آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
Miss.fazlikhani 
نام فارسی: یاس ، یاس خوشه ای ، یاس بنفش
نام علمی: .Syringa vulgaris L
نام فرانسه: Lilas commun، Lilas vlgaire
نام انگلیسی: Common lilac
نام آلمانی: Gemeiner Flieder، Flieder
نام ایتالیایی: Siringa lilla، Lilaco
نام عربی: اغروان، ليلج (Lilag)
یاس خوشه ای از تیره زیتون درختچه ای به ارتفاع ۲ تا ۱۰ متر و دارای برگ هایی بزرگ، متقابل، بیضوی، قلبی شکل و نوک تیز است. منشا اصلی آن، در نواحی جنوب شرقی اروپا، ترانسیلوانی، بالکان و آسیای صغیر بوده است. برخی نیز آن را بومی سربستان و رومانی می دانند. یاس خوشه ای، توسط اعراب در سال ۹۸۲ میلادی، به اسپانیا انتقال داده شد و پس از گذشت سال های متمادی، از آن جا به نواحی دیگر اروپا انتشار یافت.
یاس خوشه ای، گل های زیبایی به رنگ بنفش خوش رنگ و مجتمع به صورت خوشه های پرگل دارد و چون گل آذین آن هنگامی که هنوز به حالت جوانه است، ترکیب بندی حاصل می کند از این جهت کم دوام می باشد به طوری که گل های آن پس از شکفتن کامل، پژمرده شده از بین می رود. در نواحی کوهستانی، شکفتن گل های یاس خوشه ای ممکن است تا تیرماه به طول انجامد در حالی که در سایر نواحی، به تفاوت در فروردین تا اواخر اردیبهشت گل می دهد.
گل های فراوان یاس خوشه ای، نوش زیاد و مرغوب ایجاد می کند ولی چون جام گل آن لوله ای شکل است، از این جهت زنبور عسل نمی تواند به درون آن راه یابد مگر لوله جام گل قبلا با ورود حشرات دیگر، فراخ تر شده باشد. میوه آن به صورت کپسول های بیضوی – نوک تیز، به درازای ۱ – ۱.۵ سانتی متر و محتوی دانه های بزرگی با کناره بال دار است و این خود باعت می گردد که باد به سهولت آن را در محیط اطراف پراکنده نماید. قسمت مورد استفاده این درختچه: پوست شاخه ها، گل، میوه، جوانه و همچنین برگ های آن است.
ترکیبات شیمیایی یاس خوشه ای
گل های یاس خوشه ای دارای اسانسی با بوی بسیار مطبوع است و در عطرسازی از آن استفاده به عمل می آید. پوست، برگ، جوانه ها و میوه آن دارای مانیت، امولسین، انورتین، ساکارز، یک ماده تلخ آمرف به رنگ مایل به زرد و به نام سیرنگو پیکرین (syringopicrine) و یک گلو کرید به نام سیرنژین (syringine) است که به حالت خالص، به صورت بلوری های سوزنی شکل از گیاه به دست می آید و بر اثر هیدرولیز نیز به موادی نظیر گلوکز و سیرنژه نین (syringenine) تبدیل می شود.
سیرنژین (لیگوسترین ligusrine)، اگر تحت اثر پرمنگنات پتاسیم اکسیده شود به صورت اسید گلوکوسیرنژیک (acide glucosyringique) تغییر شکل می دهد. ماده اخیر براثر هیدرولیز به اسید سیرنژیک (acide syringique) و گلوکز تبدیل می گردد.
اسید سیرنژیک همان لیونورين (leonurine) است که از برگ .Teonurus cardiaca L (از تیره Labiatae) توسط محققین مختلف مانند Kubota و Nakajima در سال 1931 استخراج شده است.
خواص درمانی یاس خوشه ای
اعضای مختلف یاس خوشه ای، طعم تلخ و خاصیت مقوی، قابض و کم و بیش تب بر دارد و از آن به علت قابض بودن، در گذشته برای تقویت عمل دستگاه هضم استفاده می آمده است.
اطبای قدیم ازاین گیاه در رفع تب های نوبه اثرات مفید به دست آورده عصاره نرم میوه سبز گیاه را به مقدار ۴ گرم در ۲ تا ۳ روز متوالی، یا جوشانده میوه سبز گیاه و یا آن که عصاره آبی آن را به صورت رقیق شده ، به مقدار ۴ تا ۵ گرم به کار می برده اند. در گذشته، برگ های تازه گیاه را برای رفع مالاریا مصرف می نموده اند. استفاده از یاس خوشه ای امروزه به کلی متروک گردیده است اما در صنعت عطرسازی از نظر تهیه اسانس و فراورده های زیبایی مختلف دارای اهمیت زیاد می باشد.
در طب عوام، هنوز هم جوشانده ۳۰ در هزار پوست این درختچه را جهت رفع تب مصرف می نمایند. این جوشانده و همچنین دم کرده ۳۰ در هزار برگ گیاه، اثر قاطع در رفع اسهال های ساده، دل پیچه های ناشی از نفخ، دیسانتری اطفال، نقرس، رماتیسم و بعضی ضعف اعصاب ها (به مقدار ۳ فنجان در روز بعد از غذا) دارد. در کشور روسیه برای رفع دردهای رماتیسمی، روغنی با وارد کردن گل های یاس خوشه ای در روغن، و قرار دادن ظرف محتوی آن به مدت ۱۵ روز در مقابل آفتاب، به دست می آورند که آن را در ناحیه دردناک مورد نظر می مالند.
اسانس یاس بنفش با آن که بوی مطبوع و بسیار دلپذیر دارد اما كم تر در فرمول فراورده های دارویی مورد استفاده قرار می گیرد. چوب ساقه یاس بنفش جلا پذیر است، از آن در نجاری و منبت کاری استفاده به عمل می آورند. فرم هایی با گل های پرپر، سفید رنگ و یا بنفش رنگ از این گیاه به ترتیب به نام های یاس پرپر و یاس سفید و یاس بنفش ذکر شده است.
پرورش یاس خوشه ای و واریته ای از آن که گل های زیبا و سفید رنگ دارد (یاس سفید) و همچنین یاس ایرانی در نواحی مختلف ایران معمول است. این گیاه، برگ های کشیده، باریک و نوک تیز و متمایز از گونه قبلی دارد. برای پوست ساقه آن اثر مقوی و تب بر قایل اند. عصاره روان حاصل از میوه گیاه نیز اثرات درمانی مذکور را دارا می باشد.
