انگور فرنگی سیاه (Ribes nigrum)

نام فارسی: انگور فرنگی سیاه

نام علمی: .Ribes nigrum L

نام فرانسه: Cassissier، Groseiller noir

نام انگلیسی: Quinsy – berry، Black currant

نام آلمانی: Schwarze – ribsel

نام ایتالیایی: Grosularia nerva

نام عربی: ريباس اسود، هاموش

انگور فرنگی سیاه درختچه ای از تیره انگورک به ارتفاع ۱.۵ تا ۲ متر و دارای برگ هایی منقسم به لوب های کم با دندانه های ریز است. در سطح تحتانی برگ ها و همچنین جوانه های آن، غده های کوچک زرد رنگ و رزینی مشاهده می گردد. میوه اش سیاه رنگ، دارای بوی مخصوص و مجتمع به صورت خوشه های آویخته است.

به حالت وحشی و سازش یافته، در جنگل های مرطوب، حاشیه مزارع، نواحی مردابی و اعماق دره ها می روید. پراکندگی آن نیز به وضعی است که در منطقه وسیعی از اروپا تا منچوری یافت می شود. در بعضی نواحی نیز پرورش می یابد. با آن که گل های آن نوش تولید می نماید اما مورد علاقه زنبور عسل نیست. قسمت مورد استفاده این گیاه، برگ و ریشه آن است.

ترکیبات شیمیایی انگور فرنگی سیاه

برگ و اعضای سبز گیاه انگور فرنگی سیاه دارای تانن، امولسین و اسانسی به رنگ سبز روشن است. شیره میوه آن دارای ۱۰ تا ۱۳ درصد از قندهای مختلف، امولسین، پکتین، ۲.۶ تا ۳.۷۰ درصد از اسیدهای آلی مانند سیتریک و وینیک است. در میوه این گیاه، مقدار ویتامین C بیشتر از غالب میوه ها و معادل ۱۵۰ – ۲۰۰ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم میوه است. مقاومت ویتامین C موجود در میوه این گیاه بیش از میوه های دیگر در مقابل اثر گرما و اکسیژن است. شربت میوه این گیاه، در سال اول منحصرا ۱۵ درصد ولی در سال دوم، ۷۰ درصد ویتامین C خود را از دست می دهد.

گیاه انگور فرنگی سیاه چون مورد شناسایی رومیان و مردم یونان قدیم نبوده، از آن استفاده درمانی به عمل نمی آمده است به طوری که از قرن ۱۸ میلادی معمول گردید. نخستین بار در آغاز همین قرن Abbé Baily، صفات درمانی عجیب برای آن ذکر نمود و در آثارش، ليکور حاصل از آن را، اليكسير حیات (Elixir de vie) و گیاه مذکور را، درختچه ای با ۱۰۰۰ اثر درمانی ذکر نمود. تهیه این الیکسیر، در ناحیه ای از کشور فرانسه به نام Dijon رواج یافت.

خواص درمانی انگور فرنگی سیاه

دم کرده برگ و سرشاخه انگور فرنگی سیاه دارای اثر مدر و ضد رماتیسم است. به علاوه کم و بیش اثر مقوی، قابض و معرق دارد. مصرف آن در نقرس، ورم مفاصل، آب آوردن انساج و سنگ کلیه توصیه شده است. اثر دفع کننده اوره و اسید اوریک دارد. در درمان فشار خون، تصلب شرایین، اختلالات گردش خون در زمان یائسگی، تورم کبد و یرقان اثرات مفید ظاهر می کند.

در مواردی که منظور از مصرف آن، استفاده از اثرات درمانی گیاه باشد، می توان با افزودن اعضای مفید گیاهان دیگر، اثر آن را تقویت نمود. از برگ این گیاه به علت دارا بودن اثر قابض، در اسهال های ساده و درد معده می توان استفاده کرد به علاوه در سر دردهای یک طرفه (Migraine)، سرفه های تشنجی و سیاه سرفه از آن استفاده به عمل آورد.

در استعمال خارج، جوشانده برگ های انگور فرنگی سیاه را می توان در پانسمان و رفع التهاب زخم ها و بهبود اولسرها به کار برد. جوشانده آن به صورت غرغره در رفع التهاب و ناراحتی های مخاط دهان، درد گلو و همچنین ورم زبان کوچک، ورم لوزتین، خون آمدن از لثه ها، گرفتگی صدا و غیره اثرات مفید ظاهر می نماید.

شیره میوه و ژله آن دارای اثر درمانی است. در بعضی کتب درمانی برای میوه گیاه اثر بالا بردن قدرت بینایی در هنگام شب ذکر شده است.

صور دارویی انگور فرنگی سیاه

دم کرده ۳۰ – ۳۵ گرم برگ انگور فرنگی سیاه در یک لیتر آب به مقدار ۳ – ۴ فنجان در روز (طعم مطبوع دارد) – دم کرده ریشه و شاخه ها به مقدار یک قاشق دسرخوری برای هر فنجان (پس از جوشیدن مختصر باید به مدت ۱۰ دقیقه دم کند) به مقدار ۳ فنجان در روز – تنطور به مقدار ۱۰ تا ۱۵ قطره و ۳ مرتبه در روز – عصاره روان به مقدار یک قاشق قهوه خوری و ۲ مرتبه در روز قبل از غذا. میوه تازه، دمگل و محور گل های آن به مصارف تغذیه و تهیه بعضی اغذیه می رسد.

جوشانده مدر

مخلوط فوق را در آب به مدت ۱۰ دقیقه می جوشانند. مقدار مصرف آن ۳ تا ۴ فنجان به عنوان مدر و رفع التهاب معده – اثنی عشر است.

دم کرده برای رفع سوء هضم

مخلوط اعضای گیاهان را در یک لیتر آب دم نموده مصرف نمایند.

این گیاه به حالت وحشی در ایران نمی روید.