اهمیت حفظ تعادل در مصرف زعفران

ایمنی و سمیت زعفران

یکی از مسایلی که در موقع مصرف زعفران باید به آن توجه نمود، سمیت زعفران و ایمنی آورده های آن است. در مطالعه ای که بر روی دو گروه از داوطلبان یعنی گروه کنترل و گروه شاهد انجام شد، میزان ایمنی قرص های کلاله زعفران (۲۰۰ و ۴۰۰ میلی گرم زعفران) مورد ارزیابی قرار گرفت تا قابلیت پذیرش و ایمنی کوتاه مدت آنها بررسی شود.

معیارهای عمومی سلامتی در طول مطالعه از طریق پارامترهای الکتروکاردیوگرافی، بیوشیمیایی و هماتولوژی اندازه گیری شد و این پارامترها در دوره قبل و بعد از درمان، تفسیر شد. آزمایشات کلینیکی، هیچ تغییری در داوطلبان بعد از درمان گزارش نداد. زعفران با دوز بالای ۴۰۰ میلی گرم فشار خون سیستولیک و متوسط فشار سرخرگی را به طور مشخص کاهش می دهد.

زعفران به طور جزیی پارامترهای هماتولوژی نظیر سلولهای قرمز خونی، هموگلوبین، هماتوکریت و پلاکتها را کاهش میدهد. زعفران، سدیم، اوره، نیتروژن و کراتینین خون را افزایش میدهد. این مطالعه نشان داده که زعفران می تواند تا حدودی پارامترهای بیوشیمیایی و هماتولوژی را تغییر دهد، ولی تغییرات مزبور در محدوده نرمال بوده و از نظر کلینیکی اهمیت چندانی ندارد.

مقدار دوزهای روزانه مصرف زعفران تا 1.5 گرم ایمن است.

از آنجایی که دوز موثر در مطالعات افسردگی، مصرف حدود ۳۰ میلی گرم زعفران است، این دوز، بسیار ایمن است.

مصرف روزانه 10 میلی‌گرم زعفران در بالا بردن ایمنی بدن و سلامت خاصیت پیشگیرانه دارد.

اثرات سمی زعفران با ۵ گرم و بالاتر از آن گزارش شده و دوز کشنده آن حدود ۲۰ گرم است. از زعفران در دوزهای بالاتر از ۱۰ گرم برای القا سقط جنین استفاده می شود. این دوز با تهوع، خونریزی رحمی، هماتوری، خونریزی از مخاط معده، سرگیجه و گیجی همراه می شود.

در برخی موارد، خوردن ۴ گرم زعفران در روز به مدت چند روز، هیچ عارضه جانبی حتی در زنان حامله ایجاد نمی کند. بیشتر گزارش واصله در خصوص سمیت زعفران از کشور آلمان می باشد. جایی که زعفران یک محصول عمومی نیست، در حالی که Colchirum autumna یا سورنجان تا حدود زیادی فراوان است. این گزارش ها بیشتر به خاطر استفاده از در زعفران باشد.

شاید به دلیل اشتباه عظیمی که یک نفر آلمانی (به نام ای، کمیشن، E. Commision در سال ۱۹۸۷) مرتکب شده و زعفران زراعی یا.Crocus sativus L را با گل حسرت یا سورنجان که به زبان انگلیسی به آن Meadow Saffron یا زعفران چمنی می گویند و به اسم علمی Colchicum autumnale که یک گیاه فوق العاده سمی است، یکی دانسته است موجب شده که سال ها مردم از زعفران بترسند و در خوردن و یا خریدن آن محتاط باشند (۲۵).

شاید یکی دیگر از دلایل اشتباه آن ها همزمانی گل دادن زعفران زراعتی و سورنجان نیز بوده است. اما دکتر عبدالله اف دانشمند آذربایجانی مقیم مکزیک که در سال ۲۰۰۶ درگذشت، ضمن مطالعات خود در بطلان سمیت زعفران، اعلام داشت که نه تنها زعفران سمی نیست، بلکه مصرف0/5 تا 0/1 گرم به ازاء هر کیلو گرم وزن بدن در مورد موش ها هیچ گونه سمیتی ایجاد نمی کند.

خوردن 1/5 – 1 گرم زعفران را در روز کاملا بی خطر، ۱۰ گرم را برای سقط جنین و دز کشنده یا LD50 را ۲۰ گرم دانسته است.

در مطالعه ای به صورت دو سوکور، کنترل شده با پلاسبو شامل درمان یک هفته ای با قرصهای زعفران ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی گرمی است. ۶۰ داوطلب سالم در محدوده سنی ۵۰- ۲۰ سال برای مطالعه انتخاب شدند. داوطلبان به سه گروه ۲۰ نفری تقسیم گردیدند.

قبل و بعد از ۷ روز درمان، همچنین یک ماه بعد از آن، نمونه های خونی گرفته شد. سطح پلاسمای فیبرینوژن، فاکتور VII، پروتئین های C و PT، S و PTT ارزیابی گردید. هیچ تفاوتی بین گروهها بین فاکتورهای ارزیابی شده وجود نداشت. این مطالعه اثر مصرف زعفران در دوزهای ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی گرم زعفران به مدت یک هفته روی سیستم کووآگولان و آنتی کواگولان را رد می کند.

میزان مصرف زعفران و ترکیبات آن

میزان مجاز مصرف زعفران در هر ماه برای هر نفر ۳ گرم می‌باشد. این میزان معادل مصرف روزانه یک دهم گرم زعفران خواهد بود. رعایت سقف تعیین شده می‌تواند بهره‌گیری حداکثری از خواص زعفران را به همراه داشته باشد. این در حالی است که مصرف بیش از ۵ گرم آن در ماه برای هر فرد مضر بوده و ممکن است عوارضی در پی داشته باشد.

سافرانال، روی قلب، کبد، طحال، در ارزیابی پاتولوژی هیچ ناهنجاری ایجاد نمی کند، اما در ارزیابی های هیستوپاتولوژی اثرات سمی و ناهنجاری در کبد و ریه ایجاد می نماید. در کلیه ها ادم و سیتولیز مشاهده میشود و در ریه ها، آمفیزم و ارتشاح لنفوسیت ها قابل مشاهده است.

سافرانال از طریق گروههای قطبی به اتصال هیدروژنی غیر اختصاصی پروتیین آلبومین انسانی متصل می شود، ولی غلظتهای پایین ۱ میلی مولار، هیچ تغییری در ساختار ثانویه پروتیین ایجاد نمی کند، این تغییرات در غلظت های بالاتر از ۱ میلی مولار مشاهده می شود.

از آنجا که زعفران دارای طبع گرم می باشد، بهتر است افرادی که مواد غذایی با طبع گرم حساسیت دارند میزان مصرف زعفران شان را به یک گرم در ماه کاهش دهند.

مصرف بیش از ۳ گرم زعفران در یک وعده مضر بوده و خطراتی را به دنبال خواهد داشت. وجود «سافرانال» در زعفران (عطر دهنده زعفران) باعث سمیت در مصرف زیاد آن شده و عوارضی مانند سر درد، سرگیجه، بی‌حالی، استفراغ، اسهال خونی، خون‌ریزی رحم، خون‌ریزی بینی، لب و پلک‌ها را به همراه دارد.

• مصرف زیاد زعفران علاوه بر موارد فوق باعث کاهش اشتها و اختلال حواس شده و برای کلیه‌ها نیز مضر است.

• افرادی که مشکل تعریق کف دست دارند در صورت مصرف زعفران, میزان تعریق کف دست آنها بیشتر می‌شود.
• خانم‌های باردار در سه ماهه اول بارداری بایستی از مصرف زعفران خودداری کنند چرا که این‌کار ممکن است به جنین صدماتی وارد نموده و حتی سقط جنین را در پی داشته باشد. سه ماهه اول بارداری دوران تشکیل اندام‌ها بوده و از آن به دوران بحرانی بارداری یاد می‌شود.
• افرادی که به‌دلیل شرایط خاص تمایل دارند افسرده باشند، با توجه به خاصیت نشاط‌آوری زعفران، نباید آن‌را مصرف نمایند.
• مصرف بیش از حد آن در دوران قاعدگی، میزان اضطراب را افزایش می دهد.
• مصرف زیاد آن باعث تغییر رنگ پوست می شود.
• به علت دارا بودن طبیعت گرم ممکن است منجر به اسهال، از دست دادن آب بدن و ترشح خون از طریق ادرار شود.