ساختمان دندان

عملکرد ساختمان دندان شامل خرد کردن غذا و آماده سازی آن ها برای هضم است. دندان ها هم چنین به تلفظ صداها کمک کرده و باعث تمایز و شکل گرفتن صورت در انسان می شوند.

در تمام طول عمر هر یک از ما، دو مرتبه دندان از لثه بیرون زده و رشد می کند. سری اول دندان های دوران کودکی (دندان شیری) و سری دوم دندان هایی که به تدریج و پس از طی دوران کودکی جایگزین سری اول می شوند.

لثه ها دندان ها را به طور محکم در فک نگاه داشته و ریشه ی آنها را از فساد محافظت می کنند. دندان ها و لثه ها برای ایجاد پلاک (ساختمان سخت و چسبنده ای متشکل از باکتری های خرده های غذایی و بزاق) که سبب فساد دندان می شوند، مستعد و آسیب پذیرند.

در آغاز قرن بیستم این مسیله بسیار شایع بود که افراد با رسیدن به ۶۰ سالگی تمامی دندان های دایمی (ثانویه) خود را به دلیل فساد و بیماری لثه از دست میدادند.

امروزه به خاطر پیشرفت هایی که در زمینه ی مراقبت از سلامت دندان ها، بهبود تغذیه و گسترش فلویوره کردن آب آشامیدنی ایجاد شده است، در بسیاری از افراد دندان های دایمی تا پایان عمر باقی می مانند.

بخشی از دندان که از لثه بیرون می زند تاج نامیده می شود. بخشی که در زیر لبه ی لثه قرار میگیرد ریشه نام دارد.

تاج با لایه ی محافظ مینا (سخت ترین و محکم ترین ماده در بدن) پوشیده می شود. مینا از کریستال های میله ای شکل املاح کلسیم تشکیل شده و نمی تواند مجددا نوسازی شود.

ممکن است مینا تصادف دچار خراشیدگی و ساییده شود و یا ممکن است به وسیله ی اسید موجود در غذاها و نوشیدنی ها که منجر به تولید باکتری های پلاک می شوند، آسیب ببیند.

اگر مینا فرسوده شود حفره ای تشکیل میدهد که می توان آن را با مواد پرکننده ی دندان ترمیم کرد.

زیر مینا ماده ی سختی شبیه عاج قرار دارد که حفره ی پولپ را احاطه میکند. این حفره ی مرکزی شامل اعصاب و عروق خونی است که از راه کانال های بسیار باریکی به داخل عاج کشیده شده و عاج را نسبت به گرما و سرما و درد حساس می کند.

حدود دو سوم دندان را ریشه تشکیل میدهد که زیر لبه ی لثه در عمق حفره ای در فک قرار میگیرد.

هر ریشه به وسیله ی رباط های پریدنتال (دور دندانی) که اطراف شه در حفره آن قرار دارد و در هنگام آسیاب کردن غذا صورت بالشتک هایی در اطراف ریشه ی دندان عمل کنند احاطه میشود.

١- مینا: تاج به وسیله ی یک ماده ی غیرزنده و غیرحساس به نام مینا پوشیده می شود. (تاج: بخشی از دندان است که بالای لبه ی لثه در معرض دید قرار می گیرد.)

۲- عاج: ماده ای سخت و شبیه عاج است که به وسیله ی عروق و اعصابی از بافت پولپ خون رسانی و عصب دهی می شود.

٣- لثه (ژینژیوا ): این لایه بافت محافظ محکم اطراف قاعده ی عاج را پر نموده و ریشه های دندان را در بر می گیرد.

۴- پولپ: در مرکز دندان بافت نرم پولپ قرار دارد که محتوی عروق و اعصاب است.

۵- رباط پری دنتال (دور دندان ): این بافت ها دندان را به استخوان فک و لثه ها متصل می کنند.

۶۔ سیمان: یک لایه از بافت سخت که ریشه ها و انتهای الیاف رباط پرکردنتال را می پوشاند.

7- استخوان فک: حفراتی عمیق در استخوان فک که ریشه های دندان را در بر می گیرند.

8-اعصاب: رباط پری دنتال، پولپ و فک ها عصب دهی می شوند.

۹- عروق خونی: این عروق خونی مواد غذایی برای بافت پولپ، استخوان و لثه ها فراهم می کنند.

۱۰- ریشه: قسمت بلند و نوک تیز دندان که در استخوان فک قرار میگیرد. دندان های پیشین و نیش ها یک ریشه و آسیاهای کوچک، دو ریشه و آسیاهای بزرگ سه یا چهار ریشه دارند.

۱۱ – گردن: بخشی از دندان که در ناحیه ی لبه ی لثه کمی باریک می شود.

دندان ها اشکال و اندازه های متنوع و متفاوتی دارند که توانایی نگه داشتن، بریدن، پاره کردن و جویدن غذا به طور موثری ناشی از آنها است.

به عنوان مثال برای ایجاد توانایی دندان جهت آسیاب کردن، سطوح جونده ی دندان های عقبی فک فوقانی و تحتانی در مقابل هم قرار گرفته و شکل مشابهی نیز دارند.

اعمال دندان ها به وسیله ی فک های فوقانی و تحتانی کنترل می شوند که با کمک چهار گروه عضلات قوی، توانایی محکم بستن دندان ها روی یکدیگر و ایجاد فشاری بیشتر از kg/sq 500 را دارند.

حرکت فک تحتانی

فک تحتانی در 6 جهت، طرفین، بالا و پایین، جلو و عقب حرکت می کند. این تحرک برای گاز زدن، جویدن و خرد کردن غذا ضروری است.

تکامل دندان ها

اولین گروه ۲۰ تایی دندان های ما بین ۶ ماهگی تا ۳ سالگی ظاهر می شوند. این دندان های اولیه، موقتی یا شیری نامیده می شوند. در حالی که فک رشد می کند، بین ۶ تا ۲۱ سالگی گروه ۳۲ تایی دندان های دایمی ظاهر می شوند.

هنگامی که دندان های ثانویه جوانه می زنند، جایگزین دندان های اولیه که معمولا تا ۱۳ سالگی می افتند می شوند. در برخی افراد سومین آسیاب ها به نام دندان عقل هرگز جوانه نمی زنند.

مراقبت از ساختمان دندان

مراقبت روزانه ی دندان ها به اندازه ی معاینه ی منظم آنها اهمیت دارد. اگر شما عادت مسواک زدن و نخ کشیدن منظم را رعایت کنید می توانید از ایجاد پلاک به وسیله ی خرده های غذایی و باکتری ها روی سطح دندان های خود جلوگیری کرده و خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه را کاهش دهید.

اگر شما نمی توانید پس از وعده های غذایی دندان هایتان را تمیز کنید. جویدن آدامس بدون قند ممکن است کمک کننده باشد.

بایستی از مصرف غذاها و نوشیدنی های قندی که در فساد دندان ها نقش دارند اجتناب کنید. اگر آب مصرفی شما حاوی فلوراید (که به سختی و استحکام دندان کمک می کند) نیست با دندان پزشک خود در مورد استفاده از داروهای محتوی فلوراید مشورت کنید.

تمیز کردن لابلای دندان ها:

نخ دندان برای تمیز کردن لابلای دندان ها و خارج کردن خرده های غذایی و باکتری ها از نواحی بین آنها که نمی توان به آسانی با مسواک به آنها دسترسی پیدا کرد استفاده می شود.

خلال دندان و مسواک های کوچک بین دندانی نیز ممکن است استفاده شود. بایستی بین هر دندان را با یک الگوی منظم تمیز کنید تا هیچ دندانی فراموش نشود.

مسواک زدن دندان ها:

دندان های شما ۳ بار در روز به مدت ۵ دقیقه در صورت امکان بعد از هر وعده غذا به مسواک زدن نیاز دارند. از یک مسواک نرم با سر کوچک و خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید.

مطمین شوید که همه سطوح دندان ها خصوصا محل اتصال به لثه را تمیز کرده اید. بایستی هر ۲ تا ۳ ماه مسواک خود را عوض کنید.

غذا و نوشیدنی:

بایستی از غذاها و نوشیدنی هایی با محتوی قند بالا از قبیل نوشابه ها، شیرینی جات و دسرها که باعث تحلیل و از بین رفتن دندان ها می شوند، (مخصوصا اگر نمی توانید فورا دندان های خود را تمیز کنید) اجتناب کنید.

بعد از خوردن غذاهای قندی سریعا دندان های خود را مسواک بزنید و یا آدامس بدون شکر (سقز یا قندران) بجوید.

تقویت ساختمان دندان

برای تقویت دندان ها پرتقال میوه ی مفیدی است و خوراکی های کلسیم دار نیز موثر خواهد بود.

زود درآمدن دندان کودکان برای اینکه دندان کودک شما زود بیرون آید و رشد کند در ماه های آخر حاملگی هر روز کره و گلابی بخورید.

اگر کودک شیر خودتان را می خورد، کره، سوپ هویج و سوپ زردک بخورید و در صورت امکان به کودک هم بخورانید..

پس از شستن دست ها با آب و صابون مقداری آب لیموی ترش را با آب جوشیده ی سرد شده ی رقیق و به وسیله ی انگشت روزی چند مرتبه روی لثه های کودک مالش دهید.

اطراف یک عدد هویج خام را بتراشید و دور بریزید، بعد به دست کودک دهید تا دایم مانند پستانک در دهان گرفته و به لثه ها بمالد.

یک تکه ریشه ی گل ختمی تمیز شده را دست کودک دهید تا در دهان نگه دارد و بمکد و روی لثه ها بمالد.

کند بودن دندان ها

اگر دندان های شما کند شده است برای زایل نمودن کندی آنها برگ سماق یا تخم سماق یا مغز هسته ی هلو یا دانه های به یا تخم خرفه یا برگ ریحان کوهی یا تخم ریحان کوهی یا نمک را به طور جداگانه با همه ی آنها را با هم مخلوط و در دهان بجوید یا به دندان بکشید.