آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: درخت بلوط
نام علمی: .Quercus Tourn
نام فرانسه: Chene
نام انگلیسی: Oak tree
نام آلمانی: Eiche
نام ایتالیایی: Quercia
نام عربی: شجرة البلوط، سنديان (Sindi yan)
درختانی جنگلی از تیره بلوط و دارای متجاوز از ۲۰۰ گونه می باشند که در نواحی مختلف نیم كره شمالی مخصوصا مناطق معتدله پراکندگی دارند. شکل ظاهری آن ها برحسب گونه گیاه تفاوت می نماید مانند آن که برخی به صورت درختان عظیم الجثه و بعضی دیگر دارای ارتفاع کم و حتى به صورت درختچه مانند هستند.
از اختصاصات آن ها این است که به سهولت منطقه وسیعی از محل رویش خود را اشغال کرده، آن ناحیه را به صورت جنگل در می آورند. گیاهانی با برگ های متناوب، ساده، دندانه دار یا لوب دار و یا دارای تقسیمات عمیق ترند. در بین آن ها به ندرت انواعی با برگ های کامل دیده می شود. مجموعه گل های نر آن ها، شاتون های باریکی به وجود می آورد که حالت آویخته بر روی درخت دارند ولی گل های ماده در آن ها منفرد و یا به صورت شاتون های کوتاه و معمولا کروی و کم گل است.
هر دو نوع شاتون مذکور بر روی یک درخت قرار دارند یعنی در واقع درخت يک پایه است. در گل های نر آن ها، کاسه ای منقسم به ۵ تا ۹ تقسیم و تعداد متغیری پرچم (برحسب گونه گیاه) دیده می شود. میوه آن ها به صورت فندقه ای است که قاعده آن در پیاله ای مرکب از فلس های متعدد و به هم فشرده محصور شده است.
در بین درختان بلوط، گونه های مفید متعددی یافت می گردد که از چوب یا چوب پنبه یا پوست تانن دار و یامان ترشحی، هم چنین میوه و Noix de Galle آن ها استفاده صنعتی، دارویی و غیره به عمل می آورند. انواع مفید آن ها به شرح زیرهستند:
Q. coccifera L.، Q. Toza Gil.، Q. Aegylops L.، Quercus. Robur L.، Q. infectoria Oliv.، Q. Cerris L.، Q. Ilex L.
از نظر مصارف درمانی بیشتر برگ و پوست گونه اول یعنی .Q. Robur L و تانن Noix de Galle که بر روی جوانه های گونه اخیر تشکیل می شود، مورد توجه است. از این گیاهان و گونه های مختلف دیگر، مصارف صنعتی به عمل می آید.
پوست شاخه های جوان بلوط که صاف باشد، از نظر مصارف درمانی، بر پوست شاخه های مسن مزیت دارد. از پوست شاخه های مسن بلوط در دباغی استفاده به عمل می آید.
ترکیبات شیمیایی درخت بلوط
در پوست و برگ درختان بلوط دارویی، تاننی وجود دارد که از نظر ترکیب شیمیایی، مشابهت نزدیک با یک دیگر دارند. پوست شاخه های جوان گونه دارویی مذکور دارای ۱۵ تا ۲۰ درصد (در شاخه های مسن ۵ تا ۱۰ درصد) از نوعی تانن فیزیولوژیکی یعنی اسید کوئرسی تانیک (ac. que rcitannique) محلول در آب، نوعی قند به نام کوئرسیت (Qué rcite) ۱.۶ درصد اسید گالیک، اسید مالیک، یک ماده تلخ به نام کوئرسین (que rcine)، فلوروگلوسین، موسیلاژ، مواد پکتیکی، مواد رزینی، اکسالات کلیسم و نوعی ماده رنگی قرمز به نام قرمز بلوط و به مقدار کم از کولاکاتشین (colacate chine) و غیره است.
میوه آن ها که در پیاله ای جای دارد و به گلاند (Glande) موسوم است، دارای ۵ درصد ماده روغنی، ۶.۶۵ درصد پروتئین، ۷ درصد از قندهای مختلف، ۴۴.۳ درصد آمیدون، ۳.۲ درصد پنتوزان، مقدار کمی کوئرسیت و معادل ۷ درصد از نوعی تانن است.
در گال (Galle)، که بر روی برگ و جوانه های بلوط تحت اثر گزش حشرات مخصوص از دسته نیم بالان، ایجاد می شود، نوعی تانن به نام اسید گالوتانیک (ac. gallotannique) یافت می شود که سابقا آن را انیدریدی از اسید گالیک تصور می نمودند. در نتیجه آن را اسید دی گالیک (ac. digallique)، نوعی گلوکزید تصور می کردند.
تانن های موجود در اعضای گیاهان مختلف معمولا به صورتی نام گذاری می گردند که نام گیاه مولد آن ها، همراه با کلمه تانن یا اسید تانیک آورده می شود. در این جا ضمن تقسیم بندی تانن ها از روی واکنش آن ها در مقابل محلول املاح فریک، انواع آن ها ذکر می گردد:
١- تانن هایی که املاح فریک را به رنگ آبی تیره در می آورند، شامل تانن موجود در گال (برجستگی کوچک کروی برگ وجوانه های درخت بلوط) که اسید گالوتانیک (ac. gallotannique) یا گالوتانن (gallotanin) و تانن پوست درخت بلوط یا اسید کوئرسی تانیک (ac. quercitannique) است. در این دسته از تانن ها، تانن های دیگری از جمله تانن موجود در سماق، غان و غیره جای دارند.
۲- تانن هایی که محلول املاح فریک را به رنگ سبز در می آورند مانند انواع کنکینا که اسید سنكوتانیک (ac. cinchotannique)، تانن موجود در کاشو (cachou) که اسید کاشوتانیک (ac. cachoutannique)، تانن موجود در قهوه یا ac. cafetannique و تانن موجود در کینو (Kino) که اسید کینوتانیک (ac. Kinotannique) نامیده می شود. در این دسته از تانن ها، تانن موجود در چای، روبارب، پوست درخت بید، انواع ترشک Rumex و هم چنین تانن موجود در درختان کاج و شاه بلوط هندی جای دارند.
٣- تانن هایی که املاح فریک را به رنگ خاکستری مایل به سبز در می آورند مانند تانن را تانیا و تانن های موجود در افسنطین، آرنیکا (Arnica)، شاه پسند وحشی و گزنه.
اسید گالوتانیک Acide gallotannique (تانن tannin، گالوتانن gallotannin، اسید تانیک gallotannic acid ،tannic acid) که به طور ناصحیح، اسید دی گالیک (digallic acid) نیز نامیده شده است. نوع تجارتی اسیدتانیک، ۱۰ درصد آب دارد. اسید گالوتانیک، در پوست، برگ، میوه و مخصوصا در گال درختان مختلف بلوط و غیره وجود دارد ولی معمولا آن را از نوعی درخت بلوط به نام .Quercus infectoria Olive و انواع درختان بلوط ترکیه و چین به دست می آورند و استخراج می کنند.
تانن افي سينال، از گال (Noix de galle) درختان بلوط حلب تهیه می شود. ترکیب شیمیایی تانن، برحسب نوع حلال به کار رفته نیز تفاوت می نماید.
تانن، مرکب از تعدادی گلوکزید با ترکیب شیمیایی درهم، از اسیدهای الاژیک و اسید گالیک می باشد که مهم ترین آن ها پنتاگالوگلوكز (pentagalloglucose) است . به صورت توده ای آمرف و دارای حالت متورم و رنگ سفید مایل به زرد می باشد. بوی مخصوص و نسبتا محسوس و طعم قابض قوی دارد. به مقادیر زیاد در الكل و استن حل می شود. در آب و گلیسرین محلول است ولی عملا در اتر، بنزن، سولفور کربن، کلروفرم، اتر دوپترول و روغن های چرب غير محلول می باشد.
تانن با قلیاییات آلی و املاح آن ها، املاح فلزی، مخصوصا آهن و آنتیموئن، امولسيون ها، صمغ ها، املاح الكالوئیدی، آب آهک و غیره ناسازگاری دارد.
خواص درمانی درخت بلوط
- آن را بخوريد. مدر و ضد عفونى كننده است، يبس‌كننده است و براى قطع اسهال مزمن و قطع ترشحات مخاط‌‌ها به كار مى‌رود، در مورد سل مصرف مى شود.
- براى التيام زخمهای روده و رفع ناراحتى معده و سوزش ادرار نافع است، خون ريزى‌‌‌ها به خصوص خون ريزى از سينه و خون ريزى‌‌های داخلى دستگاه گوارش را بند مى‌آورد و زخم امعا را مداوا مى‌كند.
- آن را كباب كنيد و بخوريد. ادرار را زياد مى‌كند.
- هر بار يک گرم از ساییده‌ی آن را با يک قاشق عسل مخلوط كرده و بخوريد و يا آن را بو بدهيد، بعد با نبات نرم بكوبيد و مثل قائوت بخوريد. مغذى و مقوى است و اسهال كه از گرمازدگى باشد را متوقف مى‌سازد.
- شانزده گرم از آن را سرخ كنيد بعد در يک ليتر آب پانزده دقيقه بجوشانيد بعد پنجاه گرم قند در آب صاف‌كرده‌ی آن حل كنيد و آن را در طول روز به مرور بنوشيد. براى رفع اختلالات خنازيرى و درد معده مفيد است.
- آن را با نصف وزن آن كندر مخلوط و با روغن زيتون سرخ كنيد و مرتبا تا مدتى بخوريد. براى قطع ادرار در بستر و درمان قطره قطره ادرار كردن مفيد است.
- در مورد زخم‌هايى كه دائم روى پوست بدن آب مى‌دهد و زياد مى‌شود، اگر بلوط را بسوزانيد و به صورت پودر درآورده و روى زخم بريزيد. آن‌‌‌ها را خشک و بهبودى آن را تسريع مى‌نمايد، براى التيام جراحت‌‌ها نيز نافع است.
- زنانى كه ترشحات رحمى آنان بيش از اندازه است(در صورتى كه عفونت نباشد)بايد پودر آن را با سفيده‌ی تخم‌مرغ مخلوط كنند و پنبه‌ای در آن بغلطانند و در قسمت جلوى رحم گذارند تا رطوبت زيادى را خشک كند.
تذكر: بلوط ثقيل و ديرهضم است و سردرد مى‌آورد و مولد سودا و موجب انسداد مجارى عروق مى‌شود. كه مصلح آن سكنجبين مى‌باشد.
قسمت های مختلف درختان بلوط، دارای استفاده های درمانی به شرح زیر می باشند:
تانن (Tanin)
اهمیت درمانی درختان بلوط بیشتر مربوط به تاننی است که در اعضای آن ها فراهم می شود و به طوری که Dr. H. Leclerc اظهار عقیده نموده، این ماده را باید یکی از شاخص ترین موادی دانست که در عالم گیاهان به وجود می آید. این ماده مهم گیاهی، خواص مختلفی نظیر رسوب دادن آلبومین، به وجود آوردن پوشش محافظ برای بافت ها، جلوگیری کردن از عفونی شدن و غیره که داراست، اهمیت زیاد آن را در بین مواد دیگر گیاهان به خوبی نشان می دهد.
ضمنا تاثیری که فراورده های تانن طبق بررسی های ارزنده ای که به عمل آمده ، در درمان سل می نمایند و هم چنین موجبات التيام زخم ها را فراهم ساخته مانند سدی از پیشرفت میکروب ها جلوگیری می کنند و به علاوه با به کار بردن آن ها، از ترشح زیاد مخاط ها ممانعت به عمل می آید، ارزش درمانی تانن و اهمیت آن را بیشتر مسلم می سازد.
با آن که مصرف تانن از راه دهان، غالبا عدم تحمل ایجاد می کند و عوارضی نظیر تهوع، استفراغ، چنگ زدگی در معده و روده و احساس درد شدید به وجود می آورد اما چون می توان از بروز این حالت با تجویز عضو تانن دار گیاه، به جای تانن خالص استخراج شده از Noix de Galle جلوگیری کرد، ارزش این ماده به هیچ وجه کاسته نخواهد شد. در بافت های گیاهی همیشه تانن همراه با موسیلاژ و مواد عطری مختلف است در نتیجه چون معايت تانن خالص را ندارد، با مصرف آن ها هیچ گونه عوارض ناراحت کننده که بدان ها اشاره گردید، به وجود نمی آید.
دیگر از موادی که مانند تانن، همان عمل انقباض را به وجود می آورد و در گیاهان فراوان یافت می شود، پکتین (Pectine) است و آن هموگلوکزیدی است که نخسین بار در سال ۱۸۳۱ میلادی توسط Braconnot کشف شد. این ماده تحت اثر فرمانی به نام پکتاز، به صورت اسید پکتیک تغییر شکل می دهد. ماده مذکور طبق بررسی هایی که توسط عده ای از محققین به عمل آمد، دارای خاصیت بند آورنده خون با اثر قاطع است و دلیل آن این است که با مصرف آن، خاصیت انعقاد خون بالا می رود.
اعضای مختلف درختان بلوط به علت دارا بودن تانن، اثر قابض، بند آورنده خون و تقویت کننده عمل بعضی از اعضای بدن را دارند.
برگ درخت بلوط
اثر محرک و قابض به نحو ضعیف دارد ولی می توان از آن به صورت تیزان مخلوط با برگ بادرنجبویه، برگ گزنه سفید (Lamium album) و برگ اوکالیپتوس که به مقدار مساوی از هر یک در یک لیتر نوشیدنی تهیه شده باشد به مقدار یک لیوان کوچک محتوی ۷۵ سانتی متر مکعب، قبل از هر غذا استفاده به عمل آورد. آب دم‌كرده‌ی برگ درخت بلوط را بنوشيد. براى قطع اسهال و قطع ترشحات رحم و ترشحات مخاط‌‌ها به كار مى‌رود، در مورد سل مصرف مى‌شود، مقوى و يابس و ضدعفونى‌كننده و بند آورنده‌ی خون ريزى‌‌‌ها است.
به علاوه به علت دارا بودن تانن، می توان قبول کرد که این تیزان، در بیماری های مختلف مانند اخلاط خونی، خون روی های مختلف، زخم معده، آغاز بیماری سل، دیسانتری، بی اختیاری دفع ادرار در اطفال، رفع ترشحات زنانگی و بواسیر اثر قاطع داشته باشد. در استعمال خارج، جوشانده های غلیظ آن، به صورت غرغره در معالجه ورم حنجره و لوزتين، موثر واقع می شود.
گل های درخت بلوط
هر روز پنج گرم از كوبيده‌ی آن را با عسل مخلوط كنيد و بخوريد. براى قطع خون ريزى‌‌‌ها نافع است.
پوست درخت بلوط
پوست درخت بلوط (Q. Robur) اثر غیر قابل انکار در رفع خون روي ها دارد (پوست گونه های دیگر به علت دارا بودن تانن فراوان تر، کم تر در مصارف داخلی به کار می رود) به علاوه ترشحات ادرار را افزایش می دهد و به طور خفيف ضدعفونی می کند.
برای مصارف داخلی، همواره باید به این نکته توجه داشت که مقادیر زیاد آن (به طوری که Cazin اظهار داشته) و یا ادامه مصرفش برای مدتی طولانی، باعث خستگی معده و احساس درد عضله قلب (Cardialgie) که گاهی ناشی از ناراحتی های معدی است، می شود و طبق نظر محققین دیگر علاوه بر تحریک دستگاه هضم، عوارضی دیگر از قبیل درد معده و حالات تشنجی نیز
ظاهر می کند در حالی که گیاهان تانن دار دیگر مانند انجبار و Tormentille، این ناراحتی ها را به وجود نمی آورند. اما با همه معایبی که ذکر شد، از پوست درخت بلوط مدت های مدید به عنوان داروی قابض، در رفع بسیاری از بیماری ها مانند خون روی ها، اخلاط خونی، ترشح غیر طبیعی مخاط ها، ترشحات زنانگی (Leucorrhee)، سل، نرمی استخوان و غیره استفاده به عمل می آمده است.
در آثار Cazin چنین آمده که این پزشک با تجویز روزانه ۲ تا ۴ گرم گرد پوست درخت بلوط در عسل، بیمار مبتلا به خون روی رحمی را که از هیچ دارویی نتیجه نگرفته بود معالجه کرده است. اطبای دیگر ۸ تا ۱۶ گرم پوست درخت بلوط را به نسبت برابر با بابونه رومی مخلوط کرده به صورت حب یا خیسانده در نوشیدنی، به بیماران می دادند ولی با مخلوط کردن سرشاخه های افسنطین با Centaurea calcitrapa و Erythraea centaurium، اثر قطعی تر به دست می آورده اند.
پوست درخت بلوط ، پادزهر خوبی در مسمومیت از الكالوئيدها و فلزات است. ارزش پوست درخت بلوط در استعمال خارج، بیشتر از مصارف داخلی آن است مانند آن که استعمال جوشانده گرد پوست درخت بلوط (Tan)، به صورت حمام های موضعی، غرغره، تنقیه و شست شو به صورت های مختلف، جهت درمان بیماری ها به شرح زیر توصیه شده است (به این جوشانده می توان ۲ گرم در لیتر زاج و یا مقداری نوشیدنی اضافه کرد):
از جوشانده گرد پوست درخت بلوط به صورت حمام های موضعی در موارد اولسرهای سرطانی، التهاب غدد به علت انسداد مجاری آن ها، خون مردگی، سودا، بیماری های پوستی مزمن دیگر، اگزما، Impetigo، واریس، خیز عمومی بدن و غیره می توان استفاده کرد. از لوسیون پوست درخت بلوط، در موارد انسداد مجاری لنفاوی، در رفتگی اعضا، جمع شدن آب در مفاصل، سرما زدگی، اولسرهای عفونی، اولسرهای فانقرایایی چرکین نیز استفاده می شده و به علاوه آن را در موارد بروز ترشحات مهبلی و سوزاک های مزمن و غیره هم به کار می برده اند.
به صورت تنقیه در اسهال های ساده و دیسانتری مزمن و به صورت غرغره جهت رفع التهاب ناحیه حلق و زبان کوچک و ورم مخاط دهان در کارگرانی که با جیوه کار می کردند، هم چنین افتادگی لثه ها، ورم لوزتین و آنژین مورد استعمال قرار می گرفته است. در موارد خون آمدن از بینی می توان ۱۵ گرم پوست گیاه و ۲ گرم زاج را در یک و نیم لیتر آب وارد کرد و سپس بر اثر جوشاندن، حجم آن را به یک لیتر تقلیل داد.
با پنبه آغشته به جوشانده مذکور، اگر حفرات بینی شست شو داده شود و سپس تامپون آلوده به آن در بینی جای داده شود به سهولت خون، بند خواهد آمد. برای تهیه لوسیون ها جهت استعمال خارج، معمولا از جوشانده ۱۰۰ گرم پوست در یک لتير آب، ولی جهت تهیه محلول های شست شو و تنقیه، از ۵۰ تا ۶۰ گرم پوست در یک لیتر آب، استفاده به عمل می آید.
- هر روز سه گرم از ساييده‌شده‌ی پوست ساقه های جوان درخت بلوط را با عسل مخلوط كنيد و بخوريد. از خون ريزى‌‌‌ها به خصوص خون ريزى رحم و هم چنين از اسهال جلوگيرى مى‌كند، مقوى و ضد عفونى كننده است، در مورد سل كاربرد دارد، ترشحات مخاط‌‌ها را برطرف مى‌سازد، به عنوان ترياق در مسموميت‌‌های حاصله از آلكالوئيد‌‌ها و فلزات مصرف مى‌شود.
- آب جوشانده‌ی پوست ساقه های جوان درخت بلوط در استعمال خارجى براى رفع اگزما و بهبودى زخمهای سرطانى و زرد زخم استفاده مى‌شود.
- پنجاه تا شصت گرم از پوست ساقه های جوان درخت بلوط را پس از خشک شدن بكوبيد و به صورت پودر درآوريد، بعد در يک ليتر آب سرد دوازده دقيقه بجوشانيد و پس از سرد شدن با صاف‌كرده‌ی آن روزى سه بار دهان شويه نماييد. خون ريزى لثه را متوقف مى‌سازد و اگر دست و صورت و بدن را با آن بشویيد پوست دست و صورت و بدن را نرم مى‌سازد و ترک خوردگى‌‌های پوست كه از سرما خوردگى باشد هم چنين سرما زدگى دست و پا و زخم اگزما را درمان مى‌كند.
- روزى دو بار پوست ساقه های جوان درخت بلوط را با برگ گردو مخلوط و بجوشانيد و موضع را روى آن قرار دهيد تا خوب بخار آن به موضع برسد. جرب و گال را درمان مى‌كند.
میوه بلوط
میوه درختان بلوط که عموما در پیاله ای جای دارد، از زمان های گذشته مورد استفاده مردم دنیا بوده است. طعم آن در بعضی گونه ها مانند Q. ballota ، مخصوصا نژادی از آن که در الجزيره و اسپانیا می روید بسیار مطبوع است. بعضی از گونه های امریکا و برخی انواع موجود در ایران نیز میوه های خوراکی دارند و از آن ها برای تغذیه استفاده می شود. از مخلوط آرد میوه درخت بلوط با آرد گندم، در بعضی نواحی نان تهیه می گردد.
میوه بلوط، مصارف درمانی مختلف مخصوصا در طب عوام دارد مانند آن که در دوران های قبل، میوه بلوط را بو می دادند تا تانن آن با این عمل کاهش یابد. سپس از آن در تهیه نوعی قهوه، استفاده می کردند. این قهوه که دارای دکسترین به جای آمیدون میوه است، جهت رفع اسهال و درمان دیسانتری، سوء هضم ها، درد معده، نزله های مزمن، کم خونی، نرمی استخوان، سیاه سرفه، درمان سل در مراحل اولیه، سستی و ضعف استخوان ها و غیره به کار می رفته است. مخلوط آرد میوه بلوط بو داده با کاکائو، بهترین دارو جهت رفع اسهال های ساده اطفال است.
پوست میوه بلوط
- در صورتى كه گواتر زياد پيش‌رفته نباشد پارچه ای را در آب جوشانده‌ی آن انداخته و آن را در ناحيه‌ای كه ورم كرده ببنديد و در روز چند بار تكرار كنيد. آن را درمان مى‌كند.
- آن را با روده‌ی خشک شده‌ی گوسفند مخلوط بساييد و در ميان رحم بپاشيد و ده دقيقه طاق باز بخوابيد بعد بگذاريد همان‌طور داخل رحم بماند. هرگاه خواستيد ادرار كنيد پس از ادرار خود را تميز بشوييد و دوباره پاشيدن آن را به همان طريق تكرار كنيد و اين كار را دائما تا يک هفته ادامه دهيد. ترشحات غير طبيعى را بر طرف مى‌كند.
- اگر آن را با روده‌ی خشک شده‌ی گوسفند نرم بساييد و هنگامى كه نشست بيرون مى‌آيد آن را روزى سه بار بر نشست بپاشيد، بيرون آمدن مقعد را كه در اثر ضعف جسمى و يا اسهال باشد درمان مى‌كند.
- آن را با پوست انار به اندازه مساوى بكوبيد، بعد روى پنبه بريزيد و بر محل فيستول يا نواسير بگذاريد، آن را درمان مى‌كند.
گال (Galle)
به طوری که ذکر شد برجستگی هایی است که بر روی برگ یا جوانه انواع بلوط به وجود می آید. دارای تانن فراوان است و بیشتر بر روی گونه Q. infectoria ایجاد می شود. در داروخانه ها و مراکز صنعتی، به Noix de Galle موسوم است. درشتی این گال ها به تناسب نوع درخت، فرق می کند مانند آن که گال هایی که در سطح تحتانی برگ Q. Robur ایجاد می شود به قطر ۱ تا ۳ سانتی متر ولی در گونه های دیگر به تفاوت ممکن است خیلی بزرگ تر یا کوچک تر باشد.
گال ها به عنوان مقوی معده، قابض و رفع کننده خون روی ها به کار می روند. مقدار مصرف گرد آن، ۰.۵ تا یک گرم و چند دفعه در روز، مخلوط در عسل و یا جوشانده ۵۰ تا ۷۰ در هزار آن است.
Q. infectoria Oliv و واریته های مختلف آن در نواحی مختلف کردستان و لرستان پراکندگی دارند.
پوست درخت .Q. ilex L، دارای ۱۳ تا ۱۴ درصد تانن است و بعضی از واریته های آن، میوه خوراکی و مطبوع دارد. مقدار تانن پوست .Q. coccifera L زیاد تر از گونه های دیگر و معادل ۱۴ تا ۱۸ درصد است و به همین علت است که از آن در دباغی استفاده می شود. بر روی شاخه های گونه اخیر، حشره ای به نام Kermes illicis زندگی می کند که سابقا آن ها را جمع آوری کرده برای تهیه کارمن مورد استفاده قرار می داده اند. در ایران نمونه های معدودی از درختان بلوط در جنگل ها پراکندگی دارند که به نام عمومی بلوط یا درخت مازو، موسوم هستند.
اثرات درمانی مشتقات مهم تانن به شرح زیر خلاصه می شود:
١- هونتین (Hontine) یا تانال بین (Tannalbine)
تان نات آلبومین و به صورت گردی به رنگ مایل به قهوه ای و غیر محلول در آب و اسیدهاست. در روده، تجزیه ساده حاصل می کند و به صورت تانن و آلبومین در می آید. با مصرف آن، تانن که مقدار ۵۰ درصد این ماده را تشکیل می دهد، بدون آن که ایجاد تحریک در معده نماید، وارد روده می شود. تانال بین، اثر قابض و رفع اسهال دارد. در درمان حالت اسهالی (Diarrhee) مزمن مبتلایان به بیماری سل، یا منشا سوء هضم و در اطفال نوزاد و غیره موثر واقع می شود.
مقدار مصرف آن، ۲ تا ۴ گرم به صورت کاشه های ۰.۲۵ گرمی در اشخاص بالغ و به مقدار ۰.۰۵ تا ۰.۲۰ گرم برای هر یک از سنین عمر در اطفال است.
۲- تان نیژن (Tannigene) یا استیل تانن (acetyltanin)
ترکیبی است که از تاثیر انیدرید استیک بر روی تانن به دست می آید. به صورت گردی آمرف، به رنگ سفید مایل به خاکستری و غیر محلول در آب واتر است. به مقدار کم در الكل و به طور کامل در اسید استیک افیسینال حل می شود ولی با افزودن آب، مجددا رسوب می نماید.
تان نیژن، ماده ای است قابض که در درمان شکم روش های منشاهای مختلف و دیسانتری اثر می نماید. در روده به تانی تجزیه می شود. مصرف عادی آن، یک گرم در یک دفعه و ۳ گرم در ۲۴ ساعت برای اشخاص بالغ و به مقدار ۰.۱۰ تا ۰.۲۰ گرم برای اطفال تا ۳۰ ماهگی و ۰.۲۰ تا یک گرم برای کودکان از ۳۰ ماهگی تا ۱۵ سالگی است.
۳- تان نیزول Tannoforme، Tannisol
ترکیب تانن دار الدئید فرمیک و به صورت گردی به رنگ خاکستری صورتی، غیر محلول در آب و محلول در الكل و قلیاییات است. در محیط های قلیایی (روده، زخم ها) تجزیه می شود و تانن و فرمل، آزاد می کند. اثر ضد اسهال دارد.
مقدار مصرف آن ۰.۵ تا یک گرم در روز برای اشخاص بالغ و ۰.۰۵ تا ۰.۱۰ گرم به تناسب سن در اطفال است. در استعمال خارج، اثر قابض و ضدعفونی کننده ظاهر می کند از این جهت در درمان ناراحتی های جلدی، درماتوزها، سوختگی ها، التهاب چین کشاله ران، زیربغل و غیره به کار می رود.
۴- تان ناکول یا Gelotanin
تان نات ژلاتین و به صورت گرد سفید رنگ، بی بو و محلول در آب و اسیدهای رقیق است. در روده تجزیه و تبدیل به تانن و ژلاتین می شود. تان ناكول، اثر قابض و رفع شکم روش دارد. مقدار مصرف آن ۰.۲۵ تا ۰.۵۰ گرم برای اطفال و ۲ تا ۴ گرم در روز برای اشخاص بالغ است.
از .Q. mannifera Lind (گز علفی) که در نواحی سردشت و کردستان می روید، بر اثر نیش زدن حشره ای کوچک، نوعی مان به نام گز علفی به خارج ترشح می کند که در مجاورت هوا منعقد شده صبح زود قبل از طلوع آفتاب به وسیله افراد محلی جمع آوری می گردد. برای این کار، شاخه های درخت را تکان می دهند و گاهی نیز برگ ها را که دارای ذرات ماده قندی مذکور است چیده و خشک می کنند و گز را از آن جدا می سازند.
