نام فارسی: ارجنگ
نام علمی: .Rhamnus Purshiana DC
نام فرانسه: Cascara sagrada
نام انگلیسی: Sacred bark
نام آلمانی: Sagradarinde
کاسکارا درختی به ارتفاع متغیر ۲ تا ۱۰ متر از تیره عناب و دارای برگ های بیضوی و نوک تیز است. منطقه انتشار آن در جنگل های مرکزی آمریکای شمالی و نواحی کوهستانی کاسکاد می باشد. گل هایی نامنظم، مجتمع، کوچک، به رنگ سفید، شامل ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ و میوه ای سته و قرمز رنگ دارد. گلبرگ های آن در ناحیه راس، منقسم به دو قسمت می شوند. میوه اش نیز پس از رسیدن سیاه رنگ می گردد. در داخل میوه آن، ۲ یا ۳ دانه، با غشائی به رنگ زرد قهوه ای و لپه های نارنجی رنگ جای دارد.
از اختصاصات این درخت آن است که در محیط های مختلف، ظاهری متفاوت از نظر ارتفاع، شکل کلی و مشخصات برگ پیدا می نماید. قسمت مورد استفاده این درخت، پوست ساقه و شاخه های آن است که به صورت قطعات نوار مانند یا لوله ای شکل، به ابعاد مختلف (بر حسب آن که پوست از شاخه ها و یا از تنه درخت تهیه شده باشد) و به ضخامت ۲ میلی متر در بازرگانی عرضه می شود. بوی پوست خشک شده آن، ضعیف و طعمش نامطبوع است.
اختصاصات تشریحی کاسکارا
در برش عرضی پوست کاسکارا ، یک قشر ضخیم چوب پنبه شامل ۱۰ تا ۱۵ ردیف، مرکب از سلول های مسطح، در ردیف های شعاعی مشاهده می گردد. در این سلول ها، نوعی ماده تان نوئید (Tannoide) به رنگ قهوه ای وجود دارد.
در زیر چوب پنبه، چند لایه سلول کلانشیمی که جدار آن ها در همه جهات ضخامت حاصل نموده است دیده می شود. این لایه ها، پارانشیم پوستی را که مرکب از سلول های چند وجهی است از خارج فرا می گیرد. پارانیشم پوستی، شامل دسته های اسکلریت، مرکب از سلول هایی به تعداد متغیر است به علاوه در بعضی از سلول های آن، بلورهای اکسالات کلسیم به صورت ماکل یا منشورهای رومبوئدریک دیده می شود.
از ناحيه آبکش، ظاهری شبیه پوست بوردن دارد یعنی مرکب از نوارهایی است که اشعه مغزی ۲ یا ۳ ردیف سلول، آن ها را از یک دیگر جدا می سازد. در این قسمت، بلورهای اکسالات کلسیم فراوان و دسته های فیبر، واقع بر روی دوایر نسبتا متحدالمركز، پراکندگی دارد.
ترکیبات شیمیایی کاسکارا
آزمایش های متعددی که بر روی پوست گیاه ارجنگ به عمل آمده، هر یک نتیجه متفاوت از دیگری را نشان داده است زیرا مواد موثر پوست آن، حالت ثابت نداشته، به سهولت تغییر شکل می دهد.
پوست کاسکارا، به طور کلی دارای یک سری از ترکیبات گلوکزیدی درهمی است که بر اثر هیدرولیز، گلوکزیدهای آنتراکینونیک از آن ها نتیجه شده از تجزیه مجدد آن ها، امودین و اسید کریزوفانیک حاصل می گردد. مواد مختلف دیگری نظیر کاسکارین (Leprince یا cascarine)، پورشیانین (Dohm et Engelhart یا purshianine) و غیره که وجود آن ها توسط محققین مختلف در کاسکاراذکر شده، مودین ناخالص شناخته گردیده است.
خواص درمانی کاسکارا
مقادیر کم پوست کاسکارا اثر ملین و مقادیر زیاد و درمانی آن، اثر مسهلی قوی دارد. با مصرف ۰.۲۵ تا یک گرم پوست آن، حالت لینت به علت تقویت انقباضات روده پیش می آید از این جهت در رفع يبوست های مزمن مورد استفاده قرار می گیرد. مقدار ۴ تا ۸ گرم آن، مانند یک مسهل قوی و صفرابر عمل نموده موجب دفع مدفوع به حالت روان و دل پیچه شدید می گردد.
صور دارویی کاسکارا
پوست کاسکارا ، به حالت گرد به مقدار ۰.۲۵ تا یک گرم به عنوان ملین به صورت کاشه – عصاره روان (هر ۵۲ قطره آن معادل یک گرم است) به مقدار ۰.۵۰ تا ۲ گرم – عصاره الکلی به مقدار ۰.۱۰ تا ۰.۳۰ گرم – تنطور الكلى (هر ۵۴ قطره آن برابر یک گرم است) به مقدار ۰.۵۰ تا یک گرم مصرف می شود.
و مصرف آن برای اطفال بالاتر از ۲ سال، ۰.۳ گرم گرد یا ۲ قطره عصاره روان و یا ۳ قطره تنطور الكلی بر حسب هر یک از سنین عمر است.
این گیاه در ایران نمی روید.
.R. saxatilis Host., Rhamnus infectoria L
درختچه ای کوچک، به ارتفاع ۱.۵ تا ۲ متر و دارای شاخه های معمولا متقابل و غالبأ خار دار است. در نواحی مختلف جنوب و مرکز اروپا می روید ولی در ایران یافت نمی گردد. پوست شاخه های آن به رنگ سبز تیره و شکاف دار و محل رویش آن نیز بیشتر در چمنزارهای طبیعی و اراضی سنگلاخی است. برگ های کوچک و گل های بسیار ریز به رنگ زرد روشن دارد. میوه اش گوشت دار، سته، کوچک و دارای مصارف درمانی است.
خواص درمانی
میوه اش به مصارف درمانی مشابه نرپرن می رسد و از آن به عنوان مسهل استفاده می گردد. هنوز هم در طب عوام برای رفع حالت زردی مصرف دارد. در گذشته از میوه اش عصاره ای به نام ليكيون (Lykion) تهیه می شد که برای درمان اخلاط خونی مصرف داشته است.