آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۸ 
گل‌های استویا کوچک، سفید و در قسمت میانی بنفش کم رنگ است که به صورت خوشه ای روی ساقه ظاهر می شوند. این گیاه دارای برگ های کوچک است که به صورت متناوب روی ساقه قرار می گیرد.
نام دیگر: برگ عسلی، دوگر.
نام فارسی: دوگر
تیره: کاسنی Asteraceae
نام انگلیسی: Stevia
نام علمی: Stevia Rebaudiana Bertoni
استویا گیاهی از تیره ی کاسنیان، حداکثر ارتفاع آن ۱ متر و عمر آن ۵ سال است. بذر یا دانه ی این گیاه یک فندقه ی کوچک و کرکدار است و توسط باد جابه جا می شود. ضمنا گرده گل های آن می تواند بسیار آلرژی زا باشد.
استویا بومی آمریکای جنوبی است که به طور وحشی در ارتفاعات مناطق مرزی بین برزیل و پاراگوئه می روید. چین، تایوان، کره جنوبی و مالزی از مهم ترین کشورهای تولید کننده استویا هستند. این گیاه به دلیل شیرین بودن برگ‌هایش در آن مناطق به گیاه برگ عسلی معروف است.
استویا در برابر سرما مقاوم نیست. مزه ی آن شیرین است، شیرینی حاصل از دانه ی این گیاه ۲۵۰ تا ۳۰۰ برابر دیگر گیاهان قند آور است.
بسیاری از گیاهان تیره کاسنیان علفی هستند، اما تعداد قابل توجهی از آنها به صورت بوته، پیچان یا درخت دیده میشوند. گیاهان این تیره در تمام جهان پراکندگی دارند ولی در مناطق خشک و نیمه خشک، گرمسیری و ارتفاعات معتدل نیز مشاهده می شوند.
از گیاهان تیره کاسنی، فراورده هایی حاصل می شود که اهمیت اقتصادی دارند مثل روغن های آشپزی، تخم آفتابگردان، کنگر فرنگی، مواد شیرین کننده و چای های گوناگون مثل نیشکر و چغندر قند است.
در ایران بیشتر در مناطق جنوبی و به شکل گلخانه ای کشت می شود. در اصفهان به روش کشت بافت تکثیر می شود و به سرعت وارد صنعت گزسازی شده است. این قند جایگزین مناسبی برای شیرین کننده های مصنوعی چون آسپارتام، سدیم ساخارین و سیکلامات است.
قسمت های مورد استفاده:
برگ های گیاه.
ترکیبات شیمیایی:
برگ های این گیاه حاوی مقدار زیادی ترکیبات شیرین گلیکوزیدی است که بدون کالری هستند. علاوه بر آنها شامل فلاونوئیدها، استرول ها، البدان‌ها، کلروفیل ها، تری ترپنوئیدها، مونو و دی ساکاریدها، اسیدهای آلی و نمک های معدنی است. غلظت هریک از این مواد بستگی به شرایط رویش و موجودات ذره بینی خاک متفاوت است. اما ترکیب اصلی گلیکوزیدی آن استویوزید است.
نحوه کاشت و تکثیر
تکثیر گیاه استویا معمولا از طریق بذر صورت می گیرد. بذر گیاه در شرایط گلخانه ای کشت و نشاها پس از ۶ تا ۷ هفته، به مزرعه انتقال داده می شوند. مدت زمان لازم برای تولید نشا از بذر حدود ۷ تا ۸ هفته است و کشت گیاهچه ها در شرایط مزرعه در ماه اردیبهشت و خرداد انجام می شود.
مثل نیشکر و چغندر قند است.
خاک کم شور، بهترین خاک برای کشت این گیاه است.
معمولا برداشت این گیاه در مهر ماه صورت می گیرد. در کشت گلخانه ای می توان دوره ی رشد را با افزایش طول روز طولانی تر کرد.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
به صورت دم کرده و عصاره ی برگ‌ها. برگ های این گیاه را به صورت مستقیم از بوته جدا و می جوند. شیرینی این گیاه، همراه با مقداری تلخی جزیی کاملا احساس می شود.
این گیاه چند سالی است که در شهرهای شمالی کشور ایران کشت می شود. این محصول به صورت برگ‌های خشک بسته بندی می شود و همچنین به صورت عصاره به فروش می رسد. از عصاره ی این گیاه برای تهیه انواع کیک‌ها، مربا، گز و… استفاده میشود.
برگ ها: بیشتر برای استفاده در چای، قهوه، نوشیدنی های گرم دارویی استفاده میشود. در دیگر کشورها این گیاه به شکل چای تی بک عرضه می شود.
مایع کنستانتره استویا: کاربرد آن در چای، قهوه، انواع سالادها، اسنک ها و غذاهای دیگر است. توجه داشته باشید که عصاره ی این گیاه ۱ تا ۲ ماه بعد از تولید قابل مصرف است و دیابتی ها نیز می توانند آن را جایگزین قند کنند.
پودر عصاره استویا: شیرینی این پودر خالص حدود ۲۰۰ تا ۴۵۰ برابر شکر معمولی (ساکاروز) است. این پودر را با دیگر مواد افزودنی غذایی مخلوط و کاربرد آن بیشتر در کارخانجات مواد غذایی است.
پودر گولیکوزید انزیمی استویا: شیرینی این پودر خالص حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ برابر شکر معمولی (ساکاروز) است و تلخی استویا کامل گرفته شده و کاربرد آن در بسته بندی پودرهای آماده طبخ خانگی از جمله بسته بندی های ۱ الی ۳ گرمی عرضه می شود.
خواص درمانی
میزان کالری گیاه استویا صفر است و عصاره ی آن ۲۰۰ برابر شیرین تر از قند است.
گلیکوزیدهایی که در استویا موجود هستند، هیچ کالری (صفر) تولید نمی کنند. مصرف این گیاه یک راه خوب برای یک رژیم غذایی سالم است. استویا برای بیماران دیابتی مفید است. مطالعات نشان میدهد که شیرین کننده های استویا هیچ کالری یا کربوهیدراتی به رژیم غذایی اضافه نمی کند.
بر خلاف شکر، استویا تاثیری بر قند خون و یا واکنشی به انسولین نشان نمی دهد. پس به بیماران دیابتی این اجازه را میدهد تا بدون هیچ دغدغه ای از این گیاه به عنوان شیرین کننده و طعم دهنده استفاده کنند.
تحقیقات نشان میدهد که در مقدار مصرف زیاد، استویا حتی می تواند به عنوان کاهش دهنده ی فشار خون هم عمل کند.
استویا و دیگر شیرین کننده های مصنوعی توسط FDA تایید شده است و مصرف در حد تعادل آن هیچ خطری برای سلامتی ندارد. شیرینی استویا با توجه به ترکیبات مختلف گلیکوزید، که شامل:
irebaudiosides AE ، Steviolbioside stevioside و dulcoside است سنجیده میشود.
استویا مانع پوسیدگی داندان ها می شود.
عصاره ی گیاه استویا حاوی ترکیبات بسیار شیرینی است که در عین حال باعث پوسیدگی دندان نمی شود. علاوه بر این استویوزید موجود در این گیاه عملکردی مشابه با فلوراید دارد و به طور چشمگیری از رشد جرم‌های دندان پیشگیری می کند. برای همین است که این گیاه بهترین جایگزین برای قند به شمار می آید.
استویا برای مقابله و کنترل فشار خون بالا
استویا کاهش دهنده ی قند خون: این گیاه برای افرادی که از فشار خون بالا رنج می برند بسیار مفید است و میزان قند خون و فشار خون را کاهش میدهد؛ چون حساسیت نسبت به انسولین را بالا می برد. (انسولین هورمونی است که برای کنترل میزان قند خون ترشح می شود.)
توصیه می شود افرادی که فشار خون بالا دارند به جای قند و غذاهایی که با شکر سفید تهیه می شود عصاره ی استویا مصرف کنند. البته با مشورت پزشک.
استویا در محصولات آرایشی بهداشتی
در بعضی از کشورها از عصاره استویا در ترکیبات محصولات آرایشی بهداشتی نیز استفاده می کنند. این گیاه به خمیر دندان طعم شیرینی میدهد و جلوی پوسیدگی دندان ها را نیز می گیرد. این گیاه به طور معمول برای بهتر کردن طعم دارو، نوشابه و چای استفاده میشود. برخی از گلیکوزیدهایی که در عصاره استویا وجود دارند به تولید ادرار و دفع سدیم کمک می کند.
جدیدترین تحقیقات پزشکی تاثیر ضدویروسی، جلوگیری از افزایش فشار و قند خون و خاصیت درمانی بر رماتیسم و آسم را نشان داده اند.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
تا تحقیقات بیشتر، زنان باردار و شیرده باید از مصرف استویا، اجتناب کنند.
در موسسه ملی سرطان گزارش شده است که هیچ شواهد علمی که ادعاهای قبلی مبنی بر اینکه که شیرین کننده های مصنوعی ممکن است باعث سرطان شود را تایید نمی کند.
تداخلات دارویی:
کسانی که داروهای خاص مثل فشار خون و یا دیابت مصرف می کنند حتما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنند.
سابقه ی تاریخی
قرن‌ها استویا را در بین قبایلی در پاراگوئه، بولیویا و با نام «علف شیرین» می شناختند و به عنوان شیرین کننده در چای های دارویی برای درمان سوزش معده و سایر امراض به کار می بردند.
