مراحل کاشت پیاز زعفران

مقدمه

مراحل کاشت پیاز زعفران را در این مقاله تشریح خواهیم کرد. آماده سازی زمین و کاشت از مهمترین عملیات تولید محصولات کشاورزی می باشد طوری که بیش از ۶۰ در صد از انرژی مکانیکی مورد مصرف در کشاورزی مکانیزه صرف عملیات خاک ورزی و کاشت می گردد. بنابراین مدیریت خاک ورزی عامل مهمی در کاهش انرژی مصرف می باشد.

با آگاهی از اثرات نامطلوب رفت و آمد بیش از حد تراکتورها در مزارع به هنگام تهیه بستر بذر، مساله انتخاب ادوات مناسب و عوامل موثر بر کاهش فشردگی خاک و افزایش بازدهی خرد سازی خاک، روز به روز بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است.

برخی از فواید مورد انتظار برای یک سیستم مناسب خاک ورزی و کاشت در زراعت زعفران شامل: جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش شدت یا فراوانی تنش خشکی، صرفه جویی در مصرف آب، عملکرد بالاتر و پایدارتر محصولات زراعی، کاهش نیروی کارگر برای آماده سازی زمین و صرفه جویی در مصرف سوخت و در نتیجه کاهش هزینه های تولید، افزایش مواد آلی خاک و نهایی عناصر غذایی در نتیجه بهبود ساختار خاک، افزایش ذخیره رطوبتی خاک و بهبود حاصلخیزی بیولوژیک خاک و کنترل آفات مزارع زعفران می باشد. در ادامه مراحل کاشت پیاز زعفران را معرفی می کنیم.

مراحل کاشت پیاز زعفران

آماده سازی زمین جهت کاشت

اولین مرحله از مراحل کاشت پیاز زعفران آماده سازی زمین می باشد. جهت آماده سازی زمین برای کاشت پیاز های زعفران می بایست در اواخر اردیبهشت ماه و پس از قطع باران های بهاره اقدام به شخم زمین با استفاده از گاوآهن برگردان دار نمود. انجام شخم در این موقع علاوه بر خاک ورزی اولیه، نقش مهمی در کنترل علف های هرز خواهد داشت.

بعد از انتخاب زمین مناسب جهت کشت باید زمین مورد نظر را در زمان های مقرر شخم زد. چنانچه شخم در رطوبت مناسب صورت گیرد عملیات خاک ورزی ثانویه به حداقل می رسد. شخم زنی عمیق باعث افزایش رشد بنه ها خواهد شد. عمق ۳۰-۲۵ سانتیمتری در زمان شخم و قبل از عملیات کاشت با اضافه نمودن کود حیوانی پوسیده به میزان ۴۰-۲۰ تن در هکتار در سطح مزرعه و مخلوط کردن با استفاده از دیسک با خاک باعث حاصلخیزی زمین کشت خواهد شد.

بعد از عمل شخم زدن باید کلوخ ها را خورد نمود و زمین را صاف و هموار کرد. کرت بندی زمین و تنظیم طول و عرض کرت ها با توجه به مساحت سطح زیر کشت پیاز زعفران باعث افزایش عملکرد در واحد سطح خواهد شد. انجام شخم به تعداد چند مرتبه باعث افزایش تهویه خاک، از بین رفتن ریشه علف های هرز و همچنین مخلوط شدن کود و مواد آلی، حاصلخیزی و افزایش قابلیت نفوذپذیری خاک خواهد شد.

پیاز زعفران به دلیل قرار گرفتن تعداد سال های زیاد در خاک بستر باید بتواند به راحتی مواد مورد نیاز خود را از خاک تامین نموده و همچنین تولید پیاز دختر به راحتی انجام شود تا در نهایت کیفیت و کمیت محصول افزایش یابد.

طول و عرض کرت ها بسته به شیب زمین و میزان آب تعیین می شود بطور معمول عرض و طول کرت هادر حدود 40 × ۱۰ تا ۱۰۰×۱۰ متر در نظر گرفته می شود. در روی کرت ها و بر روی ردیف های موازی که فاصله آنها از یکدیگر در حدود ۲۵ سانتیمتر است، شیارهایی به عمق ۲۰-۱۵ سانتیمتر در درون شیارهای ردیفی به تعداد ۳-۱ عدد کاشته می شود.

آماده سازی زمین در مناطق کوهستانی از اوایل بهار و بعد از قطع باران های بهاره با شخم زدن زمین آغاز می شود. بعد از گذشت حدود ۱۵ روز دوباره زمین را شخم زده تا کلوخه ها خرد شده و زمین صاف و هموار شود. در هر صد متر مربع زمین کشت به میزان ۴۰۰-۲۰۰ کیلو گرم کود گاوی پوسیده پخش نموده و برای بار سوم زمین را شخم می زنند. شخم های مکرر باعث از بین رفتن ریشه علف های هرز خواهد شد.

در اراضی وسیع جلگه و دشت در فصل پاییز و یا بهار پس از اتمام باران های بهاری زمین را شخم زده و در خرداد ماه جهت از بین بردن علف های هرز مجددا زمین را شخم می زنند و در مردادماه حدود ۴۰-۲۰ تن کود گاوی پوسیده و ۲۰۰-۱۵۰ کیلو گرم فسفات آمونیم در هر هکتار به زمین کشت اضافه نموده و سپس زمین را به عمق ۲۵ سانتیمتری و با فاصله ۳۷.۵ سانتی متری فارو(جویچه های آبیاری) می کشند.

در استهبان جهت آماده سازی زمین زعفران در فصل بهار به فاصله یک هفته دو بار زمین را شخم سطحی زده و سپس با اضافه نمودن ۱۵ تن کود دامی پوسیده زمین را مجددا شخم می زنند، تا ضمن خرد شدن کلوخه ها، کود با بستر کشت مخلوط شود.

چند روز قبل از کاشت زمین را آبیاری نموده و بعد از گاورو شدن زمین را برای سومین بار شخم می زنند. در انتها با کرت بندی و همچنین خرد کردن کلوخه ها با ایجاد حفره هایی بصورت ردیفی اقدام به کشت پیاز زعفران می نمایند.

از سال دوم به بعد هر سال ۱۵-۱۰ تن کود دامی به هر هکتار زمین زعفران اضافه می شود. بالا بودن میزان شوری زمین، خاک های با رطوبت بالا، زهکشی پایین و فقیر از مواد غذایی برای کشت زعفران مناسب نمی باشد. وجود هرگونه مواد آلی پوسیده نشده باعث پوسیدگی پیاز زعفران خواهد شد. جمع آوری سنگریزه ها و از بین بردن کلوخه ها از زمین کشت باعث افزایش رشد و نمو پیازها خواهد شد.

مناسب ترین زمان کاشت پیاز یا بنه زعفران

انتخاب زمان مناسب کاشت پیاز زعفران نیز یکی دیگر از مراحل کاشت پیاز زعفران می باشد. کاشت پیاز زعفران در فواصل اوایل ماه های مرداد تا پایان شهریور انجام می پذیرد. البته بسته به مناطق آب و هوایی کاشت پیاز زعفران در ماه های تیر و گاه خردادماه توصیه می شود. از کشت پیاز در اواخر تیر و اوایل مرداد ماه خودداری شود. بهترین زمان ممکن جهت کشت زعفران شهریور ماه می باشد.

انتخاب پیاز زعفران جهت کشت

انتخاب پیاز جهت کشت در مرتبه بعدی مراحل کاشت پیاز زعفران می باشد. احداث کشترازهای جدید زعفران تنها با استفاده از پیاز آن مقدور و معمول است. بنابراین تهیه و گزینش پیاز مرغوب برای کاشت در ایجاد و گسترش کشت دارای اهمیت است.

تکثیر و ازدیاد زعفران از طریق پیازچه(بنه دختر) که از پیاز مادر تولید می شود، صورت می پذیرد. با توجه به تریپلویید بودن زعفران زراعتی، این گیاه بذر تولید نمی کند و تنها راه ازدیاد گیاه بنه یا پیاز آن می باشد. ذخیره سازی مواد غذایی گیاه زعفران در قسمت بنه انجام می گیرد.

با خشک شدن برگ های گیاه در قسمت قاعده برگ ها و در محلی که برگ ها در دور ساقه کوتاه قرار دارند، پوشش حفاظتی تشکیل می دهند. پیاز زعفران در ماه های تابستان به صورت غیر فعال در آمده و این موقع بهترین زمان ممکن جهت برداشت غده های جدید محسوب می شود. درشتی و سالم بودن پیاز از اهمیت زیادی جهت کشت برخوردار است.

در هنگام کاشت بهتر است «پولک-پوشش قهوه ای رنگ » یا طبق(basal) خشک کف پیاز به همراه مقداری از پوسته های آزاد روی پیاز را جدا سازند و آخرین لایه نازک روی پیاز باقی می ماند. به طوریکه سفیدی خاص پیاز قابل مشاهده باشد. با این کار جذب آب پیاز آسان تر شده و جوانه زدن آن زودتر و تند انجام می شود. لیکن این کار الزامی نیست چون به هنگام فعال شدن پیاز، پوسته های اضافی خود به خود از پیاز جدا می شوند. پس از این کار می بایست پیاز ها درجه بندی گردند.

پیازها هر ساله شماری پیاز جدید تولید می کنند این عمل در دی ماه صورت گرفته و پیاز زاییده می شود و در بهمن ماه به طور کامل مستقل می شود. پیازهای کاشته شده همان طور که گفته شد هر ساله پیازهای جدیدی را زاییده که این پیازها نیز به نوبه خود در سال های بعد غده های دیگری را به وجود می آورند. در سال هفتم تراکم غده ها در زمین زیاد شده یعنی هر غده نزدیک به ۳۵- ۲۰ عدد افزایش پیدا می کند. در این هنگام باید زمین را برگردانده و غده ها را بیرون آورد و آن ها را در مزرعه ای که از قبل آماده شده در سطح بیشتری کشت کنند.

نوع پیاز انتخابی برای کاشت زعفران

در مرحله انتخاب پیاز زعفران جهت کاشت باید ویژگی های پیاز انتخابی را مد نظر قرار دهیم. زعفران با غده ساقه که شامل پیازهای توپر (بنه)می باشد افزایش می یابد. اندازه پیازهای زعفران از یک فندق تا یک گردو فرق می نماید. پیازهای برگزیده باید درشت تر از یک فندق (در حدود یک مثقال) باشند. این امر باعث افزایش کیفیت پیاز زعفران خواهد شد.

بنه های انتخابی هر قدر درشت تر باشند، دارای جوانه های گل بیشتری می باشند. بنه مطلوب باید به وزن ۲۰ – ۱۵ گرم و بیشتر باشد. بنه های سبک تر از ۸ گرم به ندرت گل می دهند و شایستگی کاشت را ندارند. البته بنه ها باید سالم، بدون زخم، شاداب و عاری از هر نوع بیماری و آلودگی باشند.

پیازهای تا وزن ۲ گرم در سال اول توان گلدهی ندارند و این توان برای پیازهای تا وزن ۶ گرم نیز محدود است. همچنین پیازهای دارای وزن بالای ۱۴ گرم در سال اول تا ۳ / ۵ کیلوگرم در هکتار زعفران تولید می کنند و از طرفی نه تنها پیازهای درشت در سال اول بازده مزرعه را افزایش می دهند بلکه از طریق بچه زایی بیشتر و تولید پیازهای درشت تر بازده مزرعه را در سال های دوم و سوم نیز افزایش می دهند.

پیازها بهتر است پیش از کاشت با سموم قارچ کش مانند سرزان، تری تیزان و گرامینیون به نسبت ۵۰۰-۳۰۰ گرم سم برای ۱۰۰ کیلوگرم پیاز(بسته به میزان درشتی و ریزی پیازها) بر علیه بیماری های قارچی ضدعفونی نمود.

پیازهای ریز، پوک و زخمی را پیش از ضدعفونی کردن برای خوراک دام جدا می سازند.همچنین باید درنظر داشت که برای این که گاو و گوسفند پیازها را با رغبت بخورند، پوسته های روی پیاز باید از پیش جدا شود.

حجم تولیدی پیاز یا بنه زعفران در سال های بعد

هر گاه شمار پیاز برگزیده برای کاشت در هر چاله ۳ عدد با وزن میانگین ۶ گرم باشد و یا در صورتی که پیازها در ته فارو و به صورت منفرد و با فاصله ۸-۶ سانتی متر از یکدیگر کاشته شوند میزان کاشت در حدود سه تن و در صورتی که شمار پیازهای برگزیده برای کاشت در هر چاله ۵ عدد باشد، میزان کاشت در حدود ۵ تن و چنانچه شمار پیازهای انتخابی ۱۵-۷ پیاز باشد، میزان کاشت به ۱۰ تن در هکتار افزایش داده می شود. شمار پیازها در سه حالت یادشده به ترتیب ۵۰۰۰۰، ۸۰۰۰۰ و ۱۵۰۰۰۰ پیاز در هکتار می باشد.

وقتی در هر چاله ۱۵-۱۰ بنه کشت شود (یعنی با تراکم زیاد ۱۰۰ بنه در متر مربع) در سال دوم تعداد بنه ها به دو برابر و در سال سوم به سه برابر و در سال چهارم به ۵-۴ برابر می رسد. تا سال چهارم به علت باز بودن فضای خالی برای رشد و تکثیر بنه ها، بنه های درشتی در بین بنه های برداشتی مشاهده می شود. لیکن از سال چهارم به بعد به علت کمبود جا و قرار گرفتن بنه ها بر روی یکدیگر و تقلیل مواد غذایی زمین بنه های ریزتری تولید می شود، که قابلیت ایجاد جوانه های گل کمتری دارند. به همین دلیل توصیه شده که بنه های سال های سوم و چهارم بهتر از بنه سایر سال ها برای کشت می باشد.

یک اصل مهم عبارت از آنست که همیشه کمیت را فدای کیفیت باید کرد.

زمان کاشت پیاز زعفران

زمان کاشت پیاز زعفران نیز مرحله دیگری از مراحل کاشت پیاز زعفران می باشد. زعفران را از هنگام خزان بوته زعفران (اوایل خردادماه)، تا اواسط مهرماه می توان کشت نمود ولی بهتر است از کشت پیاز زعفران در تیرماه و اوایل مرداد ماه خودداری نمود، زیرا در این فاصله هوا و زمین بسیار گرم و درصد رطوبت نسبی هوا بسیار کم است و بیم آن میرود که رطوبت پیازها به هنگام جابه جایی و کشت کم شود و به آنها آسیب رسد.

هنگامی که بخواهند از اواسط مرداد ماه به بعد پیاز بکارند، در این صورت بهتر است پیازها را پیش از آن از خاک بیرون آورده، در محل سرد و خشکی برای کشت نگهداری کنند. باید در نظر داشت که تاخیر در بیرون آوردن پیازها از خاک و نیز تاخیر از کشت پیازها نگهداری شده چنانچه گفته شد، موجب ظهور ریشه ها در پیازها می شود و رشد بهینه پیازها را به مخاطره می اندازد.

تراکم کاشت پیاز زعفران

در روند کاشت پیاز زعفران تراکم کاشت را مورد توجه قرار دهیم. تراکم کاشت پیاز زعفران در واحد سطح رابطه مستقیمی با عملکرد زعفران و رابطه عکس با تعداد سال های گلدهی (عمر) مزرعه زعفران دارد. کشاورزان زعفران کار در مناطق مختلف استان خراسان با توجه به الگوهای کشت سنتی خود از ۳ تا ۷ تن پیاز در هکتار کشت می نمایند، به همین دلیل عمر مزارع زعفران نیز بر اساس تراکم کاشت اولیه از ۴ تا۱۰ سال متغیر می باشد.

آنچه مسلم است، افزایش تراکم کاشت پیاز زعفران در واحد سطح تا میزان ۷ تن در هکتار، عملکرد مزرعه را به میزان سه برابر کشت با تراکم ۳ تن در هکتار افزایش می یابد. این در حالی است که سال های گلدهی از ۱۰ سال به ۴ سال کاهش پیدا می کند. لذا می توان با افزایش تراکم کاشت پیاز زعفران، محصول تولیدی ۱۰ ساله را در ۴ سال برداشت کرده و موجب صرفه جویی در مصرف نهاده های تولید گردید.

مقدار کاشت پیاز زعفران به درشتی و ریزی بنه ها، تراکم بنه ها در متر مربع، فواصل کاشت و شیوه های کاشت پیاز زعفران (کپه ای یا ردیفی) ارتباط دارد. طبعا سه عامل کاشت ردیفی، انتخاب بنه های درشت و با تراکم متوسط ۱۰۰ بنه در متر مربع سوای همه مسایل دیگر از قبیل آبیاری، کود و سایر مواظبت های زراعتی در میزان عملکرد تاثیر قاطعی دارند.

میزان کاشت

در ادامه معرفی مراحل کاشت پیاز زعفران به این نکته می رسیم که چه مقدار پیاز باید در زمین بکاریم. معمولا میزان کاشت را برحسب تعداد بنه در متر مربع اعلام می کنند. مثلا ۷۵، ۱۰۰ و یا ۱۵۰ بنه در متر مربع.

هرگاه بخواهیم ۷۵ بنه در متر مربع کشت شود باید در هر متر طول فارو ۳۰ بنه کشت شود و چنانچه بخواهیم ۱۰۰ بنه کشت کنیم، در هر متر طول فارو ۴۰ بنه و هرگاه بخواهیم ۱۵۰ بنه در متر مربع کشت کنیم در هر متر طول فارو باید ۶۰ بنه کشت کنیم که در این صورت ناچار خواهیم شد تعدادی را در کف فارو در دو ردیف بکاریم.میزان کاشت پیاز، بسته به ریزی و درشتی و شمار پیاز مورد کاشت در هر چاله متفاوت است.

عمق کاشت

یکی از مهمترین مراحل کاشت پیاز زعفران تعیین عمق کاشت پیاز یا بنه زعفران می باشد. عمق کاشت بنه زعفران باید طوری باشد که روی بنه ها ۲۰ – ۱۵ سانتی متر از خاک نرم پوشیده شود. در موقع کاشت سر بنه ها باید به سمت بالا باشد. کشت بنه ها در عمق ۲۰ سانتی متر سبب می شود که بنه ها در زمستان از سرما و یخبندان و در تابستان از گرما زدگی مصون بمانند.

بعلاوه هر سال با روییدن بنه های دختر خاصه در جوانه های راسی، بنه ها هر سال ۳ – ۲ سانتی متر به سطح خاک نزدیک می شوند. فواصل کاشت به طور معمول ۳۰-۲۵ سانتی متر از هر طرف می باشد. باید سعی شود که پیازها در روی یک خط کاشته شوند.

در ضمن در مناطق گرمسیری عمق کاشت کم بنه ها موجب می شود که دوره خواب به اصطلاح تابستانی بنه ها طولانی تر شود و احتمالا گل کردن بنه ها با زمان یخبندان مواجه شود. هر چقدر عمق کاشت کمتر باشد کشتزار زودتر و یکنواخت تر سبز می شود ولی هر چه عمق کاشت بیشتر باشد آسیب به پیازها در برابر عوامل جوی کمتر است و امکان افزایش و غده زایی آنها بیشتر است.

چگونگی و زمان جابجایی پیاز زعفران

عمر مفید مزارع زعفران برای گلدهی بسته به تراکم کشت اولیه از ۵ تا ۱۰ سال متغیر می باشد. پس از این زمان به علت تکثیر زیاد پیازها و کمبود فضا جهت رشد رویشی پیازها و ضعیف شدن خاک، عملکرد مزرعه به شدت کاهش می یابد. در این زمان لازم است تا پیازهای زعفران جهت کشت در مزرعه جدید از زمین خارج شوند.

پیازهای زعفران را از زمانی که برگ های زعفران خشک شدند (اوایل خرداد ماه) تا زمان کاشت می توان از زمین خارج نمود. در صورت امکان بهتر است پیازها را پس از بیرون آوردن بکارند تا پیازها ضمن ادامه استراحت در زمین جدید مستقر شوند. از بیرون آوردن پیاز از اواخر مرداد ماه به بعد باید خودداری شود، چون در این هنگام بعضی از پیازها ممکن است برای ریشه دادن و جوانه زدن آماده شده باشند.

در صورت کاشت چنین پیازهایی این گونه پیازها در زمین جدید رشد کافی نکرده و بوته های ضعیفی تولید خواهند کرد. این زمان دوره استراحت پیاز زعفران بوده و به اصطلاح پیاز در حال خواب می باشد. این عمل بهتر است که یک یا دو هفته قبل از کاشت انجام گیرد و فاصله بیرون آوردن پیازها تا زمان کاشت حتی الامکان کم باشد. 

بیرون آوردن پیاز زعفران از زمین

یکی از مراحل کاشت پیاز زعفران مرحله بیرون آوردن پیاز یا بنه زعفران از زمین می باشد که به دو صورت خشکه کَن و تَرکن صورت می گیرد. پیازهای ۲ تا ۳ ساله بدون زخم و درشت مناسب کاشت هستند. پس در هنگام جابجایی باید بسیار دقت کرد که پیازها از فندق درشت تر و دارای وزن حدود ۱۰-۵ گرم باشند و همچنین سالم و بدون هر نوع عامل بیماری باشند. توصیه می شود پیاز هایی که دارای وزن کمتر از ۶ گرم می باشند از پیاز های بذری جدا شوند. 

خشکه کَن

بهتر است برای خارج نمودن پیازها از زمین آنها را به اصطلاح «خشکه کَن» نمود، یعنی بدون این که به زمین آب دهند پیازها را با بیل از خاک بیرون می آوردند، اگرچه بیرون آوردن پیازها از زمین خشک سخت دشوار است ولی پیازها حالت خواب تابستانی خود را حفظ خواهند کرد.

در روش خشکه کَن کردن پیازها از زمین به دلیل به هم نخوردن دوره رکود یا خواب پیاز امکان ذخیره سازی آن در انبار وجود دارد.

از گذشته کشاورزان بر این اعتقاد بوده و هستند که بهتر است پیازهای زعفران بدون انجام آبیاری و در زمانی که خاک مزرعه خشک است از زمین خارج و به اصطلاح خشکه کَن نمود. زیرا آنان آبیاری تابستانه مزرع زعفران را برای پیازها مضر می دانند.

تَرکن

در برخی موارد که بیرون آوردن به این صورت دشوار است به زمین آب مختصری داده شود و هنگامی که زمین گاورو شد، پیازها را به اصطلاح «ترکن» نمود.

در این صورت توصیه می شود که پیازها را با فاصله به نسبت کمی در زمین جدید بکارند و یا آن که پیازها را در آغاز به منظور برچیده شدن آب اضافی آنها در محل سرد و خشک و با ضخامت کم نگه دارند و سپس به انبار منتقل سازند. در صورت استفاده از روش دوم باید پیازهای خارج شده را بلافاصله در زمین آماده شده کشت نمود.

پیازهای خارج شده از زیر خاک که به صورت دسته های چندتایی حول پیاز مادری به یکدیگر چسبیده اند، می بایست از یکدیگر جدا شده و پوشش های اضافی اطراف آن ها جدا شوند.

فاصله زمانی بیرون آوردن پیازها تا کاشتن

هر چه فاصله بیرون آوردن پیازها تا زمان کشت کمتر باشد، بهتر است با این وجود، اگر بخواهند پیازهای زعفران را برای مدت چند ماه نگه دارند، پیازها را باید در محل های سرد و خشک و به ارتفاع ۳۰ – ۲۰ سانتی متر پخش نموده، هر چند روز یک بار آنها را زیر و رو کنند تا در توده پیازها، ایجاد گرما نشده و قدرت رویشی پیازها کاهش نیابد.

در برخی از روستاهای قاین و بیرجند که می خواهند پیازها را پس از کندن در ظرف مدت کوتاهی بکارند آنها را به طور موقت در زیر سایه درخت و محل خشک و سردی نگهداری می کنند. در مدت نگهداری پیاز زعفران باید از تابش آفتاب بر روی پیازها جلوگیری گردد.

در زمان انبار کردن پیازها، باید دقت شود تا پیازها به صورت توده های متراکم در نیایند، تا باعث فاسد شدن شود. پیازهای ۳-۲ ساله سالم و درشت جهت کشت از عملکرد بالاتری برخوردار هستند.

مراحل کاشت پیاز زعفران و برخی سوال های مرتبط

در زمینه کاشت پیاز زعفران سوالاتی برای کشوارزان مطرح شده که در زیر آنها را ذکر می کنیم و پاسخ مرتبط را نیز بیان کرده و مبحث کشت آماری را مطرح میکنیم.

یکی از این سوال ها عبارت از آنست که شیوه مطلوب بیرون آوردن بهتر بنه ها از خاک چیست. آیا با توجه به سختی خاک و عمیق بودن بنه ها در خاک، بهتر است به هنگام برداشت برای سست کردن خاک، زمین قبلا آبیاری شود (ترکنی) و یا بهتر است زحمت بیرون آوردن بنه ها را از خاک خشک و سخت (بدون آبیاری) بر خود هموار ساخت (با توجه به اینکه بنه ها توسط افراد و با بیل از خاک بیرون آورده می شوند) و به اصطلاح خشکه کنی کرد.

سوال دوم، عبارت از آنست که با توجه به دوران خواب بهاره و تابستانی بنه زعفران (تقریبا از اوایل خرداد ماه لغایت نیمه مهرماه) بهترین موقع کشت پیاز زعفران چه موقع است، زیرا کشاورزان را عقیده بر آنست که کشت زودتر بنه زعفران موجب جلو افتادن رشد و محصول دهی زعفران می شود.

سوال سوم عبارت از آنست که با توجه به خشک بودن زمین به هنگام کشت، بهتر است بعد از کشت بنه، زمین را آبیاری کرد (خشکه کاری) و یا اینکه آبیاری را چند روز جلوتر از کاشت انجام داد و به هنگام گاو آمدن زمین به کشت بنه اقدام کرد (ترکاری).

با رعایت به سوال های فوق الذکر مراحل کاشت پیاز زعفران طرح آزمایشی با دو روش بیرون آوردن پیاز از خاک (خشکه کنی و ترکنی)، با شش تاریخ کشت با فواصل ۲۰ روز از اول تیرماه لغایت دهم مهرماه و با دو روش آبیاری خشکه کاری و یا ترکاری و به این ترتیب طرح در ۲۴ تیمار و چهار تکرار در منطقه قاینات که مرکز کشت زعفران در خراسان جنوبی محسوب می شود اجرا گردید. علاوه بر ۹۶ کرت (هر یک به ابعاد ۳۰ = ۳×۱۰ متر مربع)، قطعه پژوهشی با ۴۲ کرت در اطراف محافظت می گردید.

در هر کرت ۸ ردیف کشت با فاصله ۳۷/۵ سانتی متر و به طریق کشت ردیفی (یعنی بنه ها در روی ردیف بدون فاصله کشت شده بودند). بنه ها در طول ۱۰ متر کشت شد و سطح برداشت از ۳۰ مترمربع هر کرت بود. این آزمایش در سال ۱۳۷۲ (۱۹۹۳) در مرکز آموزش کشاورزی قاینات شروع و پس از ۴ دوره بهره برداری در سال ۱۳۷۵ (۱۹۹۶) پایان پذیرفت.

بنابراین از طرح کرت های دوبار خرد شده با ۴ تکرار استفاده شد. روش کشت با آبیاری و یا بدون آبیاری در کرت های اصلی و تاریخ کشت و روش بیرون آوردن بنه ها از خاک در کرت های فرعی قرار گرفت.

تجزیه و تحلیل آماری کشت زعفران

داده های مربوط به عملکرد گل برای هر سال به طور جداگانه مورد تجزیه و واریانس قرار گرفت و سپس با توجه به سال های مورد آزمایش تجزیه مرکب انجام شد. باید در نظر داشت که چون زعفران یک گیاه چند ساله است، کلیه عملیات فوق فقط در سال اول انجام شده است و بعد از کشت در سال اول تمام کرت ها در تحت یک نوع مواظبت زراعی از قبیل کود دادن، آبیاری و دفع علف های هرز و از این قبیل قرار داشته اند و در واقع سعی شده که اثرات تیمارهای سال اول در سال های بعد نیز مورد توجه قرار گیرد.

مقایسه میانگین ها برای سطوح روش کندن بنه ها از خاک و عامل آبیاری زعفران هر یک در دو سطح با استفاده از آزمون F و برای سطوح تاریخ کشت در ۶ سطح از روش دانکن استفاده شده است. میانگین هایی که دارای حروف مشابه هستند از نظر آماری اختلاف معنی داری در سطوح احتمال ۱٪ و ٪۵ ندارند.

تفسیر نتایج چهار سال

نتایج تجزیه واریانس در سال اول نشان می دهد که از عوامل اصلی فقط تاریخ کشت اثر معنی داری دارد. از اثرات متقابل فقط اثر متقابل کندن بنه در طریقه کشت و در تاریخ کشت معنی دار است. در سال اول بهترین تاریخ کشت مربوط به A6 یعنی دهم مهر ماه (۳۰ سپتامبر) و یا A5 بیستم شهریور ماه (دهم سپتامبر) با حداکثر عملکرد و کمترین میزان عملکرد مربوط به کاشت اول تیر ماه و آبیاری قبل از کاشت بنه بوده است. لیکن با وجود اینکه فقط کاشت مربوط به سال اول است، در سال های بعد کمترین میزان عملکرد مربوط به A6 می باشد که دور از حقیقت است و باید آن را به پای A1 یعنی تاریخ کشت اولیه (اول تیرماه) منتسب داشت.

[saffron]