آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۸ 
پیاز عنصل به فارسی «پیاز دشتی» گفته می شود. ریشه ی آن شبیه به پیازهای امروزی و برگ آن شبیه زنبق و سوسن و نرگس اما بلندتر و عریض تر از آنها و ساقه ی آن بدون منفذ و سبز مایل به زرد است.
نام های دیگر: پیاز دشتی، عنصل، پیاز موش، پیاز نرگس، اسقيل، بصل الخنزير، بصل الفار، اسقال، اسقیل، اشقیل.
نام فارسی: پیاز دشتی
تیره : سوسنیان Liliaceae
نام انگلیسی : Scilia maritime
نام علمی : Urginea maritime
مشخصات گیاه
در بالاترین قسمت رویشی گیاه گلهای سفید طولانی که وسط گل ها سفید و هر گلی شامل شش برگ و در وسط آنها خط ارغوانی طولانی و در وسط گلها ۵ تا ۷ عدد تارهای ارغوانی و بوی آن در ابتدا شبیه به بوی گل نیلوفر است.
پیاز عنصل به شکل گلابی و قطر آن به حدود ۱۵ تا ۳۰ سانتی متر می رسد. قسمت خارجی غشایی آن پس از خشک شدن جدا می شود.
پیاز عنصل قرمز که آن نیز واریته ای از U . maritima است از الجزایر و قبرس جمع آوری می شود و با واریته سفید از لحاظ داشتن رنگدانه آنتوسیانین قرمز و گلیکوزید سیلیروزید تفاوت دارد.
پیاز عنصل از لحاظ گیاه شناسی دو نوع قرمز و سفید دارد که از نظر رنگ پیاز عنصل سفید به رنگ سفید مایل به زرد به شکل نوارهای باریک و شفاف به طول ۰/۵ تا ۵ سانتی متر که هردو سر این نوارها باریک است.
بوی گیاه کم و مزهی آن تلخ و زننده است. نوع سفید و قرمز از نظر پوست و ترکیب شیمیایی با هم تفاوت دارند و هر دو شدیدا سمی هستند ولی نوع قرمز برای موشها سم و نوع سفید یکی از داروهای قلبی انسان نیز است.
پیازهای عنصل در ماه شهریور، ماهی که گل دهی پایان می یابد و گیاه دارای برگهای هوایی نیست، جمع آوری می شوند. پوستهای خارجی پیاز پس از خشک شدن جدا می شوند و پیازها به صورت عرضی به برشهای نازک بریده می شوند.
این برشها در زیر نور خورشید یا توسط گرم کن خشک می شوند و بدین ترتیب حدود ۸۰ درصد وزن خود را از دست می دهند. برش های خشک شده در کیسه هایی (حاوی حدود ۵۰ کیلوگرم) یا در بشکه ها بسته بندی می شوند.
پیاز کامل تمایل به رشد دارد مگر این که آنها را در سردخانه نگهداری کنند. موشها و جوندگان حساسیت زیادی نسبت به این سم دارند و اثر آن از طریق اعصاب است که پس از ایجاد تشنجات شدید منجر به مرگ جانور می شود.
لذا به همین دلیل به آن پیاز موش گفته می شود در عمل فقط از عصارهی مایع پیاز عنصل قرمز در مبارزه علیه آفات به کار می رود. از زمانهای قدیم در شمال آفریقا پیاز وحشی عنصل را جمع آوری و به منظور موش کش به بازار اروپا عرضه داشته اند.
قسمت های مورد استفاده:
پیاز گیاه.
ترکیبات شیمیایی:
سیلارن A مهم ترین ترکیب پیاز عنصل است که به سرعت توسط آنزیم سیلارناز یا توسط اسید هیدرولیز می شود.
فلاونوئیدهای متعددی در عصاره های پیاز عنصل شناسایی شده اند. این فلاونوئیدها شامل مشتقات کوئرستین و پلی گلیکوزیدهای کامپفرول به همراه C- گلیکوزیدهایی مانند Vitexin و Isovitexin است. پیاز عنصل همچنین حاوی یک فروکتان مشابه اینولین به نام سینسترین است. مقادیر جزئی آنتوسیانین نیز در پیاز عنصل سفید وجود دارد.
نحوه کاشت و تکثیر
از آنجا که زمان گلدهی پیاز عنصل شهریور ماه (اواخر تابستان ) است، لذا باید آن را در فصل بهار کاشت.
برای نگهداری پیاز عنصل با توجه به این که هر کدام از گل های پیازدار دوره ی استراحت معینی دارند، پس دورهی استراحت این گیاهان از زمان زرد و پژمرده شدن برگهای آنها شروع می شود که در این زمان لازم است به تدریج آبیاری آنها را کم و پس از خشک شدن کامل، به آن آب نداد.
در سال اول، پس از خشک شدن کامل برگها، پیاز اصلی دیگر مواد غذایی ندارد بنابراین احتیاج به یک دوره ی استراحت برای تولید پیازچه های فرعی دارد. به این ترتیب بدون آن که آن را از خاک خارج کنند در محیط بیرون از خانه قرار داده و سطح خاک آن را با ماسه می پوشانند تا فضای داخل خاک کاملا تاریک شود و پیاز جوانه نزند.
رطوبت لازم را نیز از باران دریافت خواهد کرد لذا نیاز به آبیاری ندارد. در مواقعی که محل نگهداری این دسته از گل ها، باغچه باشد باید پس از خشک شدن برگها، روی پیاز را به وسیله ی برگهای پوسیده باغچه یا ماسه پوشانده تا در مقابل سرما محافظت شوند.
برای تکثیر پیاز عنصل پس از گذشت دوره ی استراحت باید پیاز را از خاک در آورد و پیازچه های اطراف آن را جدا کرد. هر پیازچه را در یک گلدان جداگانه کاشت و روی آن را با ماسه پوشاند تا محیط تاریکی برای آن فراهم شود و نزدیک فصل گل دهی آن را به مکانی پرنور و گرم منتقل کرد.
سرما نقش مهمی در رویش پیاز دارد به طوری که پیازها باید در دورهی استراحت خود سرما ببینند تا گل بدهند در غیر این صورت سبز خواهند شد ولی گل نخواهند داد.
آبیاری گل های پیازی نیز باید به صورت منظم انجام شود تا سطح خاک همیشه مرطوب باشد. در مقابل، آبیاری بیش از حد گلدان نیز باعث پر شدن فضای بین ذرات خاک می شود در نتیجه خاک حالت باتلاقی و اسیدی به خود می گیرد که باعث صدمه به ریشه ی گیاه می شود و ریشه را می پوساند.
برای کاشت پیاز عنصل، عمق گودال کاشت پیاز باید به طور معمول ۱/۵ تا ۲ برابر قطر پیاز باشد. کوددهی نیز یک بار به فاصله ۱۵ تا ۲۰ روز مفید است.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
هنگام استفاده از پیاز عنصل باید دقت داشته باشیم. در صورتی که روی دست و یا پوست جایی از بدن مالیده شود باعث ایجاد زخم می شود و حتی ممکن است تاول بزند. مقدار خوراک پیاز عنصل برای قطع اسهالهای سرد مزاج، ۱/۵ مثقال است، که در روغن حیوانی و نمک تفت میدهند و صبح ناشتا می خورند. در سایر موارد خوردن خام آن تو نمی شود.
این پیاز که به رنگ سفید مایل به زرد است، به شکل نوارهای باریک و شفاف به طول ۰.۵ تا ۵ سانتی متر که هر دو سر این نوارها باریک است، بریده میشود و هنگامی که کاملا خشک می شود، شکننده است اما به سرعت رطوبت را جذب می کند و چرم مانند و قابل انعطاف می شود.
پودر گیاه باید در فضای بدون رطوبت نگهداری شود. بوی گیاه کم و مزهی آن تلخ و زننده است.
طرز تهیه سرکه پیاز عنصل: پیازهای سفید و سالم را انتخاب و با کارد غیرفلزی قطعه قطعه کنید و مانند تسبیح آنها را سوراخ و یک نخ تمیز را از آنها عبور دهید و با فاصله از هم (هنگام کار حتما از دستکش استفاده کنید).
آنها را در سایه آویزان کنید تا خشک شوند (۴۰ روز بماند) سپس ۳ کیلو از این پیازها را که خشک شده است، در حدود ۸ لیتر سرکه ی خوب بریزید و درب ظرف را ببندید و به مدت ۶۰ روز زیر نور خورشید قرار دهید.
پس از ۶۰ روز پیازها را درآورید و در کیسه ای پارچه ای بریزید و فشار دهید تا سرکه از آن جدا شود این سرکه را سرکه پیاز دشتی یا عنصلی یا اسقیلی می گویند.
خواص سرکه پیاز عنصل مشروط بر این است که هر روز ناشتا از مقدار کم شروع به خوردن کنید و به تدریج روزانه به حدود ۵۶ گرم برسد.
طرز تهیه شراب پیاز عنصل:
دستکش پلاستیکی در دست کنید سپس پیاز عنصل را با کارد (غير فلزی) قطعه قطعه و در آفتاب خشک کنید. پس از خشک شدن، ۳ کیلو از آنها را جدا و بکوبید و از الکی با سوراخ های بسیار ریز رد کنید و در کیسه ای پارچه ای بریزید و ۳۶ لیتر آب انگور بسیار خوب را در ظرف غیرفلزی بریزید و کیسه را داخل آن بگذارید تا مدت ۳ ماه بماند تا گرد پیاز دشتی به کلی در آب انگورها حل شود آنگاه آن را در ظرفی بریزید و سر ظرف را محکم ببندید تا هوا نخورد.
طرز تهینه سکنجبین پیاز عنصل:
سرکه ۲ کیلو، پیاز عنصل ۱ کیلو، عسل ۱ کیلو، میخک ۲۰۰ گرم، انجير ۰/۵ کیلو، همه را در سرکه بریزید و با حرارت کم آن را بجوشانید. پس از جوشاندن بگذارید شب تا صبح بماند، سپس آن را صاف و مصرف کنید.
خواص درمانی و طبیعت پیاز عنصل
طبیعت پیاز عنصل گرم و خشک است. خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: پیاز عنصل برای مالیخولیا، صرع، سردردهای مزمن، سرگیجه، فلج، لقوه و فراموشی مفید است و نیز سبب تقویت قدرت بینایی می شود و همچنین تنگی نفس و سرفه های کهنه و آسم را بهبود می بخشد.
هضم غذا را آسان و تخلیه معده را سریع و سنگ مثانه را متلاشی و دفع می کند.
همچنین پیاز عنصل برای تنگی نفس، غلبه بلغم، درد مفاصل، سوهاضمه، فساد بلغم، علاج سوء القنيه (مزاج ضعیف و حالت افراد مبتلا به استسقا يا حالتی مشابه آن کارساز است،( استسقا جمع شدن آب در بدن)، یرقان، درد طحال، ریزش مو، لکهای قهوه ای رنگ پوست، دهان و لثه ها، بوی بد دهان، سرع و ضعف معده.
سکنجبین پیاز عنصل برای تنگی نفس، غلبه بلغم، درد مفاصل و خروج بلغم از مفاصل، رطوبت بلغم، خلط آور و صرع مفید است.
شراب پیاز عنصل برای بیماریهای سوهاضمه، فساد بلغم، غلبهی ماده ی خلط بلغم غليظ در معده یا روده ها مفید است و در علاج سو القنيه کارساز است، در علاج استسقا، يرقان و درد طحال شراب پیاز دشتی نقش مهمی بازی می کند.
پیاز عنصل برای دردهای مفاصل مفید است و افرادی که موی بدنشان می ریزد چنانچه با آب پیاز عنصل، بن موها را ماساژ دهند، از ریزش مو جلوگیری می کند (با احتیاط مصرف شود).
یک برابر پیاز عنصل خرد شده را با دو برابر عسل طبیعی مخلوط و طبخ کنید، آن گاه آن را در چند نوبت بخورید. به جز یک نوع آسم بقیه را مداوا می کند. دستور فوق برای دردهای کهنه معده نیز مفید است.
دستکشی پلاستیکی دست کنید، سپس مغز پیاز عنصل را بکوبید و در سرکه حل کنید و مخلوط حاصل را در حمام به محل بهق بمالید، برای درمان بیماری بهق ( لکه های قهوه ای پوست) بسیار مفید است.
در اماکنی که موش، مار، مورچه، پشه و مگس زیاد است، مقداری پیاز عنصل را می کوبند، چون بوی آن در فضا پراکنده شود جانوران مذکور از آن محل دور می شوند.
در طب سنتی استفاده از پیاز عنصل برای درمان ریزش مو به شکل سکه ای (مولیسک) استفاده می کنند و معتقدند، استفاده از پیاز عنصل در ناحیه ریزش، موجب رویش مجدد موها می شود.
برای درمان ریزش سکه ای مو، ابتدا محل ریزش مو را با جوشاندهی آب گل زوفا و آب خرفه ماساژ دهید، سپس ۵ گرم پیاز عنصل و ۲/۵ گرم خردل را باهم آسیاب و در نصف لیوان سرکه حل کنید و روزی سه مرتبه بمالید.
از ترکیب سرکه، عسل و پیاز عنصل «شربت سینه» به دست می آید. این دارو برای درمان و تنگی نفس و همچنین از بین بردن رطوبت بیش از حد بدن بسیار مفید است.
اگر سرکهی پیاز عنصل را در دهان بگردانید برای دهان و گوشت میان دندان و لثه ها بسیار مفید است. اگر از لثه ها خون آید سرکه پیاز دشتی را در دهان بگردانید خونریزی متوقف می شود و نیز مواد رطوبی را از گوشت پیرامون دندانها (لثه) از بین می برد و دندان ها را محکم تر می کند و دندان لق را محکم و ثابت می کند. ضمنا بوی دهان خوش و مطبوع می شود.
اگر مقداری از سرکهی پیاز عنصل خورده شود، ریه را از هر آلایشی پاک می کند و صدا را صاف تر و بلندتر می کند.
اگر کسی مبتلا به درد معده، هضم ضعیف و یا صرع است سرکه ی پیاز عنصل را بخورد خوب است.
سرکهی پیاز عنصل بدن را سرحال می آورد، رنگ پوست بدن را زیبا، نیروی دید را تقویت و برای تنگی نفس مفید است.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
زنان باردار باید از خوردن آن پرهیز کنند؛ زیرا باعث سقط جنین می شود.
سابقه ی تاریخی
پزشکان قدیم یونان و مصری از جمله دیسو کوریدوس کاملا پیاز عنصل را می شناختند و پزشکان عرب از پیاز عنصل، سرکه و سکنجبین فرآوردهای دارویی تهیه می کردند .
بسیار عالی متشکرم