آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: خار مریم
نام علمی: .Silybum Marianum L
نام فرانسه: Silybe، Chardon Notre – Dame، Chardon argente، Chardon – Marie
نام انگلیسی: Blessed-thistle’s، Lady’s thistle، Milk thistle
نام ایتالیایی: Cardo Mariano
نام آلمانی: Echte Mariendistel، Mutterdistel، Silberdistel، Frauendistel
نام عربی: عكوب (Akab)، حرشف بری (…Hahrshaf)، شوک النصاری، شوک الدسن
خار مریم گیاهی است از تیره کاسنی، دو ساله، دارای ریشه ضخیم و ساقه ای منشعب به ارتفاع ۰.۸۰ تا ۱.۵ متر که به حالت خود رو در کنار جاده های متروک، اراضی بایر و حدود خارجی زمین های زراعتی غالب نواحی اروپا و آسیا می روید. در دانمارک و انگلستان مخصوصا منطقه مدیترانه تا ایران پراکندگی دارد.
گیاه خار مریم برگ های بزرگ با کناره های منقسم، دندانه دار، خاردار و به رنگ سبز شفاف دارد. خارهای نازک و ظریف راس دندانه های برگ این گیاه، رنگ زرد و ظاهر مشخص در مقابل رنگ سبز پهنک نشان می دهد ضمنا چون کناره رگبرگ های آن لکه های سفید دارد، مجموعا باعث می شود که توجه به مشخصات برگ، باعث سهولت تشخیص آن از گیاهان دیگر این تیره گردد. کاپیتول های آن درشت، منفرد و دارای گل های لوله ای و ارغوانی رنگ است. میوه این گیاه سیاه رنگ، شفاف، دارای تزئیناتی به رنگ زرد و منتهی به تارهایی با ظاهر دندانه دار است.
پرورش گیاه خار مریم به علت ظاهر زیبای کاپیتول درشت و برگ های سبز رنگ و شفاف آن، در باغ ها معمول است و مخصوصا چون اگر در وسط چمن، به تعداد چندتایی کاشته شود، منظره زیبا به وجود می آورد.
ترکیبات شیمیایی خار مریم
اعضای مختلف گیاه خار مریم دارای تانن، نوعی ماده تلخ، یک رزین و دانه آن نیز دارای یک ماده روغنی، آمیدون و مواد آلبومینوئیدی می باشد. طبق عقیده H. Schultz، مواد مذکور در آلبومن دانه، واقع در زیر پوسته خارجی آن وجود دارد از این نظر برای درمان بیماری ها، مصرف دانه له شده آن توصیه گردیده است. طبق بررسی های جدید، وجود ماده ای به نام کنیسین (cnicine) در برگ های گیاه و تیرامین (tyramine) در دانه های آن ذکر شده است.
تیرامین [تیروزامین (tyrosamine)، اوته رامین (Uteramine)، توکوزین (Tocosine)، سیستوژن (Systogene)]، به فرمول C۱۸H۱۱NO و به وزن ملکولی ۱۳۷.۱۸ است. تیرامین از تیروزین، بر اثر جدا کردن کربوکسیل (carboxyl) از آن، به دست می آید. علاوه بر Silybum Marianum، در اعضای گیاه دیگری به نام .Viscum album L (گی) و در بافت های حیوانی که پوسیدگی و عفونت حاصل کرده باشند، همچنین در پنیر کهنه و ارگو (ergot) یافت می شود.
سنتز آن نخستین بار در سال ۱۹۰۹ توسط Berger و در سنوات بعد به تدریج توسط محققینی مانند Wasser و Buck صورت گرفته است.
تیرامین، به حالت متبلور در بنزن یا الكل به دست می آید. در گرمای ۱۶۴ – ۱۶۵ درجه ذوب می شود. هر گرم آن در ۹۵ میلی لیتر آب ۱۵ درجه و ۱۰ میلی لیتر آب جوش محلول است. در بنزن و گزیلن نیز به مقدار کم حل می شود.
کلریدرات آن به فرمول C۱۹H۲۲NO, HCI در مخلوط الكل و اتر به حالت متبلور به دست می آید. نقطه ذوب آن، گرمای ۲۶۹ درجه است. در آب حل می شود و محلول حاصل، واکنش خنثی دارد.
از میوه .Silybum Marianum (L.) Gaertn، ماده ای به نام سیلیمارین – گروپ (Silymarin – Group) نیز به فرمول C۲۵H۲۲O۱۰ و به وزن ملکولی ۴۸۲.۴۳ [شامل سه ایزومر اصلی به نام های سیلی بین (silybin) که قبلا سیلیمارین نامیده می شد، سیلی دیانين (silydianin) و سیلی کریستین (silychristin)] استخراج گردید و این عمل همراه بررسی های شیمیایی مربوطه، نخستین بار توسط Wagner و همکارانش انجام گرفت. سیلی مارین – گروپ، اثر رفع مسمومیت های کبدی دارد و از آن برای نارسایی های اعمال کبد استفاده می شود.
خواص درمانی خار مریم
استفاده درمانی از گیاه خار مریم، مدت ها به علت عدم تشخیص آن از گونه های مشابه، بین مردم معمول نبوده است. از قرن ۱۶ میلادی به بعد، مصرف آن در تغذیه و درمان بیماری ها بین مردم معمول گردید به طوری که از برگ های سبز آن به صورت خام در تهیه سالاد استفاده به عمل می آمد و ریشه آن نیز در تهیه اغذیه (راگو) و مربا به کار می رفت.
ریشه و اعضای هوایی این گیاه، طعم تلخ و اثر اشتها آور، مقوی، مقوی معده و مدر دارند. از این جهت در طب عوام از آن ها پیوسته در مداوای بیماری های طحال و کبد، درمان یرقان، يبوست های مزمن، دفع رسوبات و سنگ های صفرای، اشکال وقوع حالت قاعدگی و غیره استفاده به عمل می آید. در معالجه تشمع کبدی و به طور کلی نارسایی اعمال کبد، مفید واقع می شود.
بررسی های W. Bohn در سال ۱۹۲۷ نشان داد که مصرف فراورده های گیاه خار مریم در درمان بیماری های کبدی که به صورت يرقان بروز نموده باشد و همچنین در رفع دردهای مربوط به طحال (Splenalgie) اثر مفید ظاهر می کند.
.Dr. H. Leclerc و همکارانش در سالهای ۱۹۳۸ و ۱۹۳۹ میلادی نشان دادند که فراورده های دانه گیاه Silybum Marianum در درمان پایین بودن دائم فشار خون، رفع سردردهای یک طرفه (migraines) و کھیر ناشی از آنافیلاکسی، بیماری های کبدی و عدم ترشح و دفع صفرا یا خستگی های ناشی از کار زیاد، سل ریوی مخصوصا در مرحله پیشرفت بیماری، اختلالات هضمي، فراخ شدن مرضی سیاهرگ های یک عضو، انبساط و کشیدگی دردناک سیاهرگ های درون جمجمه، دریا گرفتگی و بروز عوارض ناشی از مسافرت با قطار راه آهن یا اتومبیل و نظایر آن ها، اثرات مفید ظاهر می نماید.
از محاسن فراورده های این گیاه آن است که هیچ گونه سمیتی ندارد و می تواند به طور مداوم مصرف شود. بررسی های مختلف نشان داده است که جوشانده و تنطور حاصل از دانه این گیاه، اثر بند آورنده خون ظاهر می نماید.
صور دارویی خار مریم
برگ گیاه خار مریم به صورت تنطور و به مقدار ۲ – ۵ گرم در روز – دانه گیاه به صور مختلف مانند گرد به مقدار ۱ تا ۲ گرم در روز – عصاره نرم به مقدار ۰.۲۵ تا ۰.۵۰ گرم در روز – عصاره هیدرو الکلی به مقدار ۰.۱۰ تا ۰.۲۰ گرم در روز به صورت حب های ۰.۰۵ گرمی – تنطور به مقدار ۱۵ قطره مخلوط در کمی آب نیمه گرم و نیم ساعت قبل از هر غذا مصرف می شود.
محل رویش خار مریم
شمال ایران: گرگان، گنبد کاووس، بين گرگان و نوده در ارتفاعات ۱۵۰ تا ۵۰۰ متری. مازندران: کلاردشت، بابل در ارتفاعات ۴۵۰ متری، امارت در دره هزار در ارتفاعات ۵۰۰ متری. مغرب ایران، آذربایجان: دشت مرغان. کرمانشاه: کوه نوه (Nevoh). لرستان: باغ۔ سراب در ارتفاعات ۸۵۰ متری، پشت کوه، خوزستان: حمیدیه، ۲۵ کیلومتری رامهرمز. جنوب ایران، فارس: کازرون، بوشهر، برازجان.
