برای بسته بندی زعفران از ظروف مختلفی استفاده می شود که از مواد مختلفی ساخته شده اند. این ظروف در حفظ کیفیت زعفران بسته بندی شده نقش بسزایی دارند.
بسته بندی
بسته بندی محصولات کشاورزی ضمن افزایش کیفیت و ماندگاری محصول باعث افزایش قیمت محصول خواهد شد. با توجه به مشخص شدن برند و آرم روی بسته بندی، بر حسب گذشت زمان و ارایه کیفیت برتر محصول می توان تبلیغ قابل قبولی در زمان عرضه محصول ایجاد نمود.
متاسفانه صنعت بسته بندی در کشورمان در حال حاضر از جایگاه ممتازی برخوردار نیست و این عاملی جهت کاهش سود آوری محصولات کشاورزی و همچنین بروز مشکلات در زمان صادرات محصول خواهد شد. شکل ظاهری و نوع بسته بندی زعفران تاثیر بسیار زیادی در فروش محصول دارد.
ظروف بسته بندی زعفران باید ضمن دارا بودن شکل ظاهری مناسب، غیرقابل نفوذ در مقابل نور، رطوبت و هوا باشد. از ظروف شیشه ای، جعبه های مقوایی و یا فیلم های مخصوص بسته بندی و همچنین قوطی فلزی جهت بسته بندی استفاده می شود.
انواع بسته بندی زعفران
مواد بسته بندی زعفران مورد استفاده باید به گونه ای طراحی شود تا پایداری اکسایشی آن حفظ شده و از افت کیفی و فساد آن جلوگیری شود. تغییر رنگ، کاهش عطر، طعم و کاهش ماندگاری زعفران جهت نگهداری زعفران باید به گونه ای باشد تا از جذب رطوبت محیط به زعفران جلوگیری شود، چرا که زعفران به دلیل خشکی و پایین آمدن رطوبت آن، آماده ی جذب رطوبت در حد بالا می باشد.
اگر چه بر حسب گذشت زمان، زعفران عطر و طعم خود را به تدریج از دست می دهد؛ اما نحوه نگهداری مناسب آن در شرایط استاندارد، می تواند تا حد زیادی باعث کاهش این مشکل شود. پایین نگه داشتن رطوبت محیط، باعث می شود نمک های کروستین و پیکرو كروستين زعفران بدون تغییر باقی بمانند.
پس از خشک کردن و سرد نمودن، زعفران را داخل ظروف مناسب قرار می دهند. بسته بندی زعفران ممکن است در ظروف شیشه ای، پاکتهای پلی اتیلنی (L.D)، قوطی های پلی اتیلنی (H.D) و یا پاکتهای آلومینیومی لایه دار صورت گیرد.
به ویژه پس از آسیاب شدن باید دور از نور، رطوبت و گرما باشد و بهتر است زعفران در ظرف شیشه ای یا فلزی در بسته و در دمای مناسب نگهداری شود و زعفران بایستی پس از بسته بندی برای جلوگیری از فشرده شدن در داخل کارتن قرار گیرد و هنگام ترابری در جعبه های چوبی یا فلزی گذاشته شود. زعفران باید در مکان بهداشتی، درجه حرارت و رطوبت مناسب و دور از نور نگهداری شود.
در داخل ظروف بسته بندی زعفران باید برگه شناسایی شامل نام تولید کننده، نام منطقه، نوع زعفران، تاریخ بسته بندی و… قرار گیرد.حرارت محل نگهداری بسته بندی ها نباید بیشتر از ۲۰ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی نباید بیش از ٪۶۰ باشد.
با توجه به اینکه اسانس (مواد معطر) زعفران قابل تبخیر بوده، در صورت بسته بندی زعفران در ظرف یا محل نامناسب، به مرور زمان اسانس آن تبخیر شده و از خواص دارویی زعفران و طعم و مزه آن نیز کاسته می شود و مرغوبیت آن از دست می رود. زیرا مواد معطر گیاه یعنی اسانس در حالت پودر شده، بسیار زودتر و تندتر از پودر نشده آن تبخیر می شود، لذا بهتر است زعفران تا هنگام مصرف پودر نشده و یا در صورت پودر کردن در ظرف در بسته و محل مناسبی نگه داری شود.
با بسته بندی زعفران به صورت مرغوب می توان از ورود نور، دما، رطوبت و میکروب ها به داخل بافت زعفران جلوگیری به عمل آورد. در کشورمان فیلم های مخصوص بسته بندی از کاربرد بیشتری در بسته بندی زعفران دارند.
استفاده از قوطی فلزی از مزایای بیشتری جهت بسته بندی زعفران محصول برخوردار است؛ چرا که حفاظت محتویات داخل قوطی از نظر رطوبت، نور، عدم فرار عطر و طعم، ورود اکسیژن و همچنین جلوگیری از وارد شدن ضربات مکانیکی باعث افزایش کیفی محصول می شود.
ظروف شیشه ای در برابر رطوبت، گاز، میکروب ها مقاوم بوده و همچنین به راحتی تجدید پذیر بوده و عوامل یاد شده از محاسن استفاده از این نوع بسته بندی زعفران می باشد. اما در مقابل، از معایب آن می توان به وزن زیاد آن، هزینه بالای حمل و نقل و همچنین بالا بودن درصد شکستگی مخلوط شدن خرده شیشه ها با زعفران اشاره نمود.
طبق استاندارد زعفران، این محصول در ایران به صورت زیر بسته بندی می شود
بسته بندی زعفران به صورت دسته ای
در این نوع کلاله از خامه جدا نمی شود و کلاله همراه میله به صورت دسته و به وسیله نخ بسته می شود.
بسته بندی زعفران به صورت رشته ای
در این نوع بسته بندی زعفران دارای کلاله بوده و از بازار پسندی بالاتری برخوردار می باشد. از نام های دیگر آن می توان به زعفران سرگل، سرقلم، سر ریشه و ممتاز اشاره نمود.
بسته بندی زعفران به صورت پودری
این نوع زعفران از خرد کردن و ساییدن کلاله زعفران حاصل می شود که در کشورمان از تقاضای پایین تری نسبت به سایر زعفران ها برخوردار است.باید رشته های زعفران را در داخل ظرف مخصوصی سایید تا کاملا به صورت خرد یا گرد شده در آید.
بعضی معتقدند چند حبه قند در زمان ساییدن زعفران باعث تسهیل در آسیاب کردن و یا خرد کردن آن می شود. لازم به ذکر است در صورت خرد کردن و ساییدن مقدار بیشتر از نیاز، باید آن را در ظروف سربسته و در جای مناسبی نگهداری کرد تا عطر و طعم آن کاهش نیابد.
در زمان قبل از خرد کردن و ساییدن زعفران باید بقایای گل آن نظیر گلپوش ها، خامه، پرچم ها، دانه های گرده جداسازی شده و همچنین در صورت ترکیب شدن با کلاله به صورت کامل تمیز و پاک شود تا کیفیت آن افزایش یابد.
ویژگی های شیمیایی زعفران رشته ای و پودر مطابق استاندارد ملی فرانسه
ویژگی ها | وضعیت | حدود قابل قبول | ||
درجه ۱ | درجه ۲ | درجه ۳ | ||
۱- درصد رطوبت و مواد فرار | زعفران رشته ای | ۱۲ | ۱۲ | ۱۲ |
درصد رطوبت و مواد فرار | زعفرانپودر | ۱۰ | ۱۰ | ۱۰ |
۲- درصد خاکستر کل | حداکثر | ۸ | ۸ | ۸ |
۳- درصد خاکستر نامحلول در اسید | حداکثر | ۱ | ۱ | ۱/۵ |
۴- درصد مواد محلول در آب | حداکثر | ۶۵ | ۶۵ | ۶۵ |
۵- میزان پیکرو کروسین | حداقل | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ |
۶- میزان سافرانول (جذب در ۳۳۰ نانومتر) | حداقل | ۲۰ | ۲۰ | ۲۰ |
میزان سافرانول (جذب در ۳۳۰ نانومتر) | حداکثر | ۵۰ | ۵۰ | ۵۰ |
۷- قدرت رنگی (جذب در ۴۴۰ نانومتر) | حداقل | ۱۹۰ | ۱۵۰ | ۱۰۰ |
۸- درصد ازت کل | حداقل | ۳ | ۳ |
زعفران افشره
این زعفران در قوطی هایی به صورت محلول در آب و تحت فشار قرار دارد. با فشردن دکمه ای که در راس قوطی ها قرار دارد زعفران را می توان بر روی مواد غذایی به صورت یکنواخت پخش کرد.
بسته بندی زعفران–اختصاصات زعفران رشته ای و پودر
مشخصات درصد وزنی ماده خشک | زعفران رشته ای | زعفران پودر | ||
ماکزیموم | مینیموم | ماکزیموم | مینیموم | |
آب و مواد فرار در ۱۰۳ درجه سانتی گراد | 14 | – | 8 | – |
میزان خاکستر | 8 | 5 | 8 | 5 |
خاکستر غیرقابل حل در HCL در زعفران درجه ۱ | 1 | – | 1 | – |
خاکستر غیرقابل حل در HCL در زعفران درجه ۲ | 1/5 | – | 1/5 | – |
عصاره محلول در آب سرد | 65 | 55 | 65 | 55 |
ازت | 3 | 2 | 3 | 2 |
قدرت رنگ کنندگی برای زعفران درجه ۱ | – | 110 | – | 150 |
قدرت رنگ کنندگی برای زعفران درجه ۲ | – | 80 | – | 120 |
بسته بندی زعفران–استاندارد زعفران رشته ای
ویژگی های زعفران | درجه بندی | روش آزمون | |||
درجه ۱ | درجه ۲ | درجه ۳ | درجه ۴ | ||
حداكثر بقایای گل (درصد جرمی) | ۰/۵ | ۰/۵-۴ | ۴-۷ | ۷-۱۰ | استاندارد ملی ۲۵-۲ |
حداکثر مواد خارجی (درصد جرمی) | ۰/۱ | ۰/۱-۰/۵ | ۰/۵-۱ | ۱ | استاندارد ملی ۲۵۹-۲ |
حداکثر رطوبت و مواد فرار (درصد جرمی) | ۱۰ | ۱۰ | ۱۰ | ۱۰ | استاندارد ملی ۲۵۹-۲ |
حداکثر خاکستر کل براساس ماده خشک | ۵/۵ | ۵/۵ | ۵/۵ | ۵/۵ | استاندارد ملی ۱۱۹۷ |
حداکثر خاکستر نامحلول در اسید کلرید یک بر اساس ماده خشک | ۰/۵ | ۰/۵ | ۰/۷۵ | ۰/۷۵ | استاندارد ملی ۱۲۵۳ |
عصاره محلول در آب سرد براساس ماده خشک | ۵۴-۶۵ | ۵۴-۶۵ | ۵۴-۶۵ | ۵۴-۶۵ | استاندارد ملی ۱۶۱۹ |
حداکثر ازت تام بر اساس ماده خشک | ۳ | ۳ | ۳ | ۳ | استاندارد ملی ۱۵۲۲ |
پیگمان های زعفران | ۶ | ۶ | ۶ | ۶ | استاندارد ملی ۲۵۹-۲ |
استخراج و تشخیص رنگ های افزوده شده | منفی | منفی | منفی | منفی | استاندارد ملی ۲۶۳۴ |
حداکثر درصد جرمی فیبر خام براساس ماده خشک | ۶ | ۶ | ۶ | ۶ | استاندارد ملی ۲۳۹۴ |
حداقل محلول ۱٪ در طول موج nm 257 براساس ماده خشک | ۷۰ | ۵۵ | ۴۰ | ۳۰ | استاندارد ملی ۲۵۹-۲ |
مقدار سافرنال محلول ۱٪ در طول موج nm 330 براساس ماده خشک | ۲۰-۵۰ | ۲۰-۵۰ | ۲۰-۵۰ | ۲۰-۵۰ | استاندارد ملی ۲۵۹-۲ |
حداقل قدرت رنگی محلول ۱٪ در طول موج nm 440 براساس ماده خشک | ۱۹۰ | ۱۸۰ | ۱۷۵ | ۱۷۰ | استاندارد ملی ۲۵۹-۲ |
بسته بندی زعفران–ویژگی های استاندارد زعفران پودری
ردیف | ویژگی ها | درجه بندی | روش آزمون استاندارد ملی | |||
ممتاز | ۱ | ۲ | ۳ | |||
۱ | مواد غذایی (در صد جرمی) | 259-2 | ||||
1-1 | مواد خارجی مربوط به گیاه (حداكثر) | ۰/۱ | ۱ | ۱ | ۱ | |
۱-۲ | مواد خارجی مربوط به محیط | منفی | منفی | منفی | منفی | |
۲ | رطوبت و مواد فرار (درصد جرمی)، حداکثر | ۸ | ۸ | ۱۰ | ۱۰ | ۲۵۹-۲ |
۳ | خاکستر گل (درصد جرمی)، حداکثر | ۵/۵ | ۶ | ۷ | ۷ | ۱۱۹۷ |
۴ | خاکستر نامحلول در اسید (درصد جرمی)، حداکثر | ۰/۵ | ۱ | ۱/۵ | ۱/۵ | ۱۲۵۳ |
۵ | عصاره ی محلول در آب سرد (درصد جرمی)، حداکثر | ۶۵ | ۶۵ | ۶۵ | ۶۵ | ۱۶۱۹ |
۶ | پیکرو کروسین (حداكثر جذب در طول موج ۲۵۷ نانومتر)، حداقل | ۵۸ | ۸۰ | ۷۰ | ۷۰ | ۲۵۹-۲ |
۷ | سافرانال (حداکثر جذب در طول موج ۳۳۰ نانومتر) | ۲۰-۵۰ | ۲۰-۵۰ | ۲۰-۵۰ | ۲۰-۵۰ | ۲۵۹-۲ |
۸ | کروسین (حداكثر جذب در طول موج ۴۴۰ نانومتر)، حداقل | ۲۲۰ | ۲۰۰ | ۱۸۰ | ۱۵۰ | ۲۵۹-۲ |
۹ | استخراج و تشخیص رنگ های افزودنی | منفی | منفی | منفی | منفی | ۲۵۹-۲ |
۱۰ | جستجو و بررسی پیگمان های زعفران | ۶ پیگمان | ۶ پیگمان | ۶ پیگمان | ۶ پیگمان | ۲۵۹-۲ |
۱۱ | ازت تام (درصد جرمی) حداکثر ۱ | ۳ | ۳ | ۳ | ۳ | ۱۵۲۲ |
۱۲ | فیبر خام (درصد جرمی) حداکثر ۱ | ۶ | ۶ | ۶ | ۶ | ۳۳۶۴ |