های زبانه ای زرد رنگ که توسط ۵ تا ۸ براکته محاصره شده اند، تشکیل شده است. معمولا در فاصله ماه های اردیبهشت تا تیر نیز ظاهر می شوند.

میوه آن به رنگ خاکستری یا خاکستری مایل به سبز است که در انتهای آن یک دسته تار سفید رنگ مایل به بنفش مشاهده می شود. ریشه آن دوکی شکل و دانه های آن به رنگ قهوه ای و دراز است که از دو طرف نوک تیز و کمی خمیده اند. نوعی از این گیاه که در ایران نمی روید و فقط به عنوان سبزی سالاد خورده می شود، نوع پرورشی آن است و در شمال اروپا در مزارع سبزی کاری کاشته می شود. نوعی دیگری از شنگ، نوع چمنی آن است که برگ‌های آن باریک تر از شنگ است.

برگ، ساقه و ریشه گیاه از قسمت های مورد استفاده است. بیشترین خاصیت گیاه در ریشه است که متاسفانه در ایران از برگ و ساقه آن استفاده می شود.

ترکیبات شیمیایی شنگ

این گیاه حاوی هیدرات های کربن، اینولین، اسید کوماریک، اسید کافئیک و گالیک اسید است. این اسیدها فعالیت آنتی اکسیدانی دارند لذا با رادیکال های آزاد که باعث سرطان می شوند مقابله می کنند.

نحوه کاشت و تکثیر شنگ

این دسته از تیره کاسنی، دولپه ای (گیاهانی گل دار هستند که دانه شان از ۲ لپه تشکیل شده است) و دو جنسی است که به وسیله بذر و به شکل خود رو در محیط تکثیر می شود. شنگ از جمله گیاهانی است که به صورت خودرو در مناطق کوهستانی ایران رشد می کند.

در بندهای ساقه گیاه شنگ، ریشه نابجایی، در تماس با زمین ایجاد می شود و به این شکل نیز تکثیر می شود.

خواص درمانی و طبیعت شنگ

طبیعت شنگ، سرد و خشک است. شنگ گیاهی بهاری با خاصیت ضد سرطانی است و در درمان بیماری های جلدی (درماتوزها)، دیابت، روماتیسم، خون ریزی رحم، نقرس، امراض جلدی ورفع احتقان كبدي موثر می باشد و التیام دهنده عصب قطع شده است.

خوردن برگ های آن، اسهال و خون ریزی معده را بند می آورد و از خون ریزی سینه جلوگیری می کند. ریشه شنگ برای جلوگیری از اسهال و خون ریزی، از برگش قوی تر است.

از برگ این گیاه در ساخت کرم استفاده می کنند که برای درمان زخم های سطحی مفید است. گل این گیاه را روی محل سوختگی قرار دهید تا از قدرت آن برای التیام سوختگی آگاه شوید. هم چنین پاشیدن برگ و گل خشک شده این گیاه بر روی زخم های چرکی و متعفن بسیار مفید است.

نرم کننده سینه و التیام دهنده زخم ریشه گیاه شنگ

حکیم محمدبن زکریای رازی خوردن ریشه گیاه شنگ را پادزهر سموم می دانست. آب ریشه خام شنگ زگیل را از بین می برد و برای افرادی که مبتلا به بیماری سل هستند، مفید می باشد. ریشه گیاه شنگ دارای لعاب و کمی تلخ است و خوردن آن اشتها را فوق العاده زیاد می کند و هم چنین از گذشته به عنوان خلط آور، نرم کننده سینه و التیام دهنده زخم استفاده می شده است.

از ترکیب گل شنگ و موم ضمادی تهیه می شود که برای سوختگی ناشی از آتش مفید است. عصاره آن نیز برای درمان کچلی و زخم های پوستی موثر واقع می شود. گیاه تازه و سبز، علوفه نسبتا خوبی برای حیوانات است.

صور دارویی شنگ

مقدار ۶۰ گرم از ریشه شنگ را در یک لیتر آب، به مدت نیم ساعت بجوشانید و روزی سه فنجان بعد از مصرف غذا مصرف شود. که برای معالجه خلط سینه، نقرس، روماتیسم و امراض جلدی مفید است.
خیس شده ریشه شنگ در آب انگور، برای جلوگیری از خون ریزی رحم تجویز می شود.
اگر این گیاه را پختید، آب آن را هرگز دور نریزند، بلکه آن را بنوشید. زیرا خواص گیاه شنگ در آب جوشانده‌ آن جمع می شود.

نحوه مصرف شنگ

به صورت خام در سبزی خوردن و همچنین به صورت پخته در غذا، مخلوط با برنج، به صورت دم کرده و ضماد استفاده می شود. از برگ های شنگ در سالاد استفاده می کنند و ایرانیان آن را مانند کاهو و کاسنی با سرکه و یا بدون سرکه می خوردند.

محل رویش ‌شنگ

پراکندگی این گیاه به صورتی است که در تمام نواحی اروپا به خصوص مدیترانه و برخی نواحی آسیای غربی و ایران یافت می شود. مغرب ایران: تفرش، اراک، کوه شاهو در کردستان. چمنزارهای مرطوب نواحی شمالی ایران: عمارلو (بین کبوترچاک و زردچین در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری)، ایسپیلی ییلاق، نواحی مختلف البرز و افجه – نارون. همچنین در اصفهان و شیراز نیز رویش دارد.

از ریشه .Tragopogon porrifolius L که به حالت وحشی در منطقه مدیترانه می روید و در بسیاری نواحی نیز پرورش می یابد، نوعی ماده سقز مانند به دست می آید که در هند و کشورهای دیگر به صورت جویدن مانند سقز، مورد استفاده قرار می گیرد و خاصیت درمانی ندارد و در ایران نیز نمی روید.