تیره عناب (Rhamnaceae)

گیاهان تیره عناب به صورت درخت یا درختچه های غالبا خاردار و به ندرت علفی می باشند. در بین آن ها، انواعی با ساقه بالا رونده نیز یافت می شود. مجموعا شامل ۵۰ جنس و ۶۰۰ گونه اند که بیشتر در اروپا و نواحی استوایی پراکندگی دارند.

از اختصاصات گیاهان تیره عناب این است که برگ های ساده، غالبا متناوب و گل های منظم، نر – ماده یا بر دو نوع نر و ماده، پلی گام – دو پایه و یا یک پایه دارند. کاسه گل آن ها مركب از ۴ تقسیم(زودافت) و جام گل آن ها شامل ۴ تا ۵ گلبرگ (به ندرت فاقد گلبرگ) است. پرچم های آن ها معمولا به تعداد قطعات جام گل و تخمدان آن ها آزاد یا کم و بیش متصل به کاسه گل و غالبا دارای ۳ خانه می باشد. میوه آن ها به صور مختلف خشک شکوفا یا ناشکوفا و یا گوشت دار و به صورت شفت و محتوی یک یا چند دانه است.

نمونه های دارویی متعددی در تیره عناب وجود دارند که تعدادی از آن ها در نواحی مختلف کشور ما می رویند. ارزش درمانی انواع مهم آن ها به علت دارا بودن گلوکزیدهای آنتراکینونیک (anthraquinonique) است که اثر مسهلی و یا ملین ظاهر می کنند. در بین گیاهان تیره عناب نمونه هایی با میوه های خوراکی مانند عناب (Zyzyphus Jujuba) و یا انواع زینتی زیبا نیز یافت می شود. انواع دارویی آن ها به شرح زیر است:

بوردن، سیاه توسه، سیاه توسکا

نرپرن، خوشه انگور، آش انگور، شر

دره

سیاه تلو

کاسکارا، ارجنگ

ترکیبات گیاهان تیره عناب

تعداد زیادی از گیاهان تیره عناب ، به علت دارا بودن گلوکریدهای آنتراکینونیک، دارای مصارف دارویی مهم هستند. غالب آن ها دارای دستگاه ترشحی مولد موسیلاژ و صمغ می باشند که از سلول های منفرد و عریض یا مجتمع و فراهم و یا کیسه های ترشحی تشکیل می یابند. این سلول ها و کیسه ها، در پوست و مغز ساقه، در پارانشیم دسته های آوندی اطراف رگبرگ ها و دمبرگ و همچنین در برون بر میوه ها دیده می شود.

پوست انواع زیادی از گیاهان این تیره مانند Rhamnus ها، شامل ترکیبات گلوکزیدی درهمی است که قابلیت تولید امودين Emodol) Emodine) را داشته اثر مسهلی آن ها مربوط به وجود این مواد می باشد به علاوه گلوکزید مولد مواد رنگی نیز در آن ها محقق گردیده است. از این نظر باید گفت که در این گیاهان، ماده قابل هیدرولیز و مولد گلو کزیدهای آنترا کینونیک، به نام رامنارتيکوزيد (rhamnarticoside) و همچنین یک ماده گلوکزیدی دیگر با ترکیب شیمیایی درهم به نام رامنیکوزید (rhamnicoside) که مولد ماده رنگی است یافت می گردد.