آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام علمی: .Rauwolfia serpentina (L.) Benth
Rauwolfia serpentina گیاهی بوته مانند از تیره خرزهره و دارای ساقه راست، به ارتفاع حداکثر یک متر و پوشیده از پوستی به رنگ روشن است. برگ هایی مجتمع به تعداد ۳ تایی، به طول ۷.۵ – ۱۸ و به عرض ۲.۵ – ۶ سانتی متر، نوک تیز، به رنگ سبز شفاف در سطح فوقانی و به رنگ روشن تر در سطح تحتانی پهنک دارد. در سطح پهنک آن، ۸ – ۱۰ زوج رگبرگ اصلی مشاهده می شود. گل های آن سفید رنگ است ولی در بعضی گل آذین ها، رنگ سفید مایل به بنفش پیدا می کند.
از مشخصات Rauwolfia serpentina این است که پایه گل، رنگ قرمز شفاف و طولی برابر ۳ – ۶ میلی متر دارد و چون کاسه گل نیز به همان رنگ می باشد از این جهت مجموعا، ظاهری زیبا به گل آذین می بخشد. از اختصاصات دیگر آن است که لوله جام در نصف بالای طول خود، حالت متورم نشان می دهد. میوه اش گوشت دار، شفت و دارای رنگ سیاه مایل به ارغوانی، پس از رسیدن است. در نواحی حاره آسیا، جزایر سوند، جنوب هیمالیا، برمه، مدرس، سیلان و جاوه می روید.
ترکیبات شیمیایی Rauwolfia serpentina
مواد موثر گیاه Rauwolfia serpentina نخستین بار در سال ۱۸۸۷ توسط Eijkman بررسی گردید و از آن الکالوئیدی استخراج شد که بعدا به نام پزودوبروسین (Pseudobrucine) نامیده شد. این گیاه سپس در هند مورد آزمایش های دقیق قرار گرفت و R. H. Siddiki، از آن پنج الكالوئيد قابل تبلور به نام های آژمالیسین (ajmalicine)، آژمالی نین (ajmalinine)، آژمالین (ajmaline)، سرپانتین (serpentine) و سرپانتینین (serpentinine) به دست آورد.
از الكالوئیدهای دیگر گیاه Rauwolfia serpentina، رزرپين (Reserpine)، روناسین (raunescine)، رسینامین (rescinnamine) و رزرپيلين (reserpiline) را ذکر مینماییم.
آژمالين (Ajmaline) [روولفین (rauwolfne)، Gilurytmal، کاردیوریت مین (Cardiorythmine)، Tchmaline…]، به فرمول C۲۰H۲۶N۲O۲ و به وزن ملکولی ۳۲۶.۴۲ است. از ریشه گیاه مذکور استخراج شده است. فرمول گسترده آن توسط Chatteryee و Bose تعیین و سنتز آن توسط Masamune و همکارانش انجام گرفته است.
آژمالین به صورت بلوری های منشوری شکل، چهارگوش، حل شونده و به رنگ زرد عنبری، در متانول (C۲۰H۲۶N۲O۲ . CH۳ OH) به دست می آید. در گرمای ۱۵۸ – ۱۶۰ درجه ذوب می شود. درجه ذوب آن در حالت انیدر، ۲۰۵ – ۲۰۶ است. در متانول، اتانول، اتر و کلروفرم محلول است. درجه انحلال آن در آب کم است. کلریدرات آن با ۲ ملکول آب، به حالت متبلور در می آید. آژمالین از نظر درمانی، اثر کم کننده فشار خون و آرام کننده دارد.
آژمالیسین (Ajmalicine) [تتراهید روسبرپانتین (tetrahydroserpentine)، روبازين (raubasine)، هیدروسارپان (Hydrosarpan)، لاموران (Lamuran) …] به فرمول C۲۱H۲۴N۲O۳ و به وزن ملکولی ۳۵۲.۴۲ است. از پوست Corynanthe Johimbe K. Sch (گیاهی از تیره روناس Rubiaceae) و از ریشه Rauwolfa serpentina Benth، همزمان با استخراج آژمالین و توسط همان محقق استخراج شد. سنتز کامل نوع راسمیک آن نیز بعد انجام گرفت.
آژمالیسین، به صورت بلوری های منشوری شکل در متانول به دست می آید. در گرمای ۲۵۷ درجه تجزیه می شود. املاح کلریدرات و برومیدرات آن نیز به حالت متبلور به دست می آیند. آژمالیسین از نظر درمانی، اثر کم کننده فشار خون و آرام کننده دارد.
رزرپين (Réserpine) [آل سرین (Alserin)، کریستوزرپين (Christoserpine)، اسکازرب (Eskaserp)، رزرپکس (Reserpex)، سرپاسيل (Serpasil)، سرپاسول (Serpasol)]، به فرمول C۳۳H۴۰N۲O۹ و به وزن ملکولی ۶۰۸.۷۰ است. در ریشه انواع مختلفی از گیاهان مذکور مانند . R. serpentina benth و R. vomitoria وجود دارد.
رزرپين، به صورت بلوری های منشوری شکل دراز، در استن رقیق به دست می آید. در گرمای ۳۶۴ – ۳۶۵ درجه تجزیه می شود. به مقدار خیلی کم در آب حل می شود. در کلروفرم (تقریبا یک گرم در ۶ میلی لیتر)، کلرور متیلن و در اسید استیک گلاسیال به مقادیر زیاد ولی در بنزن و استات اتیلن به مقدار کم تر محلول است. در استن، متانول، اتانول (یک گرم در ۱۸۰۰ میلی لیتر) و اتر به مقدار بسیار جزئی حل می شود.
رزرپین باید در ظروف کاملا دربسته و دور از نور نگهداری شود. رزرپين از نظر درمانی، اثر پایین آورنده فشار خون دارد ولی مصرف آن با عوارضی نظیر گرفتگی بینی، خشکی زبان، چرت و خواب آلودگی، سستی و بی حالی، احساس خفگی، اسهال، سرگیجه، تنگی نفس، خارش و غیره همراه است. گاهی نیز باعث زیاد شدن اشتها و چاقی می گردد.
رونه سین (Raunescine)، به فرمول C۳۱H۳۶N۲O۸ و به وزن ملکولی ۵۶۴.۶۲ است. در بعضی انواع Rauwolfa مانند .R. canescens L و R. tetraphylla یافت می شود. استخراج و تعیین فرمول گسترده آن توسط محققینی مانند Hosanky و Smith انجام گرفته است. منوهیدرات آن، به صورت بلوری های منشوری شکل و هشت گوش در متانول ۹۰ درجه به دست می آید. در گرمای ۱۶۰ – ۱۷۰ درجه ذوب می شود. دارای املاح نیترات و منواستات (با یک ملکول آب) است.
رسینامین (Rescinnamine) [رزرپینین (reserpinine)، آپوترین (Apoterin)، کارتریک (Cartric)، سینامینا (Scinnamina)، رسكالوئيد (Rescaloid)، موده ریل (Moderil)] به فرمول C۳۵H۴۲N۲O۹ و به وزن ملکولی ۶۳۷.۷۱ است از Rauwolfa serpentina استخراج شده است. رسی نامین، به صورت بلوری های سوزنی شکل ظریف در بنزن به دست می آید. در گرمای ۲۳۸ – ۲۳۹ درجه ذوب می شود. در آب تقریبا غیر محلول ولی در متانول، بنزن، کلروفرم و خلال های آلی دیگر به مقادیر متوسط محلول است. رسی نامین، از نظر درمانی اثر پایین آورنده فشار خون دارد.
رزرپی لین (Reserpiline) به فرمول C۲۳H۲۸N۲O۵ و به وزن ملکولی ۴۱۲.۴۷ است. از .Rauwolfia serpentina Benth توسط Klohs و همکارانش و همچنین از . R. canescens L، توسط Stol و همکارانش استخراج گردیده است. رزپیلین، به صورت گرد آمرف به دست می آید و به مقادیر زیاد در اتانول، استن، کلروفرم و بنزن حل می شود.
از .Rauwolfa serpentina Benth، علاوه بر الكالوئیدهای مذکور، ماده ای به نام سارپاژین (Sarpagine) [روپین (raupine)]، به فرمول C۱۹H۲۲N۲O۲ و به وزن ملکولی ۳۱۰.۳۸ نیز توسط Stoll و Hofmann استخراج شده است.
سارپاژین، به صورت بلوری های سوزنی شکل در متانول یا اتانول و یا به صورت ورقه های کوچک و دراز، در استن به دست می آید. در گرمای متجاوز از ۳۲۰ درجه تجزیه می گردد. هر گرم آن در ۶۰ میلی لیتر اتانول جوشان حل می شود. تقریبا در کلروفرم غیر محلول است.
ریشه گیاه Rauwolfia serpentina به علت داشتن الکالوئیدهای موثر، جهت پایین آوردن فشار خون، تسکین عصبی و رفع اختلالات روحی مورد استفاده قرار می گیرد ضمنا ریشه گیاه، طبق فارماکوپه فرانسه نباید کم تر از یک درصد، طبق فارماکوپه هند، نباید کم تر از ۰.۸ درصد و طبق فارماکوپه امریکا نباید کم تر از ۱.۵ درصد از مجموع الكالوئيدها داشته باشد.
از نوع دیگر گیاه Rauwolfia serpentina به نام .Rauwolfa canescens L، ماده موثری به نام دزربیدین نیز به دست آمده است. دزرپیدین (Deserpidine) [كانه سین (Canescine)، recanescine، رنورمین (renormine)، هارمونیل (Harmonyl)]، به فرمول C۳۲H۳۸N۲O۸ و به وزن ملکولی ۵۷۸.۶۴ است. دزرپیدین، دارای املاح مختلف نیترات، اکسالات و کلریدرات است. از نظر درمانی نیز اثر پایین آورنده فشار خون دارد.
خواص درمانی Rauwolfia serpentina
ریشه گیاه Rauwolfia serpentina و عصاره های خشک و مایع آن، مصارفی مشابه رزرپين دارند. از ریشه گیاه به صورت گرد، و در آغاز به مقدار ۲۰۰ میلی گرم در روز (منقسم به دو قسمت ۱۰۰ میلی گرمی)، به مدت ۱ تا ۳ هفته استفاده به عمل می آید. ادامه مصرف آن برحسب تجویز پزشک، می تواند به تناسب وضع بیمار به مقدار ۵۰ تا ۳۰۰ میلی گرم در روز باشد.
از ریشه گیاه نوعی عصاره خشک، عصاره مایع و قرص تهیه می شود. عصاره خشک آن، با قرار دادن گرد آن در پرکولاتور، تحت اثر الكل ۹۰ درجه، در گرمای کم تر از ۶۰ و فشار کم تهیه می شود. با این عمل عصاره نرمی پس از تبخیر محلول حاصل به دست می آید که به آن، گرد نشاسته می افزایند تا به صورت عصاره خشک درآید. این عصاره باید دارای ۴ درصد (w/w) از مجموع الكالوئيدهای گیاه باشد و مقدار مصرف آن ۱۵ تا ۶۰ میلی گرم در روز است.
عصاره مایع ریشه Rauwolfia serpentina که آن نیز با الکل ۹۰ درجه در پرکولاتور تهیه می شود باید دارای یک درصد (w/v) از مجموع الكالوئيدها باشد. مقدار مصرف آن ۰.۲ تا ۱.۵ میلی لیتر در روز است. عصاره خشک ریشه که تحت نام های تجارتی مختلف مانند Sarpagan، به صورت قرص های محتوی ۲ میلی گرم از مجموع الكالوئیدهای گیاه (برابر ۰.۲ میلی گرم رزرپين) است مورد استفاده قرار می گیرد.
از نظر درمانی اثر کم کننده فشار خون دارد و در ۷۵ درصد از موارد بالا بودن فشار خون، نتیجه مثبت می دهد. این اثر به تانی ظاهر می شود و پس از آن که فشار خون نیز پایین آمد و مصرف دارو قطع شد، مدتی به همان حال باقی می ماند. ضمنا همراه پایین آمدن فشار خون، حالت روحی بیمار به علت تسکین عصبی که الكالوئیدهای آن مانند رزرپین ایجاد می کنند، بهبود می یابد. مقدار مصرف قرص، ۱ تا ۲ عدد در روز و افزایش آن تا ۳ و حتی ۶ عدد در روز است. پس از بهبود بیمار، مصرف آن باید به مدت یک تا دو هفته متوقف شود.
عصاره مایع آن، بیشتر به عنوان آرام کننده و کاهش دهنده تحریکات مغزی (Psychoplegie) به کار می رود. مصرف آن در مواردی مانند حالات تشویش و نگرانی، برابر ۵ تا ۱۰ قطره و ۳ دفعه در ۲۴ ساعت است ولی در موارد بی خوابی، معادل ۱۵ تا ۳۰ قطره در هنگام شب مصرف می شود. مصرف آن در اطفال کم تر از ۸ سال برابر ۵ تا ۱۰ قطره و از ۱۳ سال به بالا، معادل ۱۰ تا ۲۰ قطره می باشد. در مداوای ناراحتی های روانی (psychiatrie)، تا ۱۰۰ قطره در روز طبق تشخیص پزشک به منظور درمان مبتلایان به ناراحتی ها و تحریکات روحی و در شیزوفرنی (Schizophrenie) به کار می رود.
باید توجه داشت که عصاره مایع، در افرادی که فشار خون طبیعی دارند، اثر کاهش دهنده ایجاد نمی کند در نتیجه می توان از آن به عنوان آرام کننده، بدون آن که تاثیر در نوسان فشار خون داشته باشد استفاده به عمل آورد.
رزرپين که مهم ترین الکالوئید ریشه گیاه Rauwolfia serpentina است، اثر پایین آورنده فشار خون و آرام کننده دارد. از آن، جهت پایین آوردن فشار خون بیمار، بهبود سردرد ناشی از آن و رفع حالت تشویش و نگرانی و تسکین ناراحتی های روحی و غیره استفاده می شود.
رزرپين، به صورت قرص های محتوی ۰.۱۰ و ۰.۲۵ میلی گرم در معرض استفاده قرار دارد. مصرف آن برای پایین آوردن فشار خون، ۱ تا ۲ قرص و ۳ یا ۴ دفعه در روز است. در ناراحتی های روحی، برحسب شدت این حالت و توجه به حساسیت بیمار، مقادیر بیشتری از آن می تواند با مراقبت های پزشکی به کار رود. استفاده از رزرپین در درمان بیماری ها باید در نهایت دقت و طبق دستور پزشک صورت گیرد.
رزرپين را نباید در حالات ضعف و افسردگی، زخم معده – روده، کودکان، زنان باردار، نارسایی های قلبی و سنگ کلیه به کار برد. مصرف رزرپين گاهی عوارضی نظیر گرفتگی بینی، ترشح زیاد معده (که ضرورت مصرف آنتی اسید پیدا می کند)، زیاد شدن حرکات دودی شکل روده همراه با شکم روش، خواب آلودگی و خمودگی، اختلالات جنسی و غیره پیش می آورد.
آژمالین، آژماليسين ورسی نامین، هر یک اثر پایین آورنده فشار خون دارند و به تفاوت در بیماری های قلبی و عروقی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. مصرف آن ها باید در نهایت دقت صورت گیرد.
از ریشه .R. heterophylla Willd، متعلق به گواتمالا، ۳ ماده الكالوئیدی توسط Deger به دست آمد که به نام های شالشوپین آ و شالشوپین ب (Chalchupine A و Chachupine B) نامیده شد. خواص درمانی الکالوئیدهای این گیاه، متعلق به گواتمالا را تعیین نموده نشان داد که اثر سمپاتیکولیتیک دارند و اگر در ورید سگی تزریق شوند، عمل عکس آدرنالین ظاهر می سازند ضمنا چون درجه گرمای بدن را پایین می آورند از این جهت اعضای گیاه به عنوان تب بر، توسط بومیان مصرف می گردد.
.G. laevis Miers، Geissospermum vellosii Allem، درخت مرتفعی است که در برزیل می روید و برای آن اثر تب بر قائل هستند. از پوست آن در سال ۱۸۷۷ توسط Hesse، الكالوئيدهایی به نام ژئی سوس پرمین (geissospermine)، geissoschizoline یا پهرائی رین (Pereirine) به دست آمد به علاوه دارای فلاوو په ره ئیرین (flavopert irine) و ولوزيمين (velosimine) است. دو الكالوئيد اول، مانند بروسین، در اسید نیتریک حل گردیده، رنگ قرمز ظاهر می کنند.
ژئی سوس پرمین (Geissospermine)، به فرمول C۴۰H۴۴N۲O۳ و به وزن ملکولی ۶۳۲.۸۲ است. به حالت انیدر و متبلور در استن مطلق، به دست می آید. و در گرمای ۲۱۳ – ۲۱۴ درجه ذوب می شود. در الكل محلول است ولی در آب و اتر، به مقدار بسیار جزئی حل می گردد. ژئی سوس پرمین دارای اثر سمی و فلج آور است.
Geissoschizoline [په ره ئیرین (Pereirine)]، به فرمول C۱۹H۲۶N۲O و به وزن ملکولی ۲۹۸.۴۱ است. از پوست درخت مذکور استخراج و توسط Hymon و Schmid در سال ۱۹۶۶ سنتز شده است. به صورت بلوری های درشت در الكل متیلیک به دست می آید. در گرمای ۱۴۲.۵ – ۱۴۳ درجه ذوب می شود. در الکل، کلروفرم و اتر حل می گردد. عملا در آب غیر محلول است.
ولوزيمين (Vellosimine یا Velosimine)، به فرمول C۱۹H۲۰N۲O به وزن ملکولی ۲۹۲.۳۹ است. از پوست ساقه .Geissospermum Vellostii Allem استخراج و فرمول گسترده آن توسط Ohashi و همکارانش تعیین شده است. ولوزیمین، به حالت متبلور در متانول به دست می آید. در گرمای ۳۰۵ – ۳۰۶ درجه ذوب می شود.
فلاوو په ره ئیرین (Flavopereirine)، به فرمول C۱۷H۱۴O۲ و به وزن ملکولی ۲۴۶.۳۰ است. از پوست گیاه مذکور و از .Strychnos melinoniana Bail که گیاهی از تیره Loganiaceae است استخراج و توسط Le Hir و همکارنش سنتز شده است. فلاوو په ره ئیرین، به صورت بلوری های نارنجی رنگ در استن به دست می آید و در گرمای ۲۳۵ – ۲۳۳ درجه ذوب می شود.
.Pieralima nitida (Stapf) H.T.Dur، از این گیاه مدت ها به عنوان تب بر استفاده به عمل می آمد ولی بعدا معلوم گردید که در رفع تب مالاریا بدون تاثیر است. از دانه آن، هفت الكالوئيد قابل تبلور به نام های اکوآمین (akuammine)، آکوآمیدین (akuzammidine)، آکوآمیسین (akuammicine)، آکوآميلين (akuzammiline)، آکوآمیژین (akuzammigine)، پزودوآکوآمیسین (pseudoakuammicine)، پزودوآکوآمیژین (pseudoakuammigine) و الكالوئيد دیگری که با پیکرات، به صورت متبلور در می آید و به نام آکوآمينين (akuamminine) موسوم است، به دست آمد.
این الكالوئيدها مخصوصا آکوآمین به طوری که Hamet و Raymond، از نظر فارماکولوژی بررسی به عمل آورده اند، دارای اثر قوی سمپاتی کوستنیک و بی حس کننده، نظیر کوکائین است.
آکوآمین (Akuammine) [ونکاماژوریدین Vincamajoridine]، به فرمول C۲۲H۲۶N۲O۴ و به وزن ملکولی ۳۸۲.۴۴ است. از .Picralima nitida (Stapf) T. Dur و گیاهی دیگر به نام .Vinca major L که هر دو در تیره خرزهره جای دارند، استخراج گردید و بعدا توسط Janot و همکارانش، مشابهت آن با ونكاماژوریدین مشخص شد.
آکوآمین به حالت متبلور به دست می آید. در گرمای ۲۵۵ درجه تجزیه می شود. در الكل جوشان، کلروفرم و استن محلول است به مقدار بسیار کم نیز در آب و الکل سرد حل می شود.
آکوآمیسین (Akuammicine)، به فرمول C۲۰H۲۲N۲O۲ است. از گیاه مذکور توسط Henry و Scharp استخراج و سنتز کامل آن بعدا انجام گرفته است.
آکوآمیسین، به صورت بلوری های کوچک و ورقه مانند در مخلوط اتانول و آب به دست می آید. در گرمای ۱۸۲ درجه ذوب می شود. دارای املاح مختلف مانند کلریدرات، پرکلرات، نیترات و غیره است که همه آن ها به حالت متبلور به دست آمده اند.
.Ochrosia borbonica F.M، در جزایر موریس و رئونیون به عنوان تب بر مصرف می گردد. برای آن اثر درمانی مشابه کینین قائل هستند.
از انواع دیگر گیاه مذکور، O. sandwicensis A. D.C.، O. elliptica Lab و O. viellardii است که از آن ها ماده ای به نام الليپ تیسین (ellipticine)، به فرمول C۱۷H۱۴O۲ و به وزن ملکولی ۲۴۶.۳۰ استخراج شده و بعدا نیز توسط Cranwel و Saxton در سال ۱۹۶۲ سنتز گردیده است. این ماده به صورت بلوری های سوزنی شکل، درخشان و به رنگ زرد در استات اتيل به دست می آید. در گرمای ۳۱۱ – ۳۱۵ درجه تجزیه می شود. دارای اثر جلوگیری کننده از تشکیل بافت های جدید و تکثیر سلول های سرطانی است.
از هیچ یک از این گیاهان در ایران نمی رویند.
