نظافت پوست

صابون، ماده اصلی در تامین نظافت پوست و سالم نگه داشتن آن به حساب می آید و چون انواع بهداشتی و مناسب آن از روغن های خالص گیاهی تهیه می گردد از این جهت ترکیب انواع روغن ها به اختصار شرح داده می شود تا اطلاعات بیشتری در مورد استفاده از آن ها در اختیار علاقمندان گذاشته شود.

روغن ها اصولا از گلیسریدهای اسیدهای چرب اشباع شده مانند اسید پالمیتیک، اسید استئاریک … و اسیدهای چرب اشباع نشده مانند اسید اولئیک، لینولئیک، لینولنیک، آراشیدونیک و غیره تشکیل می یابند که سه اسید چرب اخیر، تحت نام ویتامین F، نام برده می شوند. روغن هایی که مجموع اسیدهای چرب اشباع نشده آن ها مخصوصا اسید لینولئیک که به فرمول C_۱۸H_۳۲O_۲ است زیاد باشد، از انواع بسیار مفیدتر در سلامت پوست بدن و در مصارف غذایی، در پایین آوردن مقدار درصد کلسترول خون به حساب می آیند.

این گونه روغن ها که بیشتر از دانه ها یا میوه های روغن دار گیاهان فراوانی به دست می آیند، برای نظافت پوست در رفع ناراحتی های پوستی مانند اگزما، خشکی پوست و غیره نیز اثرات مفید ظاهر می کنند. از بین سه اسید اشباع نشده اخیر، نوع آراشیدونیک به ندرت در روغن های گیاهی و معمولا در جگر، مغز، غدد و ذخایر چربی بدن وجود دارند.

باید توجه داشت که در انتخاب نوع روغن برای فراورده های آرایشی و بهداشتی، علاوه بر راهنمایی های که به عمل آمده، باید روغن از نوعی انتخاب شود که اولا به سهولت تغییر حالت ندهد و تند و نامرغوب نشود تا در نظافت پوست برای پوست زیان بخش باشد، ثانيا دسترسی به نوع خوب آن همواره میسر باشد.

چون پوست و موی سالم به طور طبیعی، حالت اسیدی ملایم دارند که در محافظت و چرب نگه داشتن آن مداخله می کند از این جهت عده ای با شست شوی پوست با صابون مخالف هستند و معتقدند که مواد غير قلیایی بهتر از صابون نیز وجود دارد تا با استفاده از آن ها، نظافت پوست به عمل آید. به این علت است که بعضی از موسسات، صابون یا پاک کننده هایی با pH متناسب با پوشش اسیدی پوست، به بازار عرضه می کنند ولی نباید از نظر دور داشت که اصولا پوشش پوست در اشخاص مختلف، در مواقع مختلف و حتی در اعضا مختلف یک فرد معین تفاوت می نماید.

اگر pH پوست به طور مصنوعی تغییر کند، به آن حالت باقی نمی ماند بلکه در طی چند ساعت آن را به حالت عادی خود برمی گرداند. اما pH پوست طبیعی در حدود ۵.۵ است. اگر بیشتر از آن یعنی بین ۵.۴ و ۶.۲ باشد، دارای یک حالت اسید ملایم است و می تواند در مقابل آلودگی های میکروبی به کمک پوشش اسیدی خود مقاومت کند زیرا باکتری هایی که به طور مداوم بر روی پوست می نشینند، نمی توانند در یک سطح اسیدی به حیات خود ادامه دهند ولی اگر بین ۶.۲ تا ۷ باشد به مفهوم آن است که اسیدیته کافی ندارد و متمایل به قلیایی بودن است.

در pH کم تر از ۵.۴ که حالت اسیدی پوست زیاد است، حساسیت آن فوق العاده زیاد می گردد. چون قلیایی بودن صابون، یک عامل اصلی برای نظافت پوست و پاک کردن آن از آلودگی ها است از این جهت اگر به دنباله شست شوی پوست با آب و صابون، آن را با مقداری سرکه سیب رقیق شده (Cider vinegar) آب بکشند، در تنظیم pH پوست کمک خواهد کرد.

تهیه صابون از زمان های گذشته با استفاده از املاح سدیم (املاح قلیایی)، آب، اسیدهای چرب و روغن های مختلف معمول بوده است. پاک کننده های زمان فعلی که به عنوان صابون به کار می روند در واقع صابون نیستند زیرا در تهیه آن ها به جای مواد طبیعی، مواد شیمیایی به کار می رود. اما هر دو نوع آن ها یک کار معین که از بین بردن چربی ها و سلول های مرده، هم چنین پاک کردن پوست از آلودگی ها است انجام می دهند که همه آن ها را می توان پس از آب کشیدن از پوست دور نمود.

انواع مناسب صابون برای نظافت پوست

صابون زیتون یا صابون گلیسرین که به طریق صحیح تهیه شده باشند، از انواع مناسب صابون برای شست شو و نظافت پوست توصیه می شوند. در بازار تجارت، می توان به نوع خوب صابون گلیسرین دسترسی پیدا کرد که استفاده از آن برای کسانی که پوست آن ها پوسته پوسته می شود نیز بسیار مناسب است.

با افزودن اعضا گیاهان مختلف به صابون، مشروط بر آن که به تناسب نوع پوست انتخاب شوند می توان صابون دلخواه که گیاه مفید و مورد نظر را در بر داشته باشد تهیه کرد مانند آن که برای پوست های خشک می توان از ریشه و برگ ختمی یا پنیرک و یا نوعی گیاه علفی به نام .Alchemilla vulgaris L (رجل الاسد) که در مناطق کوهستانی شمال ایران و ارتفاعات هرزویل و غیره فراوان می روید و هم چنین از اعضا هوایی نوعی گیاه علفی گوشت دار به نام ,Sempervivum tectorum L که موسیلاژ فراوان دارند استفاده کرد و آن ها را به تفاوت و به صورتی که شرح داده می شود به نوع خوب صابون اضافه کرد.

برای پوست های چرب نیز، اعضا گیاهانی به شرح زیر را به صابون می توان افزود:

1. .Salvia officinalis L (مریم گلی) از تیره نعناع
2. .Symphytum officinalis L (سنفيتون) از تیره گاوزبان
3. .Pelargonium capitatum Ait (نوعی گل عطری) از تیره شمعدانی

طرز تهیه صابون های گیاهی برای ‌نظافت پوست

برای تهیه صابون های گیاهی جهت نظافت پوست ، مقدار دو مشت از اعضا خشک شده گیاه مورد نظر را در مقدار کمی آب به ملایمت می جوشانند و پس از سرد و صاف شدن، محلول حاصل را به دو قطعه صابون رنده شده می افزایند و ظرف محتوی آن ها را در بن ماری حرارت می دهند به حدی که تحت اثر گرما، به خوبی مخلوط شوند. ضمنا در این موقع با یک قاشق چوبی آن را مرتبا هم می زنند و پس از یکنواخت شدن، از گرما دور می نمایند.

هم زدن مخلوط مذکور تا هنگام نزدیک به سرد شدن، با افزودن یک تا ۲ قطره اسانس مورد نظر باید ادامه پیدا کند تا مخلوط یکنواخت و معطر به دست آید. در این موقع مخلوط يكنواخت حاصل را در یک ظرف تمیز یا در قالب های چوبی وارد می کنند و پس از سرد شدن کامل و خشک شدن، مورد استفاده برای نظافت پوست قرار می دهند. چون بعضی اسانس ها ممکن است حساسیت و ناراحتی های پوستی ایجاد نمایند از این جهت انواع بی زیان آن ها باید برای معطر ساختن فراورده های آرایشی و بهداشتی، از جمله صابون ها مورد استفاده قرار گیرند.

برای این منظور معمولا، اسانس های ژرانیوم، لاواند، اسانس گل سرخ، اسانس رومارن (که پرورش آن به علت عطر مطبوعی که دارد در منازل معمول گردیده است) و اسانس سیترونل لا (citronella) را که از تقطیر اعضا نوعی گرامینه به نام Cymbopogon citratus (DC) Stapf به دست می آید، برای معطر ساختن صابون یا محصولات بهداشتی و آرایشی انتخاب می نمایند.