آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۰ 
جفتگیری ملکه : در یک کلنی اگر قرار است ملکه جدیدی پرورش داده شود، زنبوران کارگر یک یا چند حجره سلول ملکه میسازند. اگر کلنی ملکه خود را کنار گذاشته باشد (تعویض ملکه)، یک تا شش حجره ملکه خواهد ساخت. درحالی که کلنی دیگری که می خواهد ملکه را برای بچه دادن تولید کند، ۴ تا ۲۰ حجره ملکه می سازد.
به هرحال استثناهایی نیز وجود دارد. بعضی از کلنیها تحت شرایط یکسان، تعداد زیادتری حجره ملکه می سازند. پس از طی دوران رشد، ملکه باکره از حجره خود خارج می شود و ملکه های دیگر را می کشد. تنها زمانی این اتفاق نمی افتد که ملکه باکره، کندو را با یک بچه ترک کند. در هوای نامناسب و طوفانی، زنبوران کارگر با قرار دادن موم بیشتر در قسمت دهانه حجره ملکه های باکره، آنها را درون حجره هایشان محبوس می کنند.
به هر حال یکی از ملکه ها پس از مدتی موفق به خروج از حجره خود شده و شروع به گردش در کندو می کند. این ملکه باکره هر حجره ملکه ای را که پیدا کند، ابتدا با آروارههای قوی خود، قسمتی از آن را جویده، سپس نیش خود را در بدن ملکه درون حجره فرو می کند. به این ترتیب پس از کشتن آخرین ملکه، خودش به عنوان ملکه فاتح در کندو باقی می ماند.
زنبوران کارگر معمولا ملکه های نیش خورده را به بیرون از کندو می برند. اما اگر تصمیم کلنی تولید بچه باشد، زنبوران کارگر جلوی ملکه باکره را می گیرند و با محاصره وی اجازه نمی دهند تا ملکه های باکره دیگر کشته شوند. در این موقع ملکه باکره چاره ای ندارد جز این که با تعدادی از زنبوران درون کندو، تولید بچه کند و کندو را ترک کند. بعضی از کلنیها بچه های دوم و سوم را نیز تولید می کنند که این امر بستگی به نژاد آنها دارد.
ملکه باکره زنبور عسل، به محض تولد و خروج از حجره خود، برای زنبوران کارگر و نر درون کلنی جلب کننده نیست. پس از گذشت ۲۴ ساعت، بعضی از زنبوران کارگر اندکی به طرف وی جلب می شوند. اما تا زمان پرواز جفتگیری ملکه و شروع به تخمگذاری، زنبوران کارگر به طرف او آمده، دور و برش را می گیرند و به تیمار وی می پردازند.
ملکه های باکره معمولا اولین پروازشان را ۵ تا ۶ روز پس از خروج از حجره خود انجام می دهند. ملکه باکره ممکن است شبیه زنبوران کارگر اولین پرواز خود را برای جهت یابی و تعیین موقعیت کندو انجام دهد و جفتگیری نکند.
محققین دریافته اند که در حدود ۴۰ درصد از ملکه های باکره در اولین پرواز خود جفتگیری می کنند. پروازهای جفتگیری ممکن است از چند دقیقه تا ۳۰ دقیقه طول بکشد. اگر زنبورستان های متعددی در منطقه مستقر باشند، ملکه ممکن است با نرهای نژادهای مختلف آمیزش کند.
تعداد پرواز های جفتگیری بستگی به میزان ذخیره اسپرم در کیسه اسپرم ملکه در هر نوبت جفتگیری دارد. یک ملکه طبیعی آن قدر جفتگیری می کند تا بیش از پنج میلیون اسپرم در کیسه اسپرم خود ذخیره کند. این مقدار اسپرم تا پایان عمر در بدن ملکه باقی می ماند و به تدریج در هنگام تخمگذاری از آنها استفاده می شود.
اگر ملکه با دو نژاد مختلف از نرها جفتگیری کرده باشد، وقتی اسپرم های اولی تمام شود از اسپرم های دومی استفاده می کند. در این هنگام زنبوردار از دورنگ شدن زنبورانش متعجب می شود. ملکه در هنگام جفتگیری با قوی ترین نرها آمیزش می کند.
بیضه های نرها پس از عمل جفتگیری از بدنشان خارج می شود و این جراحت باعث مرگشان می شود. اگر تعداد زنبوران نر در منطقه کم باشد، تعداد پرواز های جفتگیری به دفعات بیشتری انجام می شود.
تا به حال هیچ کسی ندیده است که ملکه ای در حال پرواز، روی زمین یا روی گلی در مزرعه بنشیند. ملکه ها و زنبوران نر فقط درون کلنی غذا می خورند. به همین دلیل مدت زمان پرواز آنها به مقدار غذایی که با خود حمل می کنند محدود می شود.
به ندرت عمل جفتگیری ملکه تا ۳۰ روز پس از خروجش از حجره ملکه طول می کشد. عموما گفته می شود که ملکه بعد از گذشت ۲۵ روز از عمر خود دیگر نمی تواند به طور طبیعی جفتگیری کند. اگر ملکه نتواند جفتگیری کند، در کندو به روش بکرزایی تخمگذاری می کند و نتیجه آن تولید زنبوران نر است.
اراده و تصمیم ملکه زنبور عسل در این که زنبور نر یا ماده تولید شود، دخیل است. به این ترتیب که در هنگام خروج تخم از بدن، ملکه اگر بخواهد این تخم تبدیل به یک زنبور ماده (کارگر) شود، کمی به کیسه ذخیره اسپرم فشار وارد کرده و سبب میشود مقداری اسپرم از آن خارج و حین عبور تخم، آن را تلقیح کند.
اما اگر بخواهد تخم تبدیل به زنبور نر شود، به کیسه اسپرم فشاری وارد نمی کند و تخم بدون لقاح از بدنش خارج می شود. بنابراین ملکه جفتگیری نکرده، هیچ اسپرمی در کیسه اسپرم خود ندارد تا تخمهایش را با آن تلقیح کند.
لذا فقط زنبوران نر از چنین ملکهای به وجود میآید. در مواقعی که به دلیل کمبود زنبوران نر در منطقه، ذخیره اسپرم در بدن ملکه به حد لازم نباشد، پس از گذشت مدتی که این ذخیره به پایان برسد، ملکه نر زا خواهد شد.
اگرچه زنبورهای نر مقدار زیادی غذا می خورند و زنبوران کارگر باید غذا را در دهان آنها بگذارند و از نظر تولید محصول، کمکی به کلنی نمی کنند، ولی باید دانست که آنها در ایجاد زنبوران کارگر اینده که تولید محصول و ادامه کارهای درون کندو را به عهده خواهند گرفت، نقش عمده ای دارند. لذا زنبورداران باید هرچه بیشتر در اصلاح نژاد آنها بکوشند.
به محض اینکه کیسه اسپرم ملکه با انجام آخرین جفتگیری پر میشود، دیگر از کندو بیرون نخواهد رفت، مگر این که همراه بچه کندو باشد. پیش از سال ۱۹۵۱، این طور تصور می شد که جفتگیری ملکه یکبار یا به ندرت دوبار است.
در این سال یک کارگر روسی اظهار داشت که ملکه ها بیش از یک بار جفتگیری می کنند. سال ۱۹۵۴، تابر ( S . Taber ) از آزمایشگاه زنبور عسل یکی از دانشکده های کشاورزی آمریکا بر این گفته صحه گذاشت و اعلام کرد که ملکه های معمولی، ۷ تا ۱۰ بار جفتگیری می کنند.
تحقیقات جدیدتر در برزیل، نشان داد که ملکه ها در هر بار پرواز جفتگیری، ۱۵ تا ۱۸ مرتبه با نرهای مختلف جفتگیری می کنند. عمل جفتگیری ملکه ممکن است بلافاصله در نزدیکی زنبورستان انجام گیرد، اما بیشتر اوقات ملکه ها به محلهایی پرواز می کنند که به مناطق تجمع زنبوران نر معروف است.
محل تجمع زنبوران نر ممکن است در بالای زنبورستان یا در یکی دو کیلومتری آن واقع باشد. برای یافتن این محل ها می توان ملکه باکره ای را در یک قفس توری و در بالای چوب بلندی گذاشت و در اطراف زنبورستان حرکت داد. انتشار فرمون ملکه در فضا نیز ما را در این کار یاری خواهد کرد.
در این مناطق، زنبوران نر تجمع کرده و از قرار معلوم منتظرند تا با ملکه ای که از راه میرسد جفتگیری کنند. بعضی اوقات ملکه ها چند کیلومتر برای انجام جفتگیری پرواز می کنند، ولی بیشتر جفتگیری ملکه موفقیت آمیز، در فاصله ۸۰۰ متری زنبورستان انجام می شود.
تا اوایل دهه ۱۹۶۰، جفتگیری طبیعی در زنبور عسل به وضوح مشاهده نشده بود، اما در طول این دهه، دیده شد که جفتگیری ملکه با نرها در ارتفاع ۶ تا ۳۰ متری سطح زمین انجام می شود. این کار توسط بادکنکهایی که با گاز هلیم پر و در ارتفاعات مذکور معلق نگه داشته شده بودند، مشخص شد.
در این آزمایش، ملکه ها را در قفس های آویخته شده به بادکنکها قرار دادند و نرهایی که نمی توانستند به خوبی با آنها جفتگیری کنند، در فضا و اطراف آنها پرواز می کردند. درست است که به ندرت در چنین حالتی عمل جفتگیری صورت می گیرد، ولی برای شناسایی مراحل آن کفایت می کند.
در این آزمایش، مشخص شد که فقط ملکه های مستقر در ارتفاع برای نرها جذاب هستند و همین ملکه ها درون کلنی به هیچ وجه سبب تحریک نرها نمی شوند. دیگر این که منبع اصلی مواد جاذب ملکه (فرمونها)، ترشحات روغنی است که از غدد آرواره ای ملکه بیرون داده می شود. نرها به وسیله شاخکهای خود فرمون جنسی را دریافت کرده و به طرف ملکه پرواز می کنند.
در سال ۱۹۲۷، استفاده از روش تلقیح مصنوعی در ملکه زنبور عسل به طور گسترده عنوان ابزار تحقیق، توسعه یافت. در واقع ما هنوز در مراحل اولیه پرورش زنبور عسل هستیم . اطلاعات اندکی درباره مراحل جفتگیری ملکه محبوس در قفس داریم و هنوز قادر نیستیم به طور دلخواه پرورش زنبوران عسل را کنترل کنیم.
کوشش های زیادی برای ذخیره بان اسپرم زنبور عسل (مشابه ذخیره سازی اسپرم حیوانات اهلی) به عمل آمده، ولی هنوز توفيق در این کار حاصل نشده است.
جفتگیری ملکه های ذخیره
حتی تعویض سالیانه ملکه کلنی های زنبور عسل نمی تواند تضمینی باشد که در طول زمستان ملکه ای از دست نرود. توصیه می شود که در هر زنبورستان برای تعویض ملكه ضروری، تعدادی ملکه در کلنیهای هسته ای (nucleus colonies) نگهداری و زنبورداران اعتقاد دارند که داشتن ملکه های ذخیره دست کم به تعداد ۱۰٪ مجموعه کلنیها در زنبورستان ضروری است.
نیازی نیست که کلنیهای حاوی ملکه ذخیره زیاد بزرگ باشند. این کلنیها باید ظرفیت نگهداری نیم تا یک کیلوگرم زنبور و یک ملکه جوان را داشته باشند. این کلنی های کوچک را میتوان در یک جعبه هسته ای نگهداری کرد.
درحالی که انواع روشهای تعویض ملکه وجود دارد، به نظر می رسد که ادغام دو کلنی با استفاده از یک ورق روزنامه، رایج ترین و موفقیت آمیزترین روش باشد. این روش عبارت است از قرار دادن یک ورق روزنامه روی کلنی قویتر و ایجاد ۵ تا ۶ سوراخ به طول ۵ تا ۸ سانتیمتر روی روزنامه و قرار دادن کلنی ضعیفتر روی کلنی قویتر.
سوراخ های ایجادشده روی روزنامه به منظور اختلاط سریع تر زنبورهای دو کلنی است. وقتی دو کلنی به این طریق روی هم قرار گرفت، زنبورها به آرامی روزنامه را می جوند و سرانجام پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت، دو کلنی تبدیل به یک کلنی می شود و بوی آنها نیز در اثر این ادغام یکی شده و تا حد زیادی از نزاع زنبوران کارگر ممانعت میشود. از تمام روش های شناخته شده در تعویض ملکه، این روش مناسب ترین است.
کلنیهای هسته ای کوچک به همراه ملکه های ذخیره باید در ماه های اردیبهشت و خرداد آماده و تشکیل شوند. به این صورت که از یک کلنی قدیمی و پرجمعیت، یک قاب حاوی نوزاد را در آورده و در کندویی که دارای دو یا سه قاب زنبور خالی باشد، قرار می دهیم.
بهتر است یک قاب عسل و یک قاب گرده گل نیز به کلنی داده شود. زنبوران موجود در کندو با مشاهده قاب حاوی نوزاد، به سرعت تعدادی حجره ملکه می سازند و نوزادانی که عمرشان کمتر از سه روز باشد را به این حجرهها انتقال می دهند. به این ترتیب به زودی صاحب ملکهای جوان می شوند.
اگر این کلنی برای تعویض ملکه مورد استفاده قرار نگیرد، می توان آن را در اوایل تیرماه تقسیم کرد تا دومین ملکه ذخیره از آن به دست آید. این نوع کلنیها ممکن است در پاییز هنگامی که کلنیهای زنبور عسل خود را برای زمستان گذرانی آماده می کنند، موردنیاز باشد.
اگر در آن زمان نیازی به کلنیهای حاوی ملکه ذخیره احساس نشود و آنها هنوز در جعبه های انفرادی قرار داشته باشند، می توان دو عدد از آنها را باهم مخلوط کرد تا تشکیل یک کلنی زمستان گذران دهند. معمولا این کلنیها تا پاییز سال بعد خود را تقویت کرده و به مقدار کافی زنبور و عسل خواهند داشت.
مقالات ملکه زنبور عسل در چند مقاله آماده شده است. برای مطالعه سایر مقالات دیگر از مطالب زیر استفاده کنید:
منطقه جفت گیری ملکه ها و استقرار کندوهای جفت گیری(پارت چهارم)
