تمیس ، رزک (Tamus communis)

کاربر 21

3 شهریور 1399

1,731 بازدید

نام فارسی: تمیس ، رزک (در لاهیجان)

نام علمی: .Tamus communis L

نام فرانسه: Sceau de – Notre – Dame، Tamier commun، Tamier

نام انگليسي: Beaten – Woman’s – herb، Ladies seal، Black – Bryony

نام آلمانی: Schwarzwrzel، Schmeerwurz

نام ایتالیایی: Tamarro

نام عربی: اصل الكرم السوداء (Assl el karma’s sauda)، الكرم البری

تمیس ، گیاهی جنگلی از تیره تمیس و دارای ساقه نازک، سبز رنگ و بالا رونده است به طوری که به سهولت تا حد ۷ – ۸ متری تکیه گاه خود بالا می رود.

برگ هایی متناوب، شفاف، به شکل قلب، نوک تیز و منتهی به دمبرگ دراز دارد. گل های کوچک آن که به رنگ سبز روشن است، به صورت خوشه های کوچک در محور ساقه ظاهر می گردد و همه آن ها، پوششی ۶ قسمتی شبیه به هم دارند. درگل های نر آن، ۳ یا ۶ پرچم و در گل های ماده که ممکن است بر روی همان پایه یا پایه جداگانه باشد، ۳ خامه در راس تخمدان مشاهده می گردد.

میوه تمیس ، کوچک، کروی، ارغوانی رنگ و در آغاز دارای طعم ترش و مطبوع است ولی به سرعت سوزاننده می شود. از مشخصات این گیاه آن است که ریزوم متورمی به طول ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر دارد و در بعضی پایه ها به قطر ۲۵ سانتی متر و به وزن ۱۰ کیلوگرم می رسد. پراکندگی این گیاه به صورتی است که در منطقه وسیعی از اروپا و آسیا، مخصوصا در نواحی جنگلی بدان برخورد می شود. قسمت مورد استفاده گیاه از نظر درمانی، ریزوم همراه با ریشه های آن است که بیشتر در طب عوام از آن استفاده می شود.

ترکیبات شیمیایی تمیس

گیاه تمیس دارای، نوعی کاروتنوئید قابل استخراج به نام لیکوگزانتین (Lycoxanthine) است. ليکوگزانتین (Lycoxanthine)، نوعی کاروتنوئید به فرمول C_۴۰H_۵۶O و به وزن ملکولی ۵۵۲.۸۵ است که در گیاهان تیره های مختلف از جمله انواع زیر وجود دارد و از آن ها استخراج شده است:

.Tamus communis L از تیره Dioscoreaceae
.Solanum Dulcamara L از تیره Solanaceae
.Lycopersicum esculentum L از تیره Solanaceae

استخراج آن به روش کروماتوگرافی، هم چنین تعيين فرمول گسترده آن توسط Zechmeister و Cholnoky و بررسی های مجدد فرمول گسترده آن توسط محققین مختلف صورت گرفته است. سنتز توتال (Total synthesis) آن توسط kjosen و Liaasen-jensis در سال ۱۹۷۱ عملی گردیده است.

لیکوگزانتین، به صورت بلوری های سوزنی شکل ارغوانی در بی سولفورکربن از گیاه تمیس به دست می آید. در مخلوط بنزن و اتردوپترول نیز به صورت بلوری هایی با ظاهر مدور و مجتمع، به رنگ قهوه ای مایل به قرمز، متبلور می شود. در گرمای ۱۶۸ درجه ذوب می گردد. در بی سولفور گرین به مقادیر نسبتا زیاد ولی در اتردوپترول به مقدار کم تر محلول است. انحلال آن در الکل اتیلیک، به مقادیر کم صورت می گیرد.

منواستات آن، در مخلوط بنزن و متانول، به صورت بلوری های سوزنی شکل و به رنگ ارغوانی پررنگ، متبلور می شود. در گرمای ۱۳۷ درجه ذوب می گردد. در بی سولفورکرین به مقادیر نسبتا زیاد ولی در اتردوپترول به مقدار کم تر محلول است.

خواص درمانی تمیس

کلیه قسمت های گیاه تمیس مانند ریزوم، جوانه ها، میوه و غیره دارای طعم تند و سوزاننده و اثر مدر، قی آور و مسهلی است. مصرف اعضای این گیاه در حالت تازه خطرناک می باشد زیرا ایجاد التهاب و تورم در اعضای داخلی می نماید. از ریزوم این گیاه پس از شست شوهای پی درپی که هر دفعه آن با خشک کردن همراه باشد، به عنوان قی آور و مسهل استفاده به عمل می آمده است.

در استعمال خارج از له شده قسمت متورم آن که در آب جوش قرار گرفته باشد، در موارد ضرب خوردگی و رفع خون مردگی ها استفاده می گردد. به حالت تازه ولی رنده شده معمولا بر روی محل دردناک در رماتیسم و نقرس گذاشته می شود ولی اثر آن قطعی نیست.

بررسی های De l ‘ Obl نشان داد که ریزوم گیاه تمیس اثر مخصوص در دستگاه ترشح ادرار و رحم دارد به طوری که مصرف آن موجب زیاد شدن ترشحات ادرار و برقراری قاعدگی می شود ولی در هر حال در موارد استعمال از گیاه همواره باید به این نکته توجه گردد که مصرف آن پس از پختن در آب و تعویض و خارج کردن آب پخت، صورت گیرد تا ایجاد خطر ننماید.

صور دارویی تمیس

در مصارف داخلی، ریزوم گیاه تمیس را پس از شستن و خشک کردن، به صورت گرد و به مقدار ۲ تا ۴ گرم مصرف می کنند.

محل رویش ‌تمیس

نواحی شمالی ایران، گرگان: مینودشت، مازندران: نوشهر، سخت سر، گلندرود، دره تالار، دره هراز، کره زنگ در ارتفاعات ۶۰۰ – ۱۰۰۰ متری. گیلان: ۲۸ کیلومتری شمال هشت پر به آستارا. آذربایجان: ۱۰ – ۲۰ کیلومتری نواحی غربی آستارا به سمت دره حیران در ارتفاعات ۱۰۰ – ۱۵۰ متری. کردستان: کرمانشاه. دامغان. سمنان. خراسان: گلی داغ در نزدیکی بجنورد.