آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۸ 
آکاسیا برگرفته از زبان یونانی است و در زبان فارسی نیز با این نام شناخته میشود. آکاسیا شامل چندین گونه درخت و درختچه است که در زیر تیره ی باقلاییان قرار می گیرند.
این گیاه به طور طبیعی شکل خوبی ندارد و در سال های اول حتما باید با هرس شدید به آن شکل و فرم داده شود تا مناسب برای کاشت در فضای سبز شود. درختی با ارتفاع ۵ تا ۱۵ متر با تاج کروی و شاخه های گسترده افقی باحالت باز است.
نام های دیگر: صمغ عربی
نام فارسی : آكاسيا
تیره : باقلاییان Primulaceae
انگلیسی :Scented thor
نام علمی :Acasia senegal
مشخصات گیاه
صمغ یا رزین این درخت به نام صمغ عربی یا صمغ آکاسیا نام دارد که خاصیت دارویی دارد.
شاخه های فراوانی دارد که تیغ دار و پوشیده از تار است. بر روی شاخسار درختان جوان تیغ هایی باریک، بلند به رنگ خاکستری کم رنگ وجود دارد که معمولا ۵ تا ۷ سانتی متر طول دارند. درختان بالغ و مسن این تیغ ها را با ندارند و یا تعداد آنها نسبت به درختان جوان بسیار کمتر است. این شاخه ها دارای انشعابات زیادی هستند. ساقه های آن نیز پوستی صاف و مایل به سفید دارند.
برگ ها ظریف، شانه ای مرکب در ابعاد ۳تا۴ سانتیمتر، سبز / آبی، بسیار متراکم، معطر و به صورت مارپیچ بر شاخه قرار دارند. این برگ های ظریف و شانه مانند نمای زیبایی در تمام فصول سال ایجاد می کند.
گل‌های آن به شکل گوی‌های کرکدار طلایی / زرد به قطر ۱/۲ سانتی متر در خوشه های ۷ تا ۱۵ سانتی متری از دی تا اسفند شکوفا می شوند. تعداد گل ها بسیار زیاد است و تقریبا تمام زمستان تاج درخت را می پوشانند. غلاف میوه ناخوشایند و شاخه های شکننده و کوتاهی عمر، مانع کاربری بیشتر این درخت زیبا در فضای سبز است.
شاخه های این گیاه بر اثر گزش حشرهات و یا در اثر وزش باد و برخورد ساقه ها با یکدیگر خراش هایی ایجاد می شود و ماده ای به نام صمغ آکاسیا یا صمغ عربی موسوم خارج می شود. نوع مرغوب صمغ آکاسیا به صورت قطره های کوچک مدور یا زاویه دار به رنگ سفید تا مایل به زرد است. ولی نوعی از آن که به رنگ قهوه ای یا قرمز روشن است که در تجارت مورد پسند نیست.
تمامی انواع آکاسیا از طریق غلاف حاوی تخم بذرافشانی می کنند. برگ ها و صمغ آنها معمولا سرشار از تانن است که به طور تاریخی کاربردهای دارویی و نگهدارنده ی غذایی داشته است. صمغ عربی یا صمغ آکاسیا صمغی طبیعی است که از دو گونه آکاسیا به نام های Acasia senegal استخراجAcasia seyal می شود.
نوع آفریقایی این گیاه درخت بابل یا کرت نام دارد که این نوع آکاسیا مرغوبیت زیادی ندارد. در حدود ۱۳۰۰ گونه مختلف از آکاسیای معطر آکاسیا وجود دارد که حدود ۹۶۰ گونه آنها بومی استرالیا هستند و بقیه در مناطق گرم و معتدل اروپا، آفریقای جنوب آسیا و آمریکا در هر دو نیمکره ی شمالی و جنوبی پراکنده اند.
آکاسیای معطر که در فارسی به آن مشک، مشک نباتی، شوک شام نیز می گویند، نوع دیگری از همین گیاه است. درختچه ای است که ارتفاع آن به حدود ۶ متر می رسد. این درختچه خزان ندارد و همیشه سبز است. گل هایش به رنگ زرد و معطر هستند. میوهی آن معطر و قهوه ای رنگ است و در غلاف ۷ سانتی متری پنهان است.
آکاسیای معطر بومی هندوستان است اما در سرتاسر استان خوزستان و همچنین سیستان دیده میشود.
پراکندگی جغرافیایی آکاسیا در ایران: بندر لنگه، بندرعباس، چابهار، بمپور، شنهای دریای خزر، جنوب و شمال کشور مثل، خوزستان، لار، بلوچستان، نیک شهر، تنگه سرحد. در مناطق گرم رشد خوبی دارد . آکابا گونه ای است که به گرما مقاوم است و تحمل سرما را ندارد.
قسمت های مورد استفاده:
برگ ها، ریشه و غلاف میوهی آکاسیای معطر و صمغ دیگر انواع آن.
ترکیبات شیمیایی:
صمغ آکاسیا حاوی قندهای طبیعی از نوع رامنوز، آرابینوز و گالاکتوز است. همچنین حاوی اسید گلوکورونیک و متوکسی گلوکورونیک است. در صمغ عربی کلسیم، منیزیم، پتاسیم، سدیم نسبتا زیاد است. صمغ عربی در آب و گلیسیرین حل می شود ولی در الكل نامحلول است.
در گل های آکاسیای معطر اسانس با بوی بسیار مطبوع و در غلاف میوهی آن تانن یافت می شود. اسانس آن دارای الكل و سسکیترین، فارنزول و… است. همچنین براساس تحقیقات دیگری در اسانس آکاسیای معطر مواد اترمتیلیک، اسید سالیسیلیک، الكل بنزیلیک، آلدئید بنزیلیک، آلدئيد انیسیک و نوعی ستون با بوی عطر بنفشه وجود دارد.
نحوه کاشت و تکثیر
تکثیر این گیاه به دو روش صورت می گیرد:
۱- از طریق بذر
۲- قلمه زنی
۱– از طریق بذر:
بذرهای این گیاه را اگر در مکانی خشک و خنک (دمای ۱۰ درجه) نگهداری کنیم تا حدود چند سال می توانند قدرت جوانه زنی خود را به خوبی حفظ کنند. برای جوانه زنی بهتر بذرها آنها را در ظرفی محتوی آب گرم قرار دهید و یک شب در آن خیس کنید. بذرهایی که متورم می شوند قدرت جوانه زنی دارند.
برای نتیجه گیری بهتر، از مخلوط ۳ قسمت شن و یک قسمت خاک برگ استفاده کنید و بذرها را در عمقی که حدودا برابر با اندازه خود بذر است بکارید. بستر آن باید مرطوب باشد، یعنی اینکه تا عمق حدود۱/۵ سانتی متری خاک از رطوبت برخوردار باشد.
در صورت خشک شدن بستر خاک بذرها قدرت جوانه زنی خود را از دست می دهند. همچنین وجود حدود ۱۰ ساعت نور مستقیم آفتاب به رویش و جوانه زنی بذرها کمک می کند. مدت زمان رویش بذرها بعد از کاشت معمولا در حدود ۷ تا ۱۵ روز است.
۲– قلمه زنی:
این روش چندان معمول نیست، اما امکان پذیر است. قلمه را به طول حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر از شاخه های جوان گیاه (معمولا در قسمت‌های جانبی تاج گیاه و نه در مرکز تاج قرار دارند و بعد از اتمام فصل گلدهی و از زیر یک گره (ناحیه اتصال برگ به ساقه) تهیه کنید. برگ‌های موجود در دو سوم قسمت پایینی قلمه را از آن جدا کنید. قلمه ها را در خاکی متشکل از سه قسمت شن + یک قسمت خاک برگ بکارید.
برنامه های آبیاری منظم این گیاه و جلوگیری از خشکی کشیدن آن از جمله عواملی است که به رشد بیشتر این گیاه، متراکم تر شدن تاج آن و بلندتر شدن آن کمک می کند.
به طور کل طیف دمایی ۴ تا ۴۷ درجه سانتیگراد برای این گیاه مشکلی را ایجاد نمی کند.
این گیاه اصولا به نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. گیاهان جوان حاصل از رویش بذر نیز برای رشد و قوی شدن باید در مکان‌هایی با نور مستقیم آفتاب نگهداری شوند.
تکثیر آکاسیای معطر از طریق بذر آن و در اوایل بهار وقتی که متوسط درجه حرارت از ۱۵ درجه سانتی گراد كمتر نباشد، صورت می گیرد و پس از رشد آن را به محل اصلی منتقل نموده، میکارند.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
صمغ اكاسيا یا صمغ عربی غیرسمی و خوراکی است. فقط در موارد معدودی حساسیت های تنفسی و پوستی از آن گزارش شده است. صمغ عربی حاوی آنزیم پراکسیداز است که طی مدت کوتاهی در معرض حرارت خراب می شود. در صورتی که این آنزیم غیرفعال نشود بسیاری مواد از جمله آمین‌ها، فنل‌ها، آلكالوئيدها، ویتامین ها و مواد دارویی در صورت مخلوط شدن با آن اکسید و خراب می شوند.
از صمغ آکاسیا برای آرایش موی سر، برای تهیه ی قرص‌ها، چسب‌ها، قطره و پودرها استفاده می شود و به مقدار بسیار کم در تهیه‌ی غذا و شیرینی مصرف دارد.
امروزه از آن در صنایع مختلف به طور گسترده استفاده میشود. به طور مثال در صنعت داروسازی به عنوان لینت دهنده، در صنعت آشپزی برای کمک به بدن و بافت ها و در به عمل آوردن مواد غذایی و همچنین در تثبیت رنگ ها. از فیبرهای به دست آمده از شاخه های این گیاه نوعی نخ تهیه می شود.
خواص درمانی و طبیعت آکاسیا
طبیعت صمغ عربی یا آکاسیا معتدل و خشک است.
خواص دارویی آن به طور خلاصه عبارتند از: اسهال خونی، ورم دهان، تسکین سرفه، سوختگی‌های و زخم نوک پستان، تقویت کننده معده و روده، قطع خونریزی، آرامبخش، تهوع آور، ترشحات سفيد واژن، بیرون زدگی مقعد، زخم‌های گوشه ی چشم و ورم و دومل.
برای درمان ورم دهان، حلق و تسکین سرفه مفید است. به صورت قرص مکیدنی برای صبح، ظهر و شب هر دفعه یک قرص در دهان قرار دهیده بمکید و یا ۲۰ گرم صمغ عربی را در ۱۰۰ گرم آب بجوشانید، چند مرتبه در طول روز دهان شویه یا غرغره کنید.
محلول فوق را ممکن است برای درمان اسهال خونی به کار ببرند.
در مورد سوختگی‌ها و زخم نوک پستان، آماس های پوستی و جذام گل های حل کرده آن را روزی چند مرتبه در محل بمالند.
صمغ آکاسیا را در آب گرم حل و با آن ژله تهیه کنید. این ژله را برای درمان بیماری های فوق روزی ۱ تا ۴ قاشق چای خوری مصرف کنید.این صمغ مقوی معده و روده است.
خوردن ۱۰ تا ۱۵ گرم آن برای رفع اسهال و التهاب و ناراحتی روده ها مفید است.اگر آن را با روغن گل سرخ تفت دهید و بخورید برای قطع خونریزی از هر عضوی مفید است. (به استثنای خونریزی از رحم و بواسیر)
اگر روزی ۵ گرم از آن را نرم کرده با ۳۰ گرم روغن تازهی گاو مخلوط و بخورید و این کار را ۳ تا ۷ روز ادامه دهید، برای قطع خونریزی از سینه، ریه و سایر اعضا به استثنای رحم و بواسیر مفید است.
اگر پودر آن را با سفیده تخم مرغ مخلوط و به محل سوختگی از آتش و یا شقاق سرپستان بمالید، مفید است.
برگ‌های تازهی آکاسیای معطر را له کنید و به صورت ضماد برای درمان زخم‌های روباز استفاده کنید. جوشانده ی گل های آکاسیای معطر، استفراغ آور است و دردهای عصبی را درمان می کند.
ریشه ی له شده‌ی آکاسیای معطر به صورت ضماد برای درمان ورم ها و دمل ها به کار می رود. جوشانده‌ی غلاف میوهی آکاسیای معطر برای بیرون زدگی مقعد و ترشحات سفيد واژن بسیار مفید است.
غلاف تازهی درختچه‌ی آکاسیای معطر را خراش دهید، شیره سفید رنگ آن را بگیرید و روی زخم های گوشه ی چشم بمالید، بسیار مفید است.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
صمغ عربی برای اعضای قسمت پایین بدن (رحم، بواسیر، مثانه و …) مضر است و برای رفع عوارض آن باید با آن کتیرا خورد.
تداخلات دارویی:
در موقع خوردن صمغ عربی باید از خوردن داروهایی شامل بوراکس، پرکلرور آهن، الكل و استات سرب خودداری شود و همچنین از مخلوط کردن صمغ عربی در ترکیبات فوق باید احتراز شود زیرا موجب واکنش نامساعد بدن می شود.
سابقه ی تاریخی
صمغ عربی یا صمغ آکاسیا در طب سنتی و به طور روزمره در میان مردم از گذشته های دور استفاده می شده است. مصریان صمغ عربی را به عنوان چسب و پایه اصلی داروهای تسکین درد به کار می بردند.
طبیبان عرب نیز بیماری های متعددی را با کمک این گیاه درمان می کردند و در واقع به همین دلیل صمغ عربی را به خود اختصاص داده اند.
