آبیاری زعفران و نیاز آبی، روش و روند آبیاری

آبیاری زعفران

زعفران یک گیاه علفی چندساله است که دارای یدازه (کورم) می باشد و از شهریور تا آبان گل می دهد و در مناطق خشک و نیمه خشک که با کمبود آب مواجه می باشند بسیار مطلوب است زیرا پیازهای زعفران از نیمه اردیبهشت ماه که بارندگی های بهاره قطع می شود یک خواب با دوره ۵ ماهه را طی کرده و نیاز به آبیاری ندارند. ولی در دوره های دیگری که در ادامه ذکر می شود آبیاری زعفران الزامی خواهد بود.

اصولا زعفران در مناطق پرباران (خصوصا در فصل بهار و تابستان) و زهدار نمی تواند بروید. در مناطق خشک و نیمه خشک ایجاب می کند که انسان جهت استفاده بهینه از آب و خاک، گیاهانی با نیاز آبی کم انتخاب کند. در بین این دسته از گیاهان، با توجه به فعالیت گیاه زعفران در فصول سرد سال نیاز به آبیاری آن در زمانی اتفاق می افتد که دیگر محصولات کشاورزی نیاز چندانی به آبیاری ندارند.

به همین دلیل که در مناطق کم آب نیز امکان پذیر است. زعفران به خاطر اینکه اکثر دوره زندگی آن در فصل های پاییز و زمستان می باشد و در این فصل ها کم و بیش باران می بارد و آب قنات ها هرز می رود و در ضمن میزان تبخیر و تعریق هم کم است بهترین گیاه می باشد. در این مقاله قصد داریم مطالب مربوط به آبیاری زعفران را مطرح نماییم.

نیار آبی زعفران و یا هر گیاه دیگری از روی ضریب گیاهی (Crop Coefficient) آن در طول دوره رشد و تبخیر و تعریق گیاه مرجع (Refrence Evapotranspiration Plant) به دست می آید. هرگاه تبخیر و تعریق گیاه مرجع در اختیار باشد، می توان از روی معادله زیر مقدار تبخير-تعرق زعفران را به دست آورد:

Etc = Kc x ETo

در فرمول فوق Etc تبخیر و تعریق گیاه مورد نظر (نیاز آبی گیاه) و Kc ضریب گیاه مورد نظر و ETo تبخیر و تعرق گیاه مرجع می باشد.

تبخیر و تعرق گیاه مرجع و تبخیر و تعرق زعفران و ضرایب گیاهی بر حسب میلی متر

هرگاه تنها مقدار تبخیر از تشت Ep و ضریب Kp در دست باشد، نیاز آبی زعفران را می توان از فرمول Etc = Kc x ETo به دست آورد.
با شرح فوق نیاز زعفران در طول دوره رشد در حدود ۳۰۰ میلی متر و یا سه هزار متر مکعب می باشد.
در محاسبات فوق مقدار بارندگی در ازای آب زهکش شده در نظر گرفته شده است. با توجه به جدول فوق مشخص می شود که نیاز بیشتر گیاه در چهار ماه مهر، اسفند، فروردین و اردیبهشت می باشد. در ضمن براساس جدول فوق میزان تبخير – تعرق زعفران از طریق Etc= Kc x ETo هم در حدود ۳۰۰ میلی متر به دست می آید.
در یک آزمایش دو ساله تعیین تبخير – تعرق واقعی گیاه زعفران، میزان آب مورد نیاز زعفران در مزرعه ای بررسی شد، این معیار در سال اول ۴۴۷ میلی متر و در سال دوم ۶۰۰ میلی متر تعیین شده که به نظر می رسد برآورد سال دوم زیاد باشد.

موقع آبیاری زعفران

در نقاط مختلف، زعفران کاری خراسان بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه از اواسط مهرماه تا دهه اول آبان ماه، آبیاری اول زعفران شروع می شود. اگر هوا گرم تر باشد، آبیاری اول دیرتر و هرگاه سرما زودرس باشد، در اوایل مهرماه مزرعه زعفران را آبیاری می کنند. باید دانست که آبیاری زودتر از موعد موجب جلو افتادن رشد سبزینه ای گیاه می شود و بالعکس آبیاری دیرتر ممکن است موجب مواجه شدن گل ها با یخبندان گردد و گل ها در اثر یخبندان فاسد شوند.

با تقسیم زمان آبیاری زعفران می توان زمان برداشت زعفران را مدیریت نمود. چرا که آبیاری باعث به گل نشستن زعفران می شود. بعضا در برخی از مناطق، آبیاری را در اواخر شهریورماه شروع می کنند تا مرحله گلدهی آن تسریع شده و در چند نوبت بتوان گل ها را برداشت نمود.

با توجه به اینکه گل کردن زعفران تا حدودی تابع آب اولیه می باشد، در مناطقی که سطح زیر کشت زیاد است و کمبود کارگر نیز وجود دارد، برای اینکه برداشت زعفران با اشکال مواجه نشود، آب اول را در بین قطعات و با فاصله چند روز تقسیم می کنند تا بدین وسیله دوران اوج گل دهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد.

حتی در برخی از روستاهای قاینات که زمین های بیشتری به کاشت زعفران اختصاص داده اند، آب اول را در اواخر شهریور می دهند تا دوره گل دهی آن یکی دو هفته جلوتر بیفتد و یکباره همه قطعات با هم به گل ننشینند.

آب اول زعفران خیلی مهم است و تمام نقاط زمین باید به طور کافی، یکنواخت و تا عمق کشت بنه ها آب بخورد تا گل های یک قطعه با هم و هم زمان بیرون آیند. در واقع آب اول از تمام آب ها مهم تر و به میزان بیشتر باید داده شود.

پس از آبیاری و گاورو شدن زمین با رعایت عمق کاشت پیاز زعفران نسبت به درهم شکستن سله زمین از کلنگ، کج بیل، چهارشاخ فلزی، گاو آهن ایرانی و یا کولتیواتورهای دوار اقدام کرد.

متعاقب درهم شکستن سله زمین باید با ماله سطح خاک را با فشرده ساخت تا جوانه های گل با سهولت بیشتری از خاک بیرون آیند. باید متوجه بود که به هنگام «کولیدن» زمین، پیازها صدمه نبینند. آبیاری دوم زودتر از ۵-۴ هفته از آبیاری اول انجام نمی شود.

چون پس از دو هفته از آبیاری اول دوره گل دادن زعفران شروع می شود و برای ۳-۲ هفته به طول می انجامد. چنانچه در این فاصله آبیاری شود، به دلیل گل بودن زمین نمی توان به گل چینی اقدام کرد.

با سله شکنی کودی که در سطح خاک پخش شده، با خاک سطحی مخلوط می شود و بیرون آمدن جوانه های نورس را از خاک آسان می کند.

باید در نظر داشت که چنانچه تاخیر در سله شکنی سطح خاک شود، جوانه های نورس زعفران که در حال رشد و بیرون آمدن از خاک هستند صدمه می بینند. به طور معمول گل های زعفران پس از دو هفته از آبیاری ظاهر می شوند.

ثانيا با راه رفتن بر روی زمین سطح زمین سفت می شود و مانع بیرون آمدن گل های بیشتری می شود. در زمان گل چینی، سطح خاک همچنان باید نرم باقی بماند تا گل ها و اندام های سبز گیاه به آسانی بتوانند از خاک بیرون آیند. با این توضیح وقتی برداشت گل ها تمام شد، می توان آبیاری دوم زعفران را انجام داد.

در ضمن وقتی بنه ها در خطوط موازی کشت شوند، با راه رفتن در بین خطوط کمتر به گیاه زعفران آسیب می رسد.

آبیاری های بعدی به فاصله هر ۲۴ – ۱۲ روز یک بار بسته به مدار (دور) آبیاری روستا و وضعیت جوی به استثنا مواقع يخبندان و بارندگی، انجام می شود. آبیاری در مواقع يخبندان موجب می گردد که پیازها آسیب ببینند (به ویژه در مواقعی که پیازها سطحی کشت شده باشند).

از اواسط اسفند ماه تا موقعی که رنگ برگ ها به زردی بگراید در صورت امکان هر ۱۵ – ۱۲ روز بسته به مدار آبیاری روستا، مزرعه زعفران را باید آبیاری کرد. معمولا از اوایل اردیبهشت ماه آبیاری زعفران قطع می گردد .

در هیچ یک از مزارع زعفران سنتی خراسان آبیاری تابستانه مرسوم نمی باشد. بر اساس نتایج تحقیقات محققان آبیاری تابستانه تاثیر معنی داری بر عملکرد محصول نداشته و نمی تواند باعث افزایش عملکرد گردد. از دیگر سو جمعیت کنه ها را در سطح مزرعه افزایش می دهد. بنابراین برخلاف بعضی از اظهارات متداول، آبیاری تابستانه توصیه نمی گردد.

نیاز آبی زعفران در یک سال زراعی حدود ۳۰۰ میلیمتر و یا ۳۰۰۰ مترمکعب در هکتار می باشد. با توجه به این که دوره نیاز آبی زعفران مصادف با بارندگی های سالانه می باشد و با در نظر گرفتن متوسط بارندگی منطقه که به میزان ۱۰۰ میلیمتر است، لذا می بایست باقیمانده نیاز آبی زعفران را به میزان ۲۰۰۰ مترمکعب در هکتار بر آورده نمود.

روش آبیاری زعفران در خراسان به صورت سنتی (غرقابی) بوده و دیدگاه سنتی عملا مستقل از بافت و ساختمان خاک یا عمق توسعه ریشه ها می باشد.

لذا کشاورزان بدون توجه به نیاز گیاه در زمان های مختلف، اقدام به آبیاری در حجم زیاد و با فواصل طولانی می نمایند که نه تنها موجب تلفات آب گردیده، بلکه با اعمال تنش ممکن است کاهش عملکرد را نیز در پی داشته باشد. از این حیث توجه بیشتر به استفاده از روش های جدید آبیاری در جهت افزایش راندمان و بهره وری احساس می شود.

مراحل آبیاری زعفران

به طور کلی در مناطق زعفران خیز آبیاری در چهار نوبت انجام می گیرد:

الف) آبیاری اول که به گل آب یا بسار آب (یعنی آب بعد از شیار و شخم) معروف است که زمان آن بر حسب آب و هوای منطقه متفاوت می باشد. در این آبیاری باید سعی شود تمامی حجم خاک و بنه ها کاملا خیس شود تا پیاز زعفران بتواند جوانه زنی کند. تقریبا فاصله زمانی این آبیاری تا آبیاری بعدی در حدود یک ماه به طول می انجامد؛ لذا انجام آبیاری سنگین باعث تامین آب مورد نیاز زعفران در موعد مقرر خواهد شد.

ب) آبیاری دوم به نام زاج آب معروف است (چون بتازگی برداشت گل های زعفران به اتمام رسیده، آن را با زن زایو یا زاییچ (به زبان محلی قاینات) مترادف می دانند).در ضمن چون گل های زعفران نیز به اتمام رسیده، آب دوم به گل پاک نیز موسوم می باشد.

بعد از برداشت گل های زعفران که به مثابه فارغ شدن زن حامله است، عمل آبیاری زعفران انجام می پذیرد. زمان آبیاری دوم بسته به آب و هوای منطقه از ۲۵ آبان تا حداکثر ۳۰ آذر انجام می گیرد. بعد از این آبیاری بچه پیازها از پیاز مادر زایش یافته و با رشد خود، برگ ها فعالیت خود را افزایش می دهند.

ج) آبیاری سوم که به نام کولش آب (چون کولش آب بعد از وجین و کولیدن اطراف ردیف های کشت و کوددهی مزارع زعفران انجام می شود) معروف است. بعد از این آبیاری بایدآبیاری بعدی را با فاصله بیشتری انجام داد تا علف های هرز مزارع زعفران فرصت رشد پیدا نکنند و از بین بروند.

بعد از فروکش کردن سرمای زمستانه بچه پیازهای جدید جهت افزایش اندوخته غذایی درون بافت های خود فعال شده و در نتیجه تقریبا از نیمه اسفندماه می توان اقدام به آبیاری نوبت سوم کرد. چرا که در صورت سرد بودن هوا اگر آبیاری بنه ها انجام گیرد، باعث آسیب جدی به آن ها خواهد شد.

لازم به یادآوری است که هنگامی زمین را وجین کردند باید یک رَن (فاصله یا نوبت آبیاری را رَن آب می گویند) در آبیاری تاخیر شود تا علف های هرز آسیب دیده موقعیت مناسبی برای رویش دوباره نداشته باشند.

د) آبیاری چهارم که به زردآب یا مرگ آب معروف است. علت اصلی نامگذاری آن به دلیل آبیاری قبل از زرد و پژمرده شدن برگ های زعفران است. این آبیاری در درشت شدن پیازها تاثیر زیادی دارد.

تغییر رنگ برگ ها و زرد شدن برگ ها در مزارع زعفران بسته به شرایط آب و هوایی در نواحی معتدله بهاری ۲۰-۱۰ اردیبهشت و در نواحی گرمسیر از نیمه فروردین تا ۱۰ اردیبهشت است. در اثر بارندگی و خنک تر شدن هوا، زرد شدن برگ ها و در نتیجه زمان آبیاری به تعویق خواهد افتاد. از اوایل فروردین تا زمانی که برگ های زعفران به زردی متمایل شوند، هر ۱۲-۶ روز یک بار آبیاری صورت می پذیرد.

در بررسی نیاز آبی، روش و دور آبیاری زعفران، دو روش آبیاری کرتی و جویچه ای و سه دور آبیاری ۱۲ روز، ۲۴ روز و ۳۶ روز انتخاب شده است. نتایج کار به طور خلاصه به شرح زیر است:
روش آبیاری کرتی به صورت بسیار معنی داری نسبت به آبیاری جویچه ای از واحد حجم آب مصرفی بهتر استفاده کرده است.
در دور آبیاری ۲۴ و ۳۶ روز خزان گیاه زودتر از تیمار ۱۲ روز فرا رسید. در ضمن در تیمار ۳۶ روز علاوه بر خزان زودرس، زردشدن برگ ها حالت طبیعی نداشته و در انتهای فصل رشد حالت سوختگی پیدا کرده بودند.
وزن ۱۰۰۰ گل در تیمار ۱۲ روز بیشتر از سایر دورهای آبیاری بوده. به طوری که وزن ۱۰۰۰ گل در تیمارهای ۱۲ روز، ۲۴ روز و ۳۶ روز به ترتیب ۳۴۸، ۳۲۶ و ۳۲۱ گرم در طریقه کرتی و همین اعداد در مورد روش جویچه ای به ترتیب ۲۸۱، ۲۷۳ و ۲۳۳ گرم بوده است.

تعداد و وزن بنه های سنگین تر از ۸ گرم که نقش اساسی در افزایش گل دهی دارند، در دور آبیاری ۱۲ روز افزایش داشته است. به طوری که تعداد بنه های بیشتر از ۸ گرم در دور مذکور، ۵۵ عدد (۲۱٪)، بنه های بین ۸-۴ گرم، ۴۴ عدد و تعداد بنه های کمتر از چهار گرم، ۱۶۰ عدد در مترمربع بوده است. همین اعداد برای آبیاری ۲۴ روز به ترتیب ۳۴، ۳۶، و ۱۹۱ بنه بوده است. در این آبیاری بنه های بیشتر از ۸ گرم ٪ ۱۲ بوده است.

به طوری که در بند ۴ مذکور افتاد، هرقدر که دور آبیاری بیشتر شود، بر تعداد بنه های ریز اضافه می شود. این امر در روش جویچه ای و در زراعت دیم محسوس تر است. در این مورد بهتر است به جدول شماره ۳ مقایسه میانگین اثر متقابل روش ها و دورهای (فواصل) مختلف آبیاری بر وزن و تعداد بنه ها توجه شود.

[saffron]

با توجه به سرمای زودرس پاییزی و احتمال روزهای یخبندان که به طور متوسط در منطقه خاصه خراسان جنوبی، ۷۷ روز می باشد دور آبیاری ثابت برای زعفران ضرورت ندارد. هرگاه دوره زندگی زعفران را از زمان گل دادن تا فرارسیدن دوره وقفه به پنج مرحله رشد کم، توقف تقریبی رشد، رشد مجدد، خزان و وقفه تقسیم کنیم.

در دوران رشد کم ۳ – ۲ آب به شرحی که گفته شد، در دوره توقف رشد ۱ آب (در صورت ضرورت و عدم بارندگی و یخبندان) و در مرحله رشد مجدد که از ۱۵ اسفند ماه آغاز می شود، هر ۲۰ – ۱۵ روز یک بار تا اول اردیبهشت ماه حداکثر ۳ آب داده شود. زعفران حداکثر به ۷ آب نیازمند است.

مرحله رشد مجدد، مرحله انتقال مواد غذایی از بنه مادر و نیز از برگ ها به داخل بنه های دختر می باشد. و تبخير – تعرق هم به دلیل رشد بیشتر گیاه و گرمی هوا افزایش می یابد.
در خاتمه باید اضافه کنم که آبیاری کم آنقدر هم همانند آبیاری زیاد زیان بخش است.

در ۱۸ سال اخیر شاهد کاهش عملکرد زعفران در سطح خراسان از ۴/۸ کیلوگرم به ۳/۲ کیلوگرم بوده ایم، در حالی که سطح زیر کشت در همین فاصله ۶ – ۵ برابر شده است. علت این امر سطح منطقه انتخاب بنه بیشتر از ۱۰ – ۸ گرم معمول نشده است. ثانيا ما به جای افزایش عملکرد، پیوسته در فکر افزایش سطح کاشت می باشیم. به طوری که در ظرف ۱۸ سال (۱۳۸۵ – ۱۳۶۷) تغییرات سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد به شرح جدول شماره ۲ بوده است.

آمار سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد زعفران بر حسب کیلوگرم در هکتار

یعنی در ظرف ۱۸ سال، سطح زیر کشت ۴/۸۳ برابر شده. اما میزان تولید ۳/۲ برابر و میزان عملکرد در نقطه مقابل با ۳۴ درصد کاهش همراه بوده است.

وضعیت فوق نشان می دهد که ما در منطقه خشک خراسان رضوی و جنوبی به جای حداکثر بهره وری از امکانات و افزایش عملکرد در واحد سطح، پیوسته بر سطح زیر کشت افزوده ایم و در مهرماه به خاطر نداشتن آب دست به دامان ادارات جهاد کشاورزی برای آب رسانی با تانکر و آن هم به میزان بسیار کم و با قیمت زیاد می شویم.

آبیاری مناسب و تغذیه کافی زعفران به دلیل ریشه های کوتاه و ظريف زعفران امری ضروری است چرا که بر عملکرد محصو ل زعفران تاثیر می گذارد. بویژه اینکه بنه های زعفران در عمق ۲۰ – ۱۵ سانتی متر قرار دارند. این نقصان عملکردها در مقابل عملکرد متوسط ۱۰ کیلوگرم در سایر مناطق جهان عبرت انگیز است و باید در صدد اصلاح کلیه نقاط ضعف خود در این باره باشیم.

موانع گل چینی و یخبندان مانع یک دور مشخص آبیاری زعفران است، مگر در مناطقی که یخبندان نداشته باشد.

مقایسه میانگین اثر متقابل روش ها و دورهای مختلف آبیاری بر وزن و تعداد پداژه (بنه) تولید شده در شهریور ۱۳۷۹

*میانگین هایی که در هر ستون دارای حروف کوچک مشترک می باشند از لحاظ آماری طبق آزمون دانکن در سطح یک درصد اختلاف معنی داری ندارند.

تاثیر زمان آبیاری زعفران قبل از گل دهی بر عملکرد زعفران

تاثیر سطوح مختلف آبیاری زعفران بر عملکرد زعفران

تاثیر دور آبیاری زعفران بر عملکرد زعفران

مقایسه میانگین اثر دورهای مختلف آبیاری زعفران بر فاکتورهای متفاوت گیاه زعفران

میانگین هایی که در هر ستون دارای حروف کوچک مشترک می باشند از لحاظ آماری طبق آزمون دانکن در ۱ درصد اختلاف معنی داری ندارند.

مقایسه میانگین اثر متقابل روش و دورهای مختلف آبیاری زعفران بر فاکتورهای متفاوت گیاه زعفران

میانگین هایی که در هر ستون دارای حروف کوچک مشترک می باشند از لحاظ آماری طبی دانکن در سطح ۵ درصد اختلاف معنی داری ندارند.

اثر دور آبیاری زعفران بر تعداد کل پداژه ها در روش کرتی کم تر از جویچه ای می باشد. اما اثر دور آبیاری بر وزن پداژه ها در روش کرتی بر جویچه ای به طور معنی داری بیشتر است.

و طبعا هر قدر از دور ۱۲ روز به ۳۶ روز و به دیم نزدیک تر می شویم، از وزن پداژه ها کاسته می شود.

آبیاری زعفران به روش بارانی نه تنها بر میزان عملکرد تا ۲۰ ٪ می افزاید، بلکه از میزان آبیاری هم در همین حدود کاسته می شود.

در تحقیقی پیرامون کارآیی آب در محصولات مختلف در سال ۱۳۸۰ مورد بررسی قرار  گرفت و با وجودی که قیمت آب را برای تمام محصولات یکسان در نظر گرفته بودند (زیرا قیمت آب در فصول پاییز و زمستان به مراتب کمتر از بهار و تابستان است) زعفران از سایر گیاهان از لحاظ کارآیی، برتر شناخته شده است.

سله شکنی

بعد از اولین آبیاری زعفران (از اواسط مهر ماه تا دهه سوم آبان ماه ، بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه ) به مجرد گاورو شدن زمین، سطح مزرعه باید سله شکنی گردد. به نحوی که بنه ها صدمه نبینند. سله شکنی به موجب سهولت در خروج گل ها از خاک و زیر خاک شدن کود حیوانی از لایه سطحی می گردد.

سله شکنی مزارع زعفران در ابتدای فصل رشد این محصول یکی از عملیات های حساس داشت بوده که می بایست به طریقه ای دقیق انجام گیرد، زیرا که در این زمان جوانه های زعفران تا نزدیکی سطح خاک بالا آمده اند.

بهترین وسیله سله شکنی کج بیل، چهار شاخ فلزی و گاوآهن ایرانی با عمق کم و از وسایل ماشینی از کولیتوار که با تراکتور باغی سبک کشیده می شود می توان استفاده کرد. سله شکنی باعث می شود که گل ها به آسانی از خاک بیرون آمده و کود حیوانی با خاک مخلوط شود.

در هنگامی که کشاورز نتوانسته باشد به زمین خود کود دهد پیش از انجام آبیاری زعفران می تواند كود لازم را در سطح خاک پخش نموده و با شخم سطحی با خاک مخلوط نموده و پس از این عمل که در واقع حکم سله شکنی را دارد، برای هموار نمودن زمین و چسباندن خاک به پیازها زمین را ماله بکشند.

عمق خاک ورزی جهت سله شکنی به فاصله جوانه های زعفران تا سطح خاک بستگی دارد که این خود نیز تابعی از زمان آبیاری و شرایط آب و هوایی منطقه است. هر چه زمان آبیاری اول زعفران به تاخیر افتد و دیرتر انجام گیرد جوانه های زعفران به سطح خاک نزدیک تر شده (به دلیل نزدیک شدن زمان برداشت) و می بایست بر دقت انجام عملیات سله شکنی افزود.

عمق سله شکنی حداکثر از حدود ۱۰ – ۷ سانتی متر در صورتی که، بنه ها در عمق ۲۰-۱۵ سانتی متر کشت شده باشند نباید تجاوز نکند. هر گاه بنه ها در عمق کمتر مثلا در حدود ۱۵ – ۱۰ سانتی متر کشت شوند. در این صورت عمق سله شکنی از ۵ سانتی متر نباید تجاوز کند، چون ممکن است به بنه ها آسیب برسد.

با توجه به این که در مناطق جنوبی استان خراسان مشکل کم آبی وجود دارد لذا اجتناب از این مساله امکان پذیر نبوده و تعدادی از کشاورزان مجبورند مزارع خود را زودتر، تعدادی به موقع و تعداد دیگر دیرتر آبیاری نمایند. هم اکنون در مناطق جنوبی استان خراسان ، کشاورزان با وسایل و روش های مختلفی، عملیات سله شکنی مزارع زعفران را انجام می دهند و انتخاب نوع وسیله بستگی به زمان آبیاری اولیه زعفران دارد.

در بیشتر مناطق عملیات سله شکنی با استفاده از رتیواتور (گاو آهن دوار) انجام می شود که این رتیواتور توسط یک تراکتور باغی کشیده می شود. استفاده از تراکتورهای باغی به علت وزن کم و قابلیت مانور دهی بالای آن ها در مزارع می باشد و همچنین از تعداد نیروی کارگر لازم برای انجام این کار می کاهد که عاملی موثر افزایش درآمد زعفران کار می باشد.

به منظور جلوگیری از آسیب رساندن به جوانه های زعفران توسط رتیواتور، کشاورزان به ابتکار خویش تیغه های L شکل رایج رتیواتور را با تیغه های عمودی سه شاخه ای تعویض می کنند.

چنانچه آبیاری اولیه زعفران دیرتر از موعد مقرر انجام گیرد (که در بسیاری از موارد به علت کمبود آب اجتناب ناپذیر است) استفاده از این وسیله نیز باعث خسارت فراوان به محصول شده و جوانه های زعفران را از بین می برد. بنابراین در چنین شرایطی کشاورزان مجبورند تا جهت سله شکنی از روش های سنتی استفاده نمایند.

از روش های سنتی سله شکنی مزارع زعفران، استفاده از چهار شاخ می باشد. این وسیله مانند بیل بوده با این تفاوت که دارای چهار تا نه (بسته به توان و نیروی کارگر) دندانه میخی شکل در انتها می باشد که توسط نیروی انسانی با فشار پا و با زاویه تمایل خاص کاربرد آن وارد خاک شده و با نیروی دست وارد بر دسته آن، خاک را بالا می آورد.

خاک ضمن بالا آمدن و عبور از بین دندانه ها شکسته و خرد می شود. استفاده از این وسیله وقت گیر بوده و به نیروی کارگری فراوان نیاز است.

در روش دیگر از گاوآهن دامی استفاده می شود. گاو آهن دامی مرسوم در منطقه عبارت از یک تیغه گوه مانند است که به انتهای یک دسته چوبی نصب شده و توسط دام کشیده می شود. عمق کار این وسیله توسط نیرویی که شخص بر دسته چوبی وارد می کند و در پشت سر دام حرکت می نماید، تنظیم می شود.

تحقیقات نشان داده است که در زمانیکه آبیاری اولیه مزرعه زعفران زود هنگام انجام شود استفاده از رتیواتور با تیغه های جایگزین شده نسبت به سایر روش ها برتری داشته و همچنین موجب افزایش عملکرد محصول در سال دوم می گردد.

از آنجا که پیاز های زعفران در هر سال پس از فصل گلدهی شروع به تکثیر می کنند و پیاز های جدید وظیفه گلدهی در سال بعد را بر عهده دارند لذا بوجود آمدن پیاز های درشت تر و سالم تر، میزان گلدهی در سال بعد را افزایش خواهد داد.

بنابراین سله شکنی نشدن مزرعه در ابتدای فصل گلدهی باعث می گردد تا بیشترین نیرو و توان پیازها صرف بیرون آمدن گل ها از زیر خاک سله بسته گردیده و از توان پیازها جهت تکثیر کاسته گردد و پیازهای تکثیر یافته که اغلب ریز خواهند بود موجب کاهش میزان گلدهی سال بعد می شوند.

زمانی که آبیاری اولیه به موقع انجام گیرد، تفاوتی بین استفاده از گاوآهن دامی، چهار شاخ و رتیواتور مشاهده نمی شود ولی مقایسه با روش بدون سله شکنی اهمیت این عملیات داشت را در خصوص افزایش عملکرد نشان می دهد.

چنانچه آبیاری اولیه دیر هنگام و با تاخیر انجام شود، جوانه های پیازهای زعفران رشد کرده و تا نزدیکی سطح خاک بالا می آیند و گاهی اوقات نیز در سطح مزرعه به سختی قابل مشاهده می باشند. در این هنگام استفاده از ماشین آلات سنگین و یا دام موجب شکسته شدن جوانه ها گردیده و عملکرد را کاهش می دهد. از طرف دیگر به علت نزدیکی جوانه ها به سطح خاک و مرطوب بودن زمین نیاز چندانی به سله شکنی نمی باشد.

با توجه به این که رتیواتور های متصل به تراکتورهای باغی دارای ظرفیت مزرعه ای 0.5 هکتار در ساعت می باشند و هزینه انجام سله شکنی با استفاده از رتیواتور کمتر از سایر روش ها می باشد، مقایسه اقتصادی آن ها نشان می دهد که در آبیاری زود هنگام و یا به موقع، استفاده از رتیواتور نسبت به دیگر تیمارها اقتصادی تر می باشد.

در آبیاری دیر هنگام به علت صدمه رسیدن به جوانه های زعفران و کاهش عملکرد، توصیه می گردد عمليات سله شکنی انجام نگیرد.