آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۸ 
گیاه افدرا
مشخصات افدرا
افدرا گیاهی است از خانواده‌ی Gnetaceae، که دارای گونه‌های مختلفی است. افدراها معمولا گیاهانی دو پایه با گل‌های نر و عادی جداگانه هستند و به صورت گیاهان چوبی، درختچه‌ی ساده یا بالا رونده می‌باشند.
افدرا یا ریش بز گیاهی از تیره ی ارمکیان و از بوته های بازدانه است. این گیاه ظاهری شبیه به جارو دارد. در گویش های محلی بیابان نشینان به آن «کلیشر» و «على جونی» می گویند. و از درختچه هایی است که ساقه هایش همیشه سبز است و در واقع بخش اعظم فرآیند فتوسنتز گیاه توسط ساقه های آن انجام می شود.
در طول ساقه گره های متعددی وجود دارد که به رنگ سبز مات است. ساقه ی آنها چوبی و به دلیل داشتن ماده آلکالویی، مزه گس و تلخ دارند.
نام های دیگر افدرا
هوم، ریش بز، ارمک، ملکه چمن، خرس گیاه، سرما، سوم، هوم، هئومه، کلیشر، على جونی، لحية التيس، چلر، راسن، رأس هندی، گرم دارو
نام فارسی : افدرا
تیره : ارمکیان Ephedraceae
نام انگلیسی : sand cherry
نام علمی : Ephedra procera
ارتفاع گیاه افدرا حداکثر تا ۱ متر و به صورت بوته و گاه به شکل درختچه است. برگهای آن بسیار کوچک و فلس مانند هستند به همین دلیل بی برگ به نظر می رسند. این برگ‌ها در محل بندها قرار دارند و به همین دلیل به شکل بوته‌ی خشک به نظر می رسد.
گل‌های این گیاه، زردرنگ، معطر و معمولا در اردیبهشت ماه ظاهر می شوند. این گیاهان دو پایه هستند و گل‌های نر و مادهی آن نیز از هم جدا هستند.
میوه های آن قرمزرنگ، گوشتی، آبدار و داخل آن دانه ای سیاه به طول ۵ تا ۶ میلی متر وجود دارد و در اواخر مردادماه قابل برداشت هستند.
سیستم ریشه ای آن بسیار فعال است و انشعابات وسیعی را در پیرامون خود دارد. در انتهای ریشه های سطحی که در خاکهای شنی گسترده شده اند، انشعابات هوایی فراوان ظاهر می شوند.
این گیاه در مناطق بیابانی و استپی خشک، وسعت زیادی را پوشش میدهد. زیستگاه این گیاه اقلیم‌های خشک است، مناطقی بزرگ، بیشتر در نیم کرهی شمالی زمین از جنوب اروپا، شمال آفریقا، مرکز و جنوب غرب آسیا تا جنوب غربی آمریکای شمالی و در نیم کره ی جنوبی، در آمریکای جنوبی، از پاتاگونیا به جنوب را در برمی گیرد.
این درختچه در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران، در بیابان های استان سیستان و بلوچستان، دشت کویر، حوضه بیابان‌های مسیله، قم، سمنان، خراسان و دامنه های جنوبی البرز انتشار دارند.
در ایران چندین گونه افدرا وجود دارد که بیشتر در مناطق کم آب و کوهستان های خشک و کویری پراکنده اند. «افدرا یا ریش بز» کاربردهای دارویی و درمانی دارد.
یکی از گونه های آن، Ephedra pachyclada همان گیاه مخدر معروف هوم است که در اوستا از آن نام برده شده و مورد استفاده ی موبدان قرار داشته است.
قسمت های مورد استفاده: ساقه های کوچک و ریشه گیاه افدرا قابل استفاده است.
ترکیبات شیمیائی:
گیاه افدرا از مواد – شیمیایی متعددی تشکیل شده است که از جمله آن: افدرین، پسودوافدرين، نور پسودوافدرین، نورافدرین، متیل افدرین، تانن، هیدروکسی کینورنیک اسید، کوئینولین و… را می توان نام برد.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
توصیه شده است که از این گیاه در قالب فرآورده های صنعتی و دارویی استفاده شود و از استفاده مستقیم از این گیاه پرهیز شود.
تذکر:
۱- در صورتی که از گیاه افدرا استفاده می کنید، از یکی از منابع حاوی کافئین در کنار آن استفاده شود.
۲- در صورت مصرف اندرا، همراه با آن آب زیاد استفاده کنید تا مواد خطرزای موجود در گیاه سریع از بدن خارج شود.
٣- از افدرا در هنگام شب استفاده نکنید، زیرا ممکن است مشکلات بدخوابی یا بی خوابی به همراه داشته باشد.
خواص درمانی و طبیعت افدرا
طبیعت گیاه افدرا گرم و مزه آن تلخ و تند است.
خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: درمان بیماری‌های مربوط به نای، آسم، سرماخوردگی، آنفولانزا، تب و لرز، سردرد، ورم، عدم تعریق، گرفتگی بینی، درد مفاصل و استخوان، سرفه و خس خس صدا، تقویت کننده عمومی بدن، ضد آلرژی، ضد اسپاسم، ضد باکتری، ضد ویروس، آب کردن چربی های ناحیه شکم، اکسیژن رسانی سریع به سلول ها و چربی سوزی و کم کردن وزن بدن.
افدرین ماده ای است که از گیاهی با نام افدرا سینیکا گرفته می شود که یک گیاه دارویی چینی است و به طور سنتی در داروهای چینی استفاده می شود. افدرا از دیرباز به عنوان دارویی محرک و برای درمان بیماری های مربوط به نای (برونش) و آسم استفاده می شده است.
در طب مشرق زمین از گیاه افدرا برای درمان بیماری هایی مثل سرماخوردگی، آنفولانزا، تب و الرز، سردرد، ورم، عدم تعریق، گرفتگی بینی، درد مفاصل و استخوان، سرفه و خس خس صدا، نیز استفاده می شده است. نوعی از این گیاه در کشور هندوستان وجود دارد که به عنوان تقویت کنندهی عمومی بدن و داروی حفظ جوانی استفاده می شود.
در حال حاضر این گیاه خام مصرف نمی شود، بلکه در ساخت فرآورده های گیاهی برای درمان علائم سرماخوردگی و کارکرد دستگاه تنفسی مورد استفاده قرار می گیرد، به شکل فرآورده های دارویی استاندارد افدرین و پزوفادرین.
نوعی از این گیاه که در آمریکای شمالی وجود دارد و فاقد آلكالوئيد است در ساخت نوشابه های نیروبخش و درمان بیماری های مقاربتی به کار می رود. میوه‌ی برخی از گونه های این گیاه خوراکی است و در پاکستان خاکستر افدرا اینترمدیا به تنباکوی جویدنی اضافه می شود.
شاخه های کوچک این گیاه، باعث تسکین اسپاسم مجاری هوایی و آسم می شود. همچنین دارای خاصیت ضد آلرژی است که معمولا برای حساسیت های فصلی مناسب است. ریشه های این گیاه باعث کم شدن تعریق بدن می شود(برخلاف شاخه های کوچک) و گیاه افدرا ضد اسپاسم، افزایش دهنده تعریق بدن، ادرارآور، ضد باکتری و ضد ویروس است. علاوه بر افدرین این گیاه سرشار از تانین است که اثرات محافظت کننده در نارسایی کلیوی دارد.
اگر روزانه ۵۰۰ کالری کمتر از حالت عادی غذا مصرف کنید و از گیاه افدرا هم استفاده کنید، هفته ای حدود۰/۵ کیلوگرم وزن کم می کنید. این گیاه بیشتر بر آب کردن چربی های ناحیه شکم اثر می کند. این گیاه به شما کمک می کند تا احساس گرسنگی کمتری داشته باشید و نیاز به مصرف میان وعده غذایی نداشته باشید.
افدرین و سودوافدرین موجود در برگهای این گیاه، منجر به افزایش تجزیه چربی‌های ذخیره شده و افزایش مصرف انرژی در بدن می شود.
افدرین و نور افدرین موجود در گیاه افدرا در جریان خون آزاد می شود و انتقال خون و اکسیژن را به سلول‌ها تسریع و در نتیجه به عنوان یک چربی سوز طبیعی معرفی می شود.
چای تهیه شده از این گیاه به علت وجود تانن باعث وجود یبوست می شود. مطالعات نشان داده که قسمت هوایی افدرا در کاهش قند خون مؤثر است و نیز خاصیت ضد تورم دارد.
از قدیم این گیاه در هنگام سرماخوردگی مورد استفاده بوده است؛ زیرا تنفس را راحت تر و در تسکین سردرد مؤثر است.
موارد درمانی افدرا
- یک قاشق مربا خوری خشک و نیم‌کوب شده‌ی آن را در یک لیوان آب داغ پانزده دقیقه دم کنید و در طول روز آب صاف کرده‌ی آن را به مرور بنوشید. برای مغز، مراکز اعصاب، رفع خستگی و نگرانی‌ها مفید است، عضلات روده‌ای انقباض برونش را آرام می‌کند، حركات رحم را تسریع، برای کنترل حمله‌های آسم مفید است، ترشح براق و مایعات معده را تحریک می‌کند، قی و استفراغ را تسکین می‌دهند، محرک، معرق و تب بر است، تورم‌های استسقایی را کاهش میدهد، تیفوئید، رماتیسم، تب یونجه، سرماخوردگی و آنفلوانزا را درمان می‌کند، سیاه سرفه را تسکین میدهد، ضد سم مؤثری برای مسمومیت‌های ناشی از اسكوپولامین می‌باشد، برای رفع احتقان برونش‌ها مفید است، عادت ماهیانه را باز می‌کند، سبب کاهش وزن می‌شود و میل به کشیدن سیگار را نیز کاهش میدهد.
- استعمال موضعی آن در چشم، اثر باز کنندهی مردمک چشم را دارد.
- تنطور گیاهی آن برای تقویت قلب و تحریک جریان گردش خون تجویز می‌شود.
تذکر: زنان باردار باید از مصرف آن اجتناب کنند. در بعضی اشخاص ممکن است موجب تپش قلب شود که در این صورت باید مصرف دارو قطع شود.
میوه‌ی افرا
خواص درمانی: عصاره‌ی آن را بخورید. برای رفع ناراحتی‌های مجاری تنفس مؤثر است.
ریشه‌ی افدرا
خواص درمانی: آن را همراه با شاخه هایش بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را بنوشید. برای معالجه‌ی رماتیسم و سفلیس مفید است.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
تا قبل از سال ۲۰۰۵ افدرا ماده‌ای قانونی و مجاز به حساب می آمد؛ اما بعد از تحقیقات متعدد و گزارشات مختلف مبنی بر عوارض خطرناک این گیاه، دو ماده افدرا و افدرین به عنوان مواد خطرناک شناسایی شدند و توسط سازمان غذا و داروی آمریکا ممنوع شدند. در زیر به چند مورد از عوارض این گیاه اشاره می شود.
١- عوارض ناشی از افزایش سطح انرژی در بدن مانند اضطراب، افزایش تعریق، گرگرفتگی، اختلالات خواب و بی خوابی
۲ – اختلالات عصبی مانند جنون، رعشه، برافروختگی، خارش، خستگی و سردرد.
٣ – اختلال در سیستم گردش خون مانند افزایش فشار خون و احتمال سکته از دیگر عوارض این گیاه است.
۴- اختلال در ژن ها: تحقیقات آزمایشگاهی نشان میدهد افدرا ممکن است فعالیت تیروئید و ملانین را کاهش دهد. چون افدرا بر بیان ژن تیروزیناز مؤثر است.
۵- سایر عوارض مانند اسهال، آلرژی، افزایش دفع ادرار و…
مصرف افدرا در کسانی که مبتلا به دیابت، فشار خون، بیماری قلبی و مشکلات تیروئید هستند، خطرناک است.
تداخلات دارویی: کسانی که داروهای ضد افسردگی مصرف می کنند، بیماران مبتلا به آب سیاه، فشار خون، و بیماری کرونری قلب از مصرف این گیاه خودداری کنند.
سابقه ی تاریخی
گیاه افدرا به نام‌های هوم یا سوم یا سوما به خصوص در هندوستان مشهور است و از گیاهانی است که بشر از گذشته با آن آشنا بوده. این گیاه در طب آیورودا (در هندوستان) از اهمیت زیادی برخوردار است.
افدرا برای زرتشتیان گیاه مقدسی است و در کتاب اوستا به نام هوم از آن یاد شده است. با توجه به خواص گیاه افدرا و کاربردهای وسیع آن و توضیح آن در کتاب زرتشت پیغمبر ایرانی، احتمال می رود قبل از کشور چین، افدرا در ایران مورد استفاده دارویی بوده است.
ریشه شناسی این واژه حاکی از آن است که هوم ماده ای بوده که از کوبیدن و فشردن این گیاه به دست می آمده است. ماهیت هوم (هئومه) یکی از بحث انگیزترین موضوع ها در پژوهش های ایران شناسی است. بیش از یکصد گیاه پیشنهاد شده است، از جمله افدرا، انواع انگور، شاهدانه، ریواس، هارمالین و جنسینگ.
موبدان عهد ساسانی بر این باور بودند که این گیاه انسانهای پاک را می تواند به جهان دیگری رهنمون کند. چنانکه می گویند کرتیر موبد بلندپایه زرتشتی با نوشیدن این نوشابه به دیدار جهان پس از مرگ رفت.
