مصرف زیاد نمک 

بالا بودن مصرف زیاد نمک یک مشکل جهانی است و تقریبا اکثر کشورهای پیشرفته مبارزه برای کاهش آن را شروع کرده اند.

متاسفانه ایرانی ها غذاهای خوش نمک و شور را بیشتر ترجیح می دهند. این موضوع را می توان از سرانه مصرف نمک در کشورمان که دو تا سه برابر استاندارد جهانی است، فهمید.

این در حالی است که ما هنوز در کشورمان گام های اول را برای کاهش مصرف نمک برداشته ایم. از هر چهار نفر در ایران یک نفر به فشار خون مبتلاست و آمار بالای بیماری های قلبی عروقی، سکته های مغزی و حتی مرگ هایی که به دلیل همین بیماری ها در کشورمان اتفاق می افتد، آنقدر نگران کننده است که باید هرچه زودتر به فکر چاره آن باشیم.

کارشناسان معتقدند عادات غلط غذایی به خصوص بالا بودن مصرف نمک یکی از عوامل اصلی بروز این بیماری هاست.

بیماری اصلی ای که با میزان مصرف نمک ارتباط دارد، بیماری فشار خون سیستماتیک است. دکتر حسن آقاجانی، مشاور و مدیر کل دفتر وزیر بهداشت با بیان این مطلب توضیح می دهد: «این بیماری به گونه ای است که افرادی که حساس به نمک هستند، فشار خونشان تحت تأثیر میزان مصرف نمک قرار می گیرد و با خوردن نمک فشار خون آنها بالا می رود و اگر درمان نشود، عوارض خطرناکی دارد که شامل سکته های مغزی و قلبی، مشکلات چشمی، بیماری های کلیوی می شود.

همچنین موجب گشاد شدن جریان آئورت می شود که ممکن است به پارگی آن و مرگ ناگهانی منجر شود. علاوه بر آن سکته های مغزی با فشار خون کنترل نشده رابطه دارد و اگر مصرف نمک این افراد کم شود، هم از عوارض آن به میزان زیادی جلوگیری می شود، و هم مصرف دارو کاهش می باید.

دکتر آقاجانی به آمار تامل برانگیزی اشاره می کند: «اگر ۲ گرم از مصرف نمک در افراد مبتلا به فشار خون کم شود، حدود ۵۰ درصد، نیاز به دارو کاهش پیدا می کند.»

و علاوه بر آن ۲۵ تا ۲۶ درصد سکته های مغزی و ۱۶ تا ۱۷ درصد از سکته های قلبی کاهش پیدا می کند. و در سال ۲۰۰۹ آماری منتشر شده است که نشان می دهد هر یک گرم کاهش مصرف نمک در آمریکا حدود ۲۵۰ هزار نوع از بیماری های قلبی عروقی و ۲۰۰ هزار مرگ را در یک دهه کاهش می دهد.

این فوق تخصص بیماری های قلب و عروق ادامه می دهد: «نارسایی قلبی هم یکی دیگر از بیماری هایی است که با مصرف نمک مرتبط است و چون نمک موجب می شود، مایعات درون عروق بمانند و اگر حجم مایعات عروق افزایش پیدا کند، قلب قادر نخواهد بود خون را پمپ کند، عوارض ناشی از نارسایی قلبی مانند تنگی نفس، ورم دست و پا به سراغ فرد می آید.

در این صورت اگر بیماری با دارو قابل کنترل بود، با مصرف نمک دیگر نمی توان بیماری را کنترل کرد، بنابراین مصرف نمک در این بیماران باید بسیار محدود باشد.»

نکته حائز اهمیت این است که میزان مصرف نمک برای تمام افراد در هر شرایط سنی باید چگونه باشد؟ این استاد دانشگاه این گونه پاسخ می دهد: «یکی از مسائل مهمی که سازمان بهداشت جهانی در روز جهانی قلب مطرح کرده بود، پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی در کودکان و نوجوانان و جوانان بود.

افرادی که در سنین کودکی و نوجوانی غذاهایی استفاده میکنند که میزان نمک بالایی دارد مانند غذاهای آماده و فست فودها، مستعد فشار خون بالا در سنین بزرگسالی هستند. نکته دیگر آن است که حساسیت گیرنده های چشایی زبان به تدریج نسبت به نمک کاهش می یابد و افرادی که از کودکی به مصرف زیاد نمک عادت دارند به تدریج باید میزان نمک مصرفی خود را افزایش دهند تا شوری آن را حس کنند و این افراد به شدت مستعد فشار خون بالا هستند بنابراین تمام افراد باید در مصرف نمک احتیاط کنند.

خیلی از افراد معتقدند که نمک املاحی دارد که برای بدن مفید است و با کاهش مصرف آن، این املاح به بدن نمی رسد. دکتر آقاجانی تأکید می کند:

املاح مورد نیاز بدن در مواد غذایی طبیعی هم یافت می شود و در غذاهایی که مصرف می کنیم، هم وجود دارد و نیازی نیست، حتما املاح را از نمک دریافت کنیم.

یک فرد نیازمند ۲ گرم سدیم و 5/8 گرم نمک طعام در روز است که حدودا معادل یک قاشق مرباخوری نمک می شود.» وی یادآور می شود: «مواد غذایی ای که ماندگاری طولانی دارند مانند: خیارشور، انواع ترشیجات و کنسروها علاوه بر داشتن نمک زیاد سموم زیادی نیز دارند که می تواند سرطان زا باشد، بنابراین خوردن میوه ها و سبزیجات تازه باید در اولویت برنامه غذایی افراد باشد.»

نظرات کارشناسان و متخصصان در خصوص زیان های ناشی از مصرف زیاد نمک سدیم

نمک ماده ای سفیدرنگ، بدون بو و شور مزه است که به عنوان اصلی ترین چاشنی غذا در کشور ما کاربرد دارد. وجود این ماده اگرچه برای بدن بسیار ضروری است اما مصرف بیش از اندازه آن نیز می تواند عوارض خطرناکی را برای انسان در پی داشته باشد.

فشار خون، بیماری های قلبی عروقی و مشکلات کلیوی از مهم ترین عوارض استفاده مصرف زیاد نمک هستند که با توجه به مصرف بالای این ماده در کشور ما، سلامت افراد را تهدید می کند.

عوارض مربوط به مصرف زیاد نمک به حدی است که عده ای به آن لقب سم سفید داده اند. البته مسائل پیرامون نمک به همین موارد محدود نمی شود.

تصفیه نمک و غنی سازی آن از دیگر مباحث مطرح در این زمینه است. عدهای اعتقاد دارند که اگر مصرف نمک برای سلامت مضر است، پس چرا يد که یکی از موارد مورد نیاز بدن است به آن افزوده می شود؟

نظارت بر تصفیه نمک ها، مصرف نمک در صنایع غذایی، استفاده از جایگزین مناسب تر به عنوان حامل پد به جای نمک، فست فودها، فرهنگ سازی درباره این ماده غذایی و بسیاری از نکات دیگر ما را بر آن داشت تا به نمک طعام بپردازیم.

با توجه به تاکید متخصصان به مصرف نمک های تصفیه و غنی شده با ید، با تنی چند از کارشناسان و متخصصان در این زمینه گفت وگو شده که قابل بررسی است.

نمک نشناس نباشیم!

محققان می گویند: برای حفظ سلامتی غذای کم نمک بخورید و مصرف نمک را در رژیم غذایی محدود کنید، اما بسیاری از ما آن قدر به مصرف نمک عادت کرده ایم و ذائقه خود را به غذاهای شور عادت داده ایم که حتی نمی توانیم طعم و مزه یک قاشق غذای بی نمک را تحمل کنیم.

علت این همه علاقه به نمک چیست؟

ما تا حد زیادی مدیون نمک هستیم. این کریستال سفید در طول تاریخ به حفظ سلامت بشر کمک زیادی کرده است. در گذشته نمک برای حفظ و نگهداری مواد غذایی ضروری بود. در دوره ای که انسان ها برای کسب غذا، شکار کرده و از گیاهان استفاده می کردند پتاسیم فراوان و سدیم کمیاب بود. حتی قبایل و ملتها برای دستیابی به نمک با هم مبارزه می کردند و این مبارزه گاهی به درگیری و خونریزی منجر می شد.

اما امروزه با مصرف غذاهای کنسرو شده، غذاهای آماده و فست فودها، میزان مصرف نمک صرفا سدیم دریافتی به شدت بالا رفته و ما بسیار بیشتر از حد نیاز، سدیم مصرف می کنیم و این موضوع سلامت ما را تهدید کرده و زمینه ابتلا به بسیاری از بیماری ها مانند فشار خون بالا، بیماریهای قلبی- عروقی، سکته، پوکی استخوان، چاقی و سرطان را فراهم می کند.

امروزه جنگ بر سر نمک به جنگی رسانه ای برای کاهش مصرف نمک سدیم تبدیل شده است و محققان درباره مضرات بهداشتی مصرف زیاد سدیم هشدار داده اند.

روزی چه قدر نمک می خوریم؟

طبق آمار، بیشتر مردم روزانه بیش از یک و نیم تا دو قاشق چای خوری نمک می کنند که این مقدار به مراتب بیشتر از مقدار مورد نیاز، سدیم وارد بدن کند.

بدن ما برای عملکرد درست روزانه به ۱۸۰ تا ۵۰۰ میلی گرم سدیم نیاز دارد. حداکثر میزان پیشنهادی مصرف نمک نیز ۱ قاشق چای خوری است که این مقدار معادل ۶ گرم نمک (معادل ۲۳۰۰ میلی گرم سدیم) است.

همچنین توصیه می شود افراد بالای ۴۰ سال، افراد مبتلا به فشار خون بالا و افرادی که زمینه ابتلا به فشار خون دارند، روزانه بیش از دو سوم قاشق چای خوری (معادل ۱۵۰۰ میلی گرم سدیم) نمک مصرف نکنند.

افراد مبتلا به دیابت، بیماران کلیوی، بیماران نارسایی قلبی نیز باید مصرف زیاد نمک را به شدت محدود کنند.

محققان گروه تغذیه دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه هاروارد و پژوهشگران انجمن قلب آمریکا معتقدند کاهش مصرف نمک و مصرف کمتر از ۱۵۰۰ میلی گرم سدیم در هر روز موجب ارتقای سلامت عمومی و نجات جان هزاران انسان و صرفه جویی در میلیاردها دلار هزینه پزشکی است.