نام فارسی: چوج، درخت مسواک
نام علمی: .Salvadora persica L
نام فرانسه: Arbre brosse a dents، Mé suak، Arac
نام آلمانی: Senfkorn
نام انگلیسی: Mustard tree، Tooth – brush tree
نام عربی: شجره السواک، اراک
درخت مسواک از تیره چوج درخچه ای پرشاخه، همیشه سبز و دارای چوب نرم به رنگ مایل به سفید است. شاخه های فراوان به حالت خمیده به سمت پایین دارد و پوشیده از پوستی شفاف و تقریبا سفید با خطوط ظریف می باشد. برگ های بیضوی نوک تیز و گل هایی به رنگ زرد مایل به خاکستری، مجتمع بر روی محوری واقع در کناره برگ ها و یا در قسمت انتهایی شاخه ها، به صورت پانیکول دارد. میوه اش گوشت دار، به صورت شفت، کوچک و به قطر ۳ میلی متر با ظاهر مدور است و پس از رسیدن به رنگ قرمز در می آید.
در نواحی جنوبی آسیا، ایران، هند و همچنین در مصر و حبشه پراکنده است. برگ، میوه، دانه و پوست ریشه درخت مسواک به مصارف درمانی می رسد. میوه گیاه، طعم شیرین و اثر اشتها آور، مقوی معده و مقوی باء دارد. برگ های آن قابض، مدر، آرام کننده درد و ضد کرم است. از برگ آن توسط بومیان محل رویش گیاه، جهت درمان بواسیر، جرب و رفع التهاب استفاده به عمل می آید. دانه آن اثر مسهلی، مقوی کبد و زیاد کننده ترشحات ادرار دارد .
علت نام گذاری آن به درخت مسواک ، به طوری که شهرت دارد آن است که مسواک ساخته شده از چوب این درختچه، لثه ها را تقویت می کند. در آثار طبی قدیم ایران چنین آمده است که مصرف میوه گیاه باعث می گردد که نفخ و ناراحتی های هضمی کاهش یابد. له شده پوست ریشه این درختچه اگر بر روی پوست بدن قرار گیرد، ایجاد تاول می کند.
طبق توصیه اطبای هند و به طوری که اظهار نظر گردیده، جوشانده پوست ساقه گیاه درخت مسواک را می توان در درمان تب های خفیف به کار برد و هم چنین از آن به عنوان نیرو دهنده، در مواقع قطع حالت قاعدگی، به مقدار نصف قاشق چای خوری و ۲ مرتبه در روز مصرف کرد. در هند، پنجاب و بمبئی، از اعضای گیاه برای مصارف درمانی عدیده استفاده به عمل می آورند.
محل رویش درخت مسواک
لار، بندرعباس، بین میناب و کوه گربند، بلوچستان: مکران، چاه بهار.
Salvadora oleioides Decne (توج)
درختچه کوچکی با ساقه پیچ و خم دار و خمیده است. شاخه های فراوان آن، چوب سخت و پوستی به رنگ مایل به سفید دارد. برگ های توج بیضوی دراز و نوک تیز، ضخیم و چرمی، منتهی به دمبرگ کوتاه و به رنگ سبز مایل به سفید است. گل های کوچک و سفید مایل به سبز آن، به صورت خوشه مانند در طول محوری ظاهر می شود میوه اش مدور، گوشت دار، کوچک، به قطر ۴ – ۵ میلی متر و به رنگ زرد پس از رسیدن است. در عربستان، ایران و هند می روید.
خواص درمانی توج
میوه این گونه از درخت مسواک طعم گس و شیرین – ترش دارد. اشتها آور، ملین و بادشکن است. در درمان بواسیر، تومورها، برونشیت و آب آوردن شکم، مفید واقع می گردد. از پوست آن به عنوان یک ماده تاول آور استفاده می شود. در پنجاب میوه گیاه جهت تقویت قوه باء مصرف می گردد. روغن دانه گیاه به محل دردناک عضو، در رماتیسم اثر داده می شود.
محل رویش توج
جنوب ایران، بندرعباس، مکران: نیکشهر، تیس، بین چابهار و ایرانشهر در ۵۰۰ متری، کوه بم پشت.
Azima tetracantha Lam
گیاهی پرشاخه، دارای شاخه فراوان، منشعب از جهات مختلف و به حالت انبوه است. ساقه های جوان آن، ظاهر چهارگوش و خارهای خیلی تیز به درازای ۲.۵ تا ۵ سانتی متر دارند. برگ های آن دارای وضع متقابل بر روی ساقه ها و منتهی به دمبرگ کوتاه و پهنک بیضوی و نوک تیز می باشند. گل های آن بر دو نوع نر و ماده اند. گل نر آن ها در محور ساقه و به تعداد زیاد ولی گل ماده در محور ساقه و به طور منفرد، بدون دارا بودن دمگل در بین هر دو خار ظاهر می شود.
میوه این گونه از درخت مسواک مدور، به اندازه یک نخود درشت و به رنگ سفید پس از رسیدن کامل است. در داخل میوه نیز ۲ عدد دانه جای دارد. از مشخصات این گیاه آن است که بیشتر ایام سال، دارای گل و یا میوه می باشد. در هند، دکن و سیلان می روید. میوه آن خوراکی است، برگ، ریشه و شیره حاصل از آن ها که رنگ شیری و طعم تلخ دارند به مصارف درمانی در نواحی مختلف هند می رسند.
برگ آن اثر نیرو دهنده دارد و همراه با برگ .Melia Azadirachta L و مواد دیگر، به خانم ها پس از زایمان داده می شود. ریشه گیاه مانند برگ به مصارف درمانی می رسد و از آن بیشتر به عنوان مدر در درمان آب آوردن انساج بدن و خیز عمومی (dropsy) همراه با مواد مدر دیگر استفاده به عمل می آید. در بعضی نواحی هند نیز برگ آن به عنوان داروی ضد رماتیسم و رفع سرفه مصرف دارد.