آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۸ 
ریواس از سبزی های فصل خنک است و از تیره‌ی هفت بندان یا ترشک. این گیاه به صورت طبیعی و به اصطلاح دیمی رشد می کند و در مناطقی که گل لاله وجود دارد این گیاه نیز رشد می کند. دماهای پایین را تحمل می کند و در مناطق پرباران عملکرد بیشتری دارد.
نام های دیگر: ريواج، ریباج، ریباس، ریباش، رواش، ریوند، روبارب، بربر، يعمیضا
نام فارسی : ریواس
تیره : هفت بندان Polygonaceae
نام انگلیسی : Rheum
نام علمی : Rheum rhaponticum
مشخصات گیاه
(در گیاهان تیره‌ی ترشک گیاهان عموما علفی و دارای اعضای زیرزمینی گوشت دار یا غده ای و متورم جای دارند. به ندرت نیز انواعی با ساقه ی چوبی و حتی به صورت درخت و یا نمونه هایی بالارونده در بین آنها وجود دارد.
از مشخصات این گیاهان، برگ‌هایی اغلب در سطح زمین و منتهی به دمبرگ دراز است. پهنک برگ آنها معمولا مركب از برگچه هایی متصل در یک نقطه و یا شانه ای است. گل‌های آنها نر و ماده، ۵ قسمتی دارای کاسه پايا گلبرگ‌های فشرده به هم قبل از شگفتن است که به صورت گل آذین گرزن یا خوشه، گرد آمده اند.)
برگ‌های ریواس از جوانه جانبی ریزوم‌ها به وجود می آیند. برگ‌ها دارای پهنک نسبتا پهن هستند. دمبرگ که بخش خوراکی آن را تشکیل می دهد، گوشتی و طول آن حتی به بیش از ۰/۵ متر می رسد. برگ‌ها در دمای پایین صورتی یا قرمز و در دماهای بیش از ۳۰ درجه سانتیگراد سبز تیره اند.
ریواس دارای دو نوع ساقه است. یکی ساقه ی زیرزمینی که به آن ریزوم و در طب سنتی به آن ریوند یا ریشه ی ریوند یا چوب ریوند یا ریوند چینی گفته می شود.
ریزوم پس از رشد، گوشتی و چوبی می شود که از جوانه های آن، ساقه های هوایی و برگ‌های پهن به وجود می آید. نوع دیگر ساقه در ریواس، ساقه های هوایی است که به حدود ۱ متر نیز می رسد. خوشرنگی (قرمز ارغوانی) ساقه های گیاه به جذابیت آن می افزاید.
گل‌های آن به مقدار زیاد و به شکل خوشه در انتهای ساقه ی اصلی ایجاد می شود. گل های ریواس به رنگ سبز هستند و در اثر تلقيح بذر را تشکیل می دهند. ریواس دارای ریشه ای معمولی است که ۱ تا ۲ متر در خاک رشد می کند. ریشه ی ریواس در برابر سرما و یخبندان مقاوم است.
گیاهی که بیشتر در مناطق کوهپایه ای و سردسیر رشد می کند و به آبیاری نیاز ندارد. فصل برداشت این گیاه در بیشتر مناطق ایران فروردین ماه است.
انواع ریواس عبارتند از: Rheum nobile, palmatum و Rheum officinale , Rheum ریواس Rheum rhaponticum گیاه ریواس بومی آسیا و احتمالا در منطقه سیبری یا هیمالیا است که از سده شانزدهم در اروپا کشت میشد.
اصلی ترین و مهم ترین محل رویش این گیاه در ایران مراتع شهرستان شهر بابک است. همچنین ریواس در دامنه بینالود، کوهستان های آذربایجان و کردستان و بلندی های البرز در شمال تهران و همچنین در شهرستان گناباد می روید.
اهالی منطقه با چیدن سنگ دور ساقه سعی در پروراندن و بلندتر شدن ساقه‌ی آن دارند. این گیاه یکی از ره آوردهای نیشابور است.
نوعی ریواس ساقه ی بلند با نام ریواچ قاقوری که از ساقه ی آن شربت تهیه می کنند و شیرین است در دامنه کوه زیبد می روید. این نوع را کشاورزان با ریختن خاک روی ساقه گاهی ساقه ای با ارتفاع ۱ متر و صخامت ۸ سانتی متر به دست می آورند که برخلاف ریواس های سایر مناطق طعم شیرین دارد و نه طعم ترش.
این گیاه در کوه های هندوکش- شمال کابل، نیز به صورت طبیعی می روید و بومیان آن را پرورش می دهند.
قسمت‌های مورد استفاده:
اصلی ترین قسمت مورد استفاده این گیاه دمبرگ آن است. همچنین ریشه و میوه آن.
ترکیبات شیمیایی:
دارای مقداری اسیدهای آلی مانند اسید مالیک است. این گیاه غنی از فیبر و ویتامین C است و در آب آن پروتیین، کمی قند، کربوهیدرات، کلسیم، اسید اگزالیک، ویتامین های A و B، سدیم و پتاسیم وجود دارد.
نحوه کاشت و تکثیر
تکثیر این گیاه معمولا با کاشت در خزانه و انتقال به کشتزار و یا از طریق صورت می گیرد.
کشت بذر تازه همچنین به روش غیر جنسی و بذر تکثیر می شود ولی چون گیاهان حاصل از بذر کاملا متفاوت از گیاهان مادر است؛
لذا گیاهانی که از جوانه های روی ریزوم به دست می آیند، روش اصلی تکثیر آن است. در اوایل بهار گیاهان جدا شده از گیاه مادری به صورت شیاری کشت می شوند و فاصله دو بوته ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر است.
ریواس دماهای پایین را تحمل می کند. در مناطق پر باران عملکرد بیشتری را دارد. در خاک‌های سبک و حاصلخیز بهتر رشد می کند. خاک این گیاه نیاز به پتاسیم زیادی دارد.
اگر علف‌های هرز توسط ادوات مکانیکی حذف شوند باید عمق کاشت ریزوم را در نظر گرفت و از ایجاد صدمه به آن اجتناب کرد. کوددهی در فصل رشد باید مرتبا انجام شود.
غنچه و گل به محض ظهور ساقه ی گل دهنده باید حذف شوند این عمل باعث می شود که در سال های بعد رشد رویشی و دمبرگ‌ها با شدت بیشتری ادامه یابد چون گلدهی و تولید بذر، گیاه را ضعیف می کند.
از سال دوم کشت می توان ریواس را برداشت کرد و نشانه ی آن؛ یعنی رسیدن محصول با بزرگ شدن پهنک برگ همراه است. این گیاه برای مصرف تازه، هر هفته برداشت می شود.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
مقدار مجاز مصرف اکسالیک اسید در روز ۱۰ گرم برای بزرگسالان و ۳ تا۴ گرم برای کودکان است. که این مقدار برابر است با چندین کیلوگرم ریواس.
این گیاه را برای تهیه ی خورش، کمپوت، مربا و شربت مورد استفاده قرار می دهند.
مفیدترین روش مصرف آن، مصرف آب ریواس همراه با آب هویج یا کرفس یا خیار یا سیب است که یک سوم آب ریواس و دو سوم بقیه مواد است. خورش ریواس، یکی از خورش‌های بهاری است.
اگر ساقه های ریواس به طور خام مصرف شود، به شدت ترش خواهد بود. به طور معمول آن را با شکر یا عسل می پزند و یا در کیک‌ها مورد استفاده واقع می شود.
ریواس هم مصرف دارویی دارد و هم مصرف خوراکی به عنوان سبزی و هم هیزم است و هم خوراک دام. مصرف دارویی آن شربتی است که از ساقه ی این گیاه در فصل اول رشد آن تهیه می شود.
فصل تهیه قاقوری یا ساقه ی شربتی آن ۲۵ اسفند تا آخر فروردین است. مزه این نوع شربت مشابه طعم انار شیرین است.
این گیاه در غذاهای ایرانی به صورت خام و پخته در سالاد و خورش کاربرد دارد. در موقع خرید ریواس دقت کنید که ریواس ها تا حد امکان دارای ساقه های جوان و ترد باشند.
این گیاه به مدت ۲ تا ۳ روز در یخچال قابل نگهداری است اما برای نگهداری طولانی تر باید آن را فریز کرد. آماده سازی ریواس برای مصرف به این صورت است که قسمت های ترد، نازک و روشن این گیاه را پوست کنده و خرد می کنیم و می شوییم.
توجه داشته باشید قسمت های سبزتر کمی تلخ هستند و بعضی قسمت ها که ترد نیستند بعد از پختن ریش ریش و سفت می شوند.
در ضمن به خاطر داشته باشید که ریواس برای پخت تنها به جوش کوتاهی نیاز دارد و اگر این مدت اضافه شود خراب می شود. به همین دلیل آن را در پایان پخت به خورش اضافه می کنند.
خواص درمانی و طبیعت ریواس
طبیعت این گیاه سرد است.
خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: کرم کش است، رفع دل به هم خوردگی، درمان یرقان، وسواس و ضعف، تب بر، بی اشتهایی، برای معده و کبد، درمان وبا و اسهال، بیماری های کلیه، تنگی نفس، جوش‌های بدن، تقویت معده و روده، ملین، دیابت و فشار خون، دفع باکتری های مضر، تنظیم ترشحات و حركات معده.
نفخ شکم و رطوبت زیاد، تصفیه کننده خون، تقویت سیستم بدن، سم زدایی، برگ‌های ریواس را می توان به عنوان حشره کش موثر برای دفع حشرات به کار برد.
تنبلی روده، کم خونی و بی اشتهایی، جوش و لک های صورت، روشن و براق شدن مو، حصبه و اسهال، زخم های چرکی سطحی، سوختگی ناشی از حرارت، کنترل فشارخون و دفع حشرات.
در طب سنتی این گیاه برای دفع بعضی از باکتری های مضر استفاده میشود.
ریواس نشاط آور است و قند، چربی و فشار خون را پایین می آورد.
این گیاه قابض و تقویت کننده ی معده و روده به شمار می آید. ملین و کرم کش است.
این گیاه برای رفع جوش بدن و بی اشتهایی مفید است.
ریواس برای تسکین درد معده و بیماری های کلیه، بهبود تنگی نفس مفید است. این گیاه برای درمان وبا و اسهال مفید است. این گیاه برای معده و کبد مفید است. خوردن آن برای بیماران تب دار و بی اشتهایی مفید است. خوردن آن یرقان، وسواس و سستی را درمان می کند.
در موارد فوق می توان ۱۰۰ گرم از آب ریواس یا رب ریواس را میل کرد. این گیاه صفرا و دل به هم خوردگی را رفع می کند
کمپوت و مربای این گیاه، خنک، ملین و کرم کش است.
کمپوت ریواس باعث تقویت معده، روده و تنظیم ترشحات و حركات معده میشود و نفخ شکم و رطوبت زیادی معده را رفع و خون را تصفیه می کند.
یک لیوان شربت این گیاه (از نوع راوند) باعث تقویت سیستم ایمنی بدن و سم زدایی می شود.
همچنین یک لیوان شربت ریواس (از نوع راوند) نه تنها باعث دفع مواد زاید و سموم بدن می شود بلکه در درمان و جلوگیری از تنبلی روده بسیار موثر است.
نوشیدن شربت راوند برای درمان کم خونی و بی اشتهایی بسیار موثر است.
مخلوط آب ساقه های ریواس با آبلیمو و مالیدن آن به صورت، جوش و لک صورت آن را برطرف می کند.
شستن مو با جوشانده ی ۵۰ گرم در ۱ لیتر آب به مدت ۳۰ دقیقه باعث روشن و براق شدن موی سر می شود.
برای حصبه و اسهال گرم صفراوی مفید است.
این گیاه برای زخم‌های چرکی سطحی و سوختگی های حاصل از حرارت کاربرد دارد.
افرادی که موی آنها قهوه ای کم رنگ است، با استفاده از ضماد آب ریشه‌ی این گیاه می توانند به رنگ موی طلایی دست یابند.
این گیاه در کنترل فشار خون نقش موثری دارد.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
زیاده روی در مصرف این گیاه باعث جلوگیری از جذب کلسیم و منیزیم توسط بدن و پوکی استخوان می شود. همچنین وجود این ماده باعث آسیب دستگاه گوارش و کلیه ها می شود.
ریواس و کنگر، برای کسانی که سابقه ی سنگ کلیه اگزالاتی دارند خیلی مفید نیست و باید در مصرف آن دقت کنند.
مصرف بیش از حد این گیاه اعصاب را ضعیف و در سرد مزاجان باعث قولنج می شود.
سابقه ی تاریخی
نوشته ها حاکی از آن است که پیش از میلاد مسیح در چین به عنوان دارو مصرف می شده است.
