آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۸ 
درخت اراک درختچه ای از تیره مسواکیان ، همیشه سبز، با شاخه های زیاد، باریک، گرد و گسترده که به سمت زمین آویزان است. رنگ آن خاکستری مایل به قهوه ای است و ارتفاع آن حداکثر بین ۲ تا ۵ متر می رسد.
نام های دیگر آن :سالوادورا پرسیکا، چوج، درخت شور، حمض، درخت اراک یا سالوادورا پرسیکا، درخت مسواک و پیلو
نام فارسی: درخت اراک
تیره: مسواکیان Salvadoraceae
نام انگلیسی : Salvadora
نام علمی :Salvadora persica L
خصوصیات گیاه
(مسواکیان تیره ای از کلم سانان (کلم سانان راسته ای از دولپه ای‌ها است که می‌توان از آنها روغن خردل یا ترکیبات گلوکوزینولاتی گرفت). درختی یا درختچه ای که دارای حدود دوازده گونه است و در مناطق گرم و خشک می رویند. گل های آن منظم و کوچک و معمولا چهار پر دارند که در گل آذین‌های دسته ای به صورت مجتمع قرار گرفته اند و برگ‌های آنها ساده و علفی یا چرمی است. )
تنه ی این درختچه کج و به ندرت قطر آن بیش از یک پا می شود. پوست تنه ی آن پوسته پوسته، ترک خورده، سفید و کج و ماوج است. پوست ریشه ی درخت شبیه به شن و ماسه و داخل آن دارای رنگ ملایم قهوه ای است. دارای عطر و طعم دلپذیر، گرم و تند است.
برگ‌های آن به خاطر وجود ماده‌ی روغنی، سبز رنگ و درخشان است و شیره‌ای به رنگ زرد مایل به سبز روشن از آن خارج می شود. برگ‌های آن هنگام خرد شدن، ترد و با صدای ترق و تروق همراه است. در پاکستان این درختان کهن، با شکوه و محکم هستند.
گل های آن کوچک و کم رنگ هستند.
میوه ی آن شبیه به گیلاس، قرمزرنگ، به صورت خوشه و خوردنی است و طعم روغن – خردل را دارد. از این رو گاهی این درخت را به انگلیسی خردل می نامند.
این درخت بومی ایران است و به همین علت آن را به نام ایران (persica) نامگذاری کرده اند. مهم ترین نواحی رویش آن در ایران الار، بندرعباس، میناب، مکران و چاه بهار است.
درخت مسواک علاوه بر مناطق فوق در شهرستان های قصرقند، کنارک، ایرانشهر، نیکشهر و سرباز واقع در جنوب سیستان و بلوچستان هم رشد می کند.
مناطق مهم رویش این گیاه در جهان جنوب آسیا، ایران، مصر، هندوستان و حبشه است.
آب و هوای گرم و استوایی محل مناسبی برای رشد این درخت است.
قسمت های مورد استفاده:
چوب، ریشه، میوه و برگ.
ترکیبات شیمیایی:
چوب درخت اراک حاوی تانن، ترکیبات گوگردی، ترکیبات ایزوتیوسیاناید، سنجرین، کلر، کلراید، سیلیکا، تری میتل آمین، فلورین، فلوراید، سیلیس، سیلیسیم و بی کربنات سدیم است.
نحوه کاشت و تکثیر
قلمه های نیمه رسیده یا به اصطلاح نیمه خشبی (چوبی) درختچه مسواک را در دمای ۱۸ درجه سانتی گراد در بستری از ماسه ریشه دار می کنند و پس از ریشه دهی در محل موردنظر می کارند.
بذرهای این گیاه، پس از خوردن توسط انسان‌ها و یا حیوانات از طریق دفع فضولات از بدن، در طبیعت منتشر و از این راه نیز تکثیر می شود.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
در بعضی از کشورهای عربی خصوصا عربستان، قطعات حدود ۱۰ سانتی متری با قطر حدود ۱ سانتی متر از ساقه های گیاه به صورت بسته های ۵۰ تا ۱۰۰ عددی به فروش می رسد که هر قطعه از آن به مدت ۱ روز در آب قرار می دهند، سپس پوست آن قسمت را جدا و فیبرهای طولی آن به شکل برس مویی ظریفی در می آید که آن را به آرامی بر روی دندان ها می کشند.
با این عمل ضمن مسواک شدن دندان ها مواد مختلف این چوب در بزاق دهان حل می شود و تاثیر مثبت خود را در دهان، لثه و دندان ها می گذارد. هم چنین از فیبرهای نازک ساقه برای خلال کردن دندان استفاده می‌شود.
چوب این درخت برای جویدن و مسواک، در سراسر شبه جزیره عربستان و جهان اسلام بسیار محبوب است. در نامیبیا این گیاه به عنوان یک گیاه علوفه مقاوم در برابر خشکسالی برای دام استفاده می شود.
مردمی که هنوز در کنار رودخانه كويسب (رودخانه ای در صحرای نامیبیا) زندگی می کنند، از این گیاه برای تغذیه‌ی بز استفاده می کنند.
همچنین از سرشاخه های گیاه مسواک در عربستان برای تهیه ی نوعی سالاد خوراکی استفاده می شود. از دانه های این گیاه برای استخراج نفت و مواد شوینده استفاده می شود.
خواص درمانی درخت اراک
خواص دارویی گیاه درخت اراک به طور خلاصه عبارتند از: تنظيم حركات دودی شکل روده ها تقویت لثه ها، دفع خلط از سینه، بازشدن اشتها، خوشبوکننده دهان، ضدعفونی کننده دندان ها، ملین و مقوی، جلوگیری از پلاک و خون ریزی لثه، درمان بواسیر، طحال، جذام و دفع کننده کرم، دارای اثر ضد میکروبی، دارای اثر ضد زخم و از بین برنده جرم دندان.
اسید انیسیک موجود در چوب درخت اراک به دفع خلط از سینه کمک می کند.
اسید اسکوربیک و ماده‌ی سیتوسیترول موجود در چوب این درخت باعث تقویت شریان های خونی غذارسان به لثه، می‌شوند. وجود ماده ای به نام انثرالیتون در چوب درخت اراک در تقویت اشتها و تنظیم حرکت روده ها مفید است.
چوب درخت اراک دارای مواد خوشبو کننده ی روغنی است، دهان را خوشبو می کند. مواد موجود در چوب این درخت، دندان ها را سفید، ضد عفونی و پاکیزه می کنند، از پوسیدگی دندان و به وجود آمدن پلاک و خونریزی لثه جلوگیری می کند و باعث تقویت لثه و استحکام دندان ها می شوند.
میوه درخت مسواک ملین و مقوی است و در معالجه بواسیر، بیماری طحال، تب، جذام و دفع کرم، بسیار مفید است.
از عصاره این گیاه برای اولین بار در جهان، دهانشویه پرسیکا تهیه شده است.
اثر ضد میکروب
قسمت‌های مختلف گیاه مسواک دارای اثر ضدمیکروبی قوی و گسترده بر روی انواع میکرو ارگانیسم ها است، به خصوص بر روی میکروب های دهان و دندان.
اثر ضد زخم
اثر ضد زخم چوب مسواک مربوط به وجود فلاونوئیدها و تانن های موجود در آن است. گرچه ترکیبات دیگری در این مورد دخالت دارند و مسلما موثر می باشند، ولی دو دسته مواد مذکور که اثر ضد زخم آنها قوی می باشد، علت اصلی این خاصیت هستند.
اثر دترجنت (جرم گیر)
کلراید قابل توجه موجود در چوب مسواک به عنوان یک دترجنت (جرمگیر) قوى عمل و از ایجاد جرم روی دندان ها جلوگیری می کند؛ به همین دلیل در صورت استفاده دایم از چوب مسواک دندان های سفیدی خواهید داشت.
اثر ضد پوسیدگی دندان
فلوراید قابل توجه آن به همراه ترکیبات گوگردی، تاننی و ایزوتیوسیاناید موجود در گیاه مسواک باعث خاصیت قوی ضد پوسیدگی دندان در ساقه های گیاه شده است. کلیه ی اثرات ذکر شده با مکانیسم های مربوطه پس از تحقیقات زیادی که در نقاط مختلف جهان صورت گرفته تایید شده است.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
گیاه مسواک دارای ماده ای به نام سولوادرین و تریمتیل آمین است. استفاده گیاه مسواک برای زنان باردار مضر است. مسواک کردن زیاد با آن باعث پیدایش جوش در دهان می شود که با نگهداشتن کتیرا در دهان، قابل درمان است.
سابقه ی تاریخی
گیاه مسواک که اولین بار توسط حضرت محمد (ص) برای تمیز کردن، استحکام و جلوگیری از پوسیدگی دندان توصیه شده و بیش از ۱۴۰۰ سال است که در بسیاری از کشورها مورد مصرف است.
اخیرا سازمان بهداشت جهانی استفاده از چوب مسواک را به عنوان ابزار موثر برای بهداشت دهان توصیه کرده است.
لینه، گیاه شناس معروف جهان در حدود ۴۰۰ سال قبل بر روی این گونه گیاه، نام پرسیکا (persica) که در لاتین به معنی ایرانی است، گذاشته است.
