Reseda Luteola

نام علمی: .Reseda Luteola L

نام فرانسه: Herbe a jaunir, R. des teinturiers, Faux Réseda, Gaude

نام انگلیسی: Dyer’s – rocket, Yellow – weed, Weld – Mignonette, Dyer’s Weed

نام آلمانی: Gelbliche Reseda, Gelbkraut, Wau – Reseda, Farber – Wau

نام ایتالیایی: Erba gialla, Reseda dei tintori, Guaderella, Guada, Luteola

نام عربی: ويبه (Waybah)، بلیحه (Bulayhhah)

نام های دیگر: اسپرک ، ورث

Reseda Luteola از تیره رزه داسه گیاهی است دو ساله، بی کرک، دارای ساقه راست، زاویه دار و به ارتفاع ۰.۵ تا یک متر که منشا اصلی آن، نواحی جنوبی فرانسه تعیین گردیده است. پراکندگی آن امروزه به نحوی است که در غالب نواحی جنوبی اروپا و آسیا، از جمله ایران، شمال آفریقا و آمریکای شمالی یافت می شود.

برگ های باریک، نوک تیز، کامل با کناره موج دار و به رنگ سبز زیبا دارد. مجموعه گل های Reseda Luteola که به تعداد زیاد و به صورت نوعی گل آذین خوشه دراز، ظاهر می شود، رنگ زرد مایل به سبز دارد. در اماکن سایه دار و حاشیه جریان های ملایم آب می روید. میوه اش به صورت پوشینه، کوچک، بیضوی و دارای ۳ دندانه نوک تیز است و در آن دانه های تیره رنگ و صاف جای دارد. زنبور عسل از نوش گیاه استفاده می کند و به سمت گل های آن جلب می شود. ریشه و سرشاخه های گل دار آن به مصارف درمانی می رسند.

از گیاه خشک شده Reseda Luteola ، نوعی لاک زرد رنگ و زیبا تهیه می شود. و دانه گیاه دارای ماده روغنی به رنگ مایل به سبز است. در زمان های گذشته مردم یهود از ماده رنگی آن جهت رنگ کردن البسه خود استفاده به عمل می آورده اند و از این جهت این گیاه، Herbe des juifs نیز نامیده شده است.

ماده رنگی این گیاه، لوته ئولين (lute oline) است که توسط دانشمندی به نام Cheveul به حالت خالص و به صورت بلوری های زرد رنگ و سوزنی شکل (طبق بررسیهای Perkin) به دست آمده است.

الوته ئولين lute oline [دیژی توفلاوون (digitoflavone)، سیانی ده نون (Cyanidenon)]، در تعداد زیادی از گیاهان، به صورت ترکیب گلوکزیدی مانند آرابینوزید (arabinoside) یافت می شود و استخراج شده است. ماده ای به فرمول C_۱۵H_۱۰O_۶ و به وزن ملکولی ۲۸۶.۲۳ است. و نخستین بار نیز توسط Perkin به دست آمده است. سنتز آن توسط Hutchins و Wheeler صورت گرفته است.

منو هیدرات آن (با یک ملکول آب)، به صورت بلوری های سوزنی شکل زرد رنگ به دست می آید. در گرمای ۳۲۸ – ۳۳۰ درجه تجزیه می شود. در قلیاییات محلول است و ایجاد رنگ زرد می کند. در آب به مقدار بسیار کم حل می شود.

خواص درمانی Reseda Luteola

ریشه گیاه Reseda Luteola در گذشته به عنوان اشتها آور مورد استفاده قرار می گرفته است. سرشاخه های گل دار گیاه در گذشته جهت دفع کرم های روده مصرف می شده است. دم کرده ۱۰ – ۱۵ گرم ریشه گیاه به عنوان مدر به مصارف درمانی می رسیده است. هنوز هم در طب عوام از آن به عنوان مقوی معده استفاده درمانی به عمل می آید.

محل رویش Reseda Luteola

خراسان: بين مشهد و قوچان در ارتفاعات ۱۰۰۰ – ۱۳۰۰ متری، دره اترک، بین شیروان و بجنورد، بين قوچان و شیروان، سرحدات شرقی ایران: دره هریرود و باد قیس.

گونه مفید دیگر این گیاه در ایران

.Reseda odorata L

گیاه Reseda odorata ساقه کوتاه و شاخه های گسترده دارد. برگ های آن کامل و دارای کناره های غیر منقسم است ولی در قسمت بالای ساقه، تقسیمات و بریدگی های نسبتا عمیق پیدا می کند. گل های آن به صورت خوشه های کوتاه ظاهر می گردد. میوه اش بیضوی – تخم مرغی و دارای سطح صاف است. به عنوان زینت در باغچه ها کاشته می شود. در نواحی مختلف اروپا، مخصوصا مدیترانه و در آسیا، از جمله ایران می روید.

از ریشه آن در گذشته به عنوان ملین، مدر و معرق استفاده به عمل می آمده است. له شده دانه آن اثر رفع التهاب در استعمال خارج دارد.

محل رویش Reseda odorata

نواحی جنوبی ایران، بوشهر.

از تیره های مجاور رزه داسه، Cistaceae است که معدودی از گیاهان دارویی مورد استفاده در طب عوام ، در آن جای دارند. سیستاسه ها، برگهای ساده یا موجدار، معمولا متقابل و نستبأ دائمی دارند. گل های آن ها منظم، به رنگ های زرد، قرمز یا سفید و دارای پوششی از قطعات ۵ تایی است. پرچم های آن ها به تعداد زیاد و میوه آن ها به صورت پوشینه و محتوی دانه های متعدد می باشد. بعضی از این گیاهان ، به علت داشتن گل های زیبا، پرورش می یابند.