گیلاس وحشی (Prunus avium)

نام فارسی: آلوکک ، هلی کک ، سیاهلی (مازندران)، گیله بند ، هولدانه (گیلان) ، گیلاس وحشی

نام علمی: Cerasus avium, Prunus avium

نام فرانسه: Merisier vrai، Cerisier des oiseaux

نام انگلیسی: W. gean، Wild Cherry

نام آلمانی: Su sskirsche. Vogelkirsche

نام ایتالیایی: Ciliegio vicicola

نام عربی: کرزبری، کرزاسود

درخت گیلاس وحشی از تیره گل سرخ که در واقع نوعی آلبالوی وحشی است، در نواحی شمال ایران و منطقه البرز می روید. پراکندگی آن به صورتی است که تا ارتفاعات متجاوز از ۲۰۰۰ متری منطقه البرز، واقع در پل زنگوله و کجور بالا می رود.

ارتفاع ساقه انواع پرورش یافته گیاه گیلاس وحشی و یا پایه هایی که در نواحی مساعد می روید از ۱۰ متر تجاوز می کند. عمر آن خیلی زیاد و در حدود چند قرن است. نژاد های وحشی آن که در جنگل ها می رویند، میوهای سیاه رنگ، کوچک و به قطر یک سانتی متر دارند. از میوه آن نوعی نوشابه به نام کیرش Kirsch در اروپا تهیه می شود. یونانی ها، انواع مختلف آن را در ۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح پرورش می داده اند ولی رومیان، فقط نژادهای وحشی آن را می شناختند.

در سال ۶۴ قبل از میلاد Luculus، نمونه های پیوند یافته این درخت را در آسیای صغیر نفوذ داد. درکتب مختلف، .Cerasus juliana Rchb به تفاوت، نژادی از C. avium و یا به صورت گونه علي حده ای ذکر شده است. گیاه مذکور که به فرانسه Guigne نامیده می شود، به خلاف گونه اصلی ، دارای میوه های نسبتا درشت، به رنگ قرمز یا سیاه و شامل ۱۰ تا ۱۵ درصد ماده قندی و ۰.۳۰ تا یک درصد اسیدهای مختلف است. از میوه آن نیز کیرش تهیه می گردد.

کیرش، دارای مقدار کمی اسید سیانیدریک، معادل ۰.۹ میلی گرم تا ۱۴.۷ میلی گرم در ۱۰۰ سانتی متر مکعب است. کیرش اگر به خوبی تهیه شده باشد، اثر نیرو دهنده دستگاه هضم دارد مشروط بر آن که به علت دارا بودن اسید سیانیدریک، به مقدار کم مصرف شود.

نوع غیر طبیعی گیلاس وحشی که در صنعت تهیه می شود، به علت دارا بودن اسیدسیانیدیک زیاد، خطرناک است. به نظر می رسد که از درخت گیلاس منشا گرفته باشد. مقدار درصد اسید سیانیدریک آن با آن که ۳ مرتبه بیشتر از عرق گوجه است اما اگر به مقادیر مناسب، زیاد مصرف شود خطرناک نخواهد بود. گیلاس به تناسب نژادها و واریته های مختلف، دارای ۶ تا ۱۵ درصد مواد قندی و اسید های آلی مختلف است.

خواص درمانی گیلاس وحشی

گیلاس وحشی از تیره گل سرخ علاوه بر آن که میوه خوش طعم و مطبوعی است، دارای کاروتن و اثر مدر می باشد. دم گیلاس (دمگل)، طعمی قابض، تلخ و اثری مدر دارد. دم کرده آن در طب عوام به عنوان مدر در بیماری های مختلف به کار می رود.

دم گیلاس و دم آلبالو در فرمول تعداد زیادی از فرمول های دارویی گیاهی که جهت درمان ناراحتی های کلیه و مجاری ادرار مانند ورم کلیه (ne phrite)، آلبومینوری، آب آوردن اعضای بدن، دفع رسوبات ادراری، سنگ کلیه و همچنین موارد مختلف دیگر تهیه می شود، وارد می گردد.

نسخه جهت درمان آلبومینوری:

اعضای گیاهان مذکور را در ۲ لیتر آب وارد کرده به مدت ۵ تا ۶ دقیقه می جوشانند و پس از سرد شدن، صاف می کنند مقدار مصرف آن یک لیتر در شبانه روز است.

مغز هسته آلبالوی وحشی و حتی گیلاس وحشی ، گلوکزید مولد اسید سیانیدریک دارند. از روغن مغز هسته آن در طب عوام جهت رفع درد و ناراحتی های معده مخصوصا برای اطفال استفاده به عمل می آید ولی در هر حال چون دارای گلوکزید مولد اسید سیانیدریک است در استفاده از آن باید رعایت احتیاط به عمل آید.

بهداشت پوست با گیلاس وحشی

له شده گیلاس وحشی رسیده اگر بر روی پوست صورت و گردن اثر داده شود باعث تجدید حیات سلول های بشره پوست و رفع پژمردگی آن ها می شود. به کار بردن آن، مخصوصا پس از پاک کردن آرایش صورت، توصیه می گردد.

صور دارویی گیلاس وحشی

جوشانده ۳۰ در هزار دم گیلاس وحشی که قبلا به مدت ۱۲ ساعت در آب سرد خیس خورده باشد برای مصرف در دو روز به کار می رود. دم گیلاس و آلبالوی اهلی وحشی اثر مدر دارند و شهرت درمانی آن ها در بین مردم کشورما زیاد است.

محل رویش گیلاس ‌وحشی

درخت گیلاس وحشی در نواحی شمالی ایران، گیلان: جنکل آستارا، مغرب آستارا در ۹۰۰ متری. مازندران: کجور بين كينج و دشت نظیر در ۸۰۰ – ۱۳۰۰ متری و اطراف تهران: پس قلعه می روید. و در آستارا به گیلاس، در رامیان و زیارت به آلوکک (Aloukak)، در نور و کجور به هلی کک ، در مازندران به سياهلی در شیرگاه شمال به هللر (Hal – lar)، در کتول، زرین گل و گرگان به الی کک (Ali – kak) در طوالش به گیله بند و در رامسر و شهسوار به هولدانه موسوم است.