درجات قوای ادویه

در این مقاله با انواع درجات قوای ادویه آشنا خواهیم شد اگر ماده ای وارد بدن یک فرد معتدل شود، با تکرار مصرف و افزایش مقدار آن روی مزاج اصلی فرد اثر نگذارد و ارواح و قوا و اخلاط وی را تغییر ندهد دوای معتدل است. اما ادویه غیر معتدل چند نوع است.

درجات قوای ادویه

1. درجه اول

مقدار کم دارو باعث غلبه بر کیفیت بدن نمی شود اما استفاده مکرر ومقدار زیاد آن باعث تغییر کیفیت بدن می شود هرچند نمی تواند افعال بدن را مختل کند.

این دسته از داروها اگر با مقادیر معمولی و روزمره استفاده شوند مزاج انسان را تغییر خیلی جزئی می دهند که قابل اندازه گیری نیست ولی اگر به مقدار زیاد یا مکرر استفاده شوند تغییرات جزئی در مزاج حاصل می شود که می توان علایم آن را در نبض و ادرار و رنگ چهره دید. پس داروی درجه اول برای شروع کار درمانی در بیماری های ساده داروی مناسبی است مانند بنفشه که رطوبت بخش خوبی است.

٢. درجه دوم

در درجه دوم از درجات قوای ادویه مقدار کم هم باعث غلبه بر کیفیت بدن می شود اما استفاده مکرر و مقدار زیاد آن باعث ضرر و فساد بدن نخواهد شد. در این جا برعکس درجه اول، مقدار کمی از دارو هم علامت میدهد و می توان تأثیرات آن را روی مزاج دید و اگر بیش از اندازه خورده شود، علایم قابل توجه و تغییرات حاصل می شود، منتهی این تغییرات موجب فساد عضو نخواهد شد مانند زرشک که سردی آن در درجه ۲ است و یک قاشق هم که استفاده شود عملکردش دیده می شود یا آویشن که در درجه دوم گرمی است.

٣. درجه سوم

مقدار زیاد آن باعث آسیب و اختلال در بدن خواهد شد ولی مهلک و کشنده نیست. یعنی افعال را دچار اختلال واضح می کند ولی مرگ آفرین نیست که کل ارواح و قوا را فانی کند و بتواند حیات را از بین ببرد. این داروها بسیار قوی هستند و استفاده از اینها باید با دقت زیاد همراه باشد.

این داروها می توانند یک فعل را مختل کنند مثلا حرکت عضلانی را مختل کرده یا حرکت دستگاه گوارش را خیلی زیاد یا کم کنند ولی موجبمرگ و میر نمی شوند مگر این که با مقادیر خیلی زیاد مصرف شوند، مانند زنجبیل و زنیان که داروی درجه ۳ و بسیار موثر هستند.

۴. درجه چهارم

درجه چهارم از درجات قوای ادویه ضرر بسیار به بدن رسانده و باعث هلاکت می شود. داروهای این دسته اگر درست مصرف نشوند می توانند باعث هلاکت شوند و اگر درست استفاده شوند داروهای بسیار قوی هستند. داروهای درجه ۳ و ۴ به تنهایی مصرف نمی شوند و نیاز به مصلحات دارند تا اثر سوئی روی یک عضو نگذارند.

مصلح یا اصلاح کننده، به داروهایی گفته می شود که رفع ضرر یا کمک در عملکرد دارو کند یا کاری کند که قوای دارو باطل نشود تا به عضو برسد و یا تندی و تیزی و قدرت دارو را مقداری بشکند و یا دارو را همراهی کند تا بتواند به جاهایی که نمی تواند به تنهایی برود برسد.

در بحث درجات قوای ادویه حكما هر کدام از مراتب ادویه را نیز به سه قسمت تقسیم می کنند: اول، وسط و آخر. مثلا می گویند داروی الف در درجه آخر دوم گرم و وسط دوم خشک است. این جمله بدان معنی است که داروی الف در درجه دوم قرار دارد و گرمی آن در انتهای درجه دوم و نزدیک مرتبه سوم است و خشکی آن در وسط درجه دوم. این مراتب یک طیف هستند. اینها طبقه بندی های کلی است تا دید صحیح تری نسبت به استفاده از داروهای خطرناک داشته باشیم.

با استفاده از شکل زیر می توانید درجات قوای ادویه را با هم مقایسه کرده و به راحتی به خاطر بسپارید. بدین ترتیب، هرچه درجه قوت دارویی از مرکز محورها دور شود یعنی داروی مورد نظر قوی بوده و باید از نظر مقدار تجویز یا دفعات آن دقت و احتیاط نمود!