سرطان پروستات

شایع ترین سرطان در بین مردان سرطان پروستات می باشد. در سال 2014 در آمريكا، سرطان پروستات 27 درصد كل سرطان های مردان و عامل 10 درصد از كل مرگ های ناشی از سرطان در مردان برآورد شده است. به طور كلی از هر 6 مرد 1 نفر در طول زندگی خود به سرطان پروستات مبتلا می شود و احتمال ابتلا با افزايش سن، افزايش می يابد. سرطان پروستات از جمله سرطان های در حال افزايش به خصوص در كشور ما می باشد و يكی از علل مهم مرگ در مردان ايران است.

با وجود تفاوت های عمده در ميزان بروز بيماری، سرطان پروستات را عمدتا ميتوان يک بيماری مربوط به مردان بالای 65 سال دانست، چرا كه بيش از 75 درصد موارد جديد آن در مردان بالای 65 سال تشخيص داده شده است. اين مساله به دليل بدون علامت بودن بيماری در مراحل اوليه می باشد، چرا كه وجود علايم اغلب مطرح كننده بيماری پيشرفته موضعی يا متاستاتيک است.

با اين حال از علل ديگر بيماری ميتوان بـه تفاوت های نژادی عوامل ژنتيكی و محيطی، سابقه فاميلی، تغييرات هورمونی مربوط به افزايش سن، عفونت، تغذيه نامناسب، سيگار و مصرف مشروبات الكلی و غيره اشاره نمود. مرگ و مير بالای ناشي از سرطان پروستات و وجود درمان مناسب در مراحل اوليه سبب اهميت تشخيص زودرس آن شده است. تصور افزايش تعداد مردان بالاتر از 65 سال به 4 برابر تا سال 2050 و بار سنگين بيماری سرطان پروستات بر سيستم درمانی، اهميت توجه به سرطان پروستات را بيش از پيش نشان می دهد.

با اینکه سرطان پروستات در بسیاری از بیماران در صورت مراجعه به موقع کشنده نیست اما شناخت عوامل خطرساز براي این بیماری براي تشخیص علایم سرطان پروستات و درمان زودرس آن اهمیت دارد. سرطان پروستات یک نگرانی عمده برای سلامت مردان است این بیماری پیش از سن 50 سالگی نادر است و کارشناسان بر این باورند که اکثر مردانی که بالای 50 سال دارند به آن مبتلا می شوند. مردان سیاه پوست با احتمال بالاتری در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند و نرخ مرگ و میر آنها بیشتر است. در سایر نقاط دنیا مانند: آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی شیوع سرطان پروستات کمتر است.

سرطان پروستات به صورت معمول رشد کندی دارد و تا مرحله پیشرفته علایم قابل شهودی ندارد. اکثر مردان مبتلا به سرطان پروستات از عوامل دیگری غیر از خود سرطان جان خود را از دست می دهند. به محض آنکه سرطان پروستات به مرحله رشد سریع می رسد و به خارج از پروستات گسترش می یابد، خطرناک می شود پزشکان عامل اصلی ابتلا به سرطان پروستات را نمی دانند ولی به نظر میرسد تغذیه تاثیر مهمی دارد. مردانی که میزان چربی دریافتی آن ها توسط گوشت قرمز بالاست در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند و هورمون ها نیز نقش مهمی در این موضوع دارند.

خوردن چربی میزان هورمون تستسترون را در بدن افزایش می دهد و تستوسترون سرعت رشد سرطان پروستات را بالا می برد. سابقه ارثى سرطان پروستات نیز عامل مهمى در ابتلا به این سرطان است. توجه به شیوع بالاي سرطان پروستات در جهان، بسیاری از مراکز پزشکی انجام آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات به منظور غربالگری زودرس سرطان پروستات را توصیه کرده اند. معمولا سرطان در مراحل اولیه علایمی ندارد ولی با پیشرفت آن فرد علایمی را نشان می دهد.

تحقیقات نشان داده است که افزایش بیان KLK₂ در طول ایجاد سرطان پروستات رخ می دهد و در نتیجه میتواند به عنوان یک شناساگر برای سرطان پروستات عمل کند. اکثر سرطان های پروستات با آزمایش PSA ادرار و یا آزمایش مقعدی تشخیص داده می شوند و تشخیص قطعی با بیوپسی پروستات امکان پذیر است. بسياری از بيماران دوست ندارند يا نمی خواهند بدانند كه مبتلا به سرطان پروستات هستند، چون بـا دانستن آن، فكرشان نگران و آسودگی خاطرشان مختل می شود و علاوه بر درگيری فرد، باعث ايجاد فشار عصبی و درگيری در خانواده بيمار مي شود.

گزنه می تواند به عنوان یک داروی موثر برای درمان اختلالات پروستات استفاده شود. گزنه باعث القای سنتز تستوسترون می شود همچنین مطالعات نشان داده که این گیاه باعث مهار آنزیم 5-آلفا ردوکتاز می شود. نخل اره ای یک محصول گیاهی است که در درمان اختلالات مربوط به پروستات استفاده می شود. به نظر می رسد این گیاه مشابه داروی فیناستراید باشد با این تفاوت که با بدن سازگارتر بوده و هزینه کمتری دارد.

عصاره کدوتنبل حاوی ماده روغنی متشکل از استرول های لینولیک اسید، سلنیوم، منیزیوم و کارتنوئیدها می باشد که این مواد دارای فعالیت های ضد سرطانی و ضد التهابی می باشند. به علاوه، بسیاری از ویتامین ها و مواد شیمیایی، شامل ویتامین E، ویتامین B6 و روی، دارای فعالیت ضد سرطانی بوده و به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کنند. استفاده از گیاهان دارویی با خاصیت درمان، می تواند به عنوان جانشین یا مکمل داروهای شیمیایی موثر بر درمان اختلالات پروستات مورد استفاده قرار گیرند.

غده پروستات

غده پروستات بزرگترین غده جنسی ضمیمه پستانداران بوده و دارای نقش کلیدی در تولید مثل می باشد. ترشحات آن حدود 50 تا 55 درصد حجم مایع سمینال را تشکیل می دهد و نقش مهمی در قدرت باروری اسپرم ایفا می کند این غده گردن مثانه و بخش ابتدایی پیشاب راه را احاطه کرده، بنابراین روی چندین عمل حیاتی از جمله دفع ادرار اثرگذار می باشد. غده پروستات با افزایش سن دچار اختلالات زیادی از جمله هایپرپالزی خوش خیم و سرطان پروستات می شود که علت آنها اختلال در رشد طبیعی این غده می باشد. شایع ترین تومور خوش خیم در مردان هایپرپالزی خوش خیم پروستات می باشد. هایپرپالزی خوش خیم پروستات چهارمین بیماری شایع در مردان بالای 55 سال می باشد. با افزایش سن مردان میزان شیوع این بیماری نیز افزایش می یابد، اگرچه این بیماری خطر جدی برای بیمار به شمار نمی رود ولی علایم بالینی به وجود آورنده، همانگونه که اشاره شد باعث کاهش کیفیت زندگی بیمار می گردد.

زمینه ها و عوامل ابتلا سرطان پروستات:

1. مردان دارای سابقه سرطان پروستات در فامیل نزدیک و خانواده نسبت به سایر افراد برای سرطان پروستات مستعد تر می باشند.
2. نداشتن BMI مناسب، اضافه وزن، چاقی، عدم تحرک
3. داشتن سابقه بیماری های جنسی یا ابتلا به آن ها
4. مصرف طولانی مدت داروهای ضد التهاب
5. طبق آماری که ارایه گردید هرچه سن فرد بیشتر باشد خطر ابتلا به این سرطان نیز بیشتر است.
6. رژیم غذایی با کلسترول بالا، پرچرب و پروتیین زیاد

نشانه های سرطان پروستات:

در مراحل اولیه سرطان پروستات ممکن است علامت و نشانه ای نداشته باشد. سرطان پروستات در مراحل پیشرفته می تواند باعث بروز علایمی همچون:

• سرعت کم ادرار هنگام خروج
• مشاهده لکه یا لخته خون در ادرار
• وجود خون در مایع تناسلی
• درد ناحیه کمر، لگن یا ران ها
• احساس ناراحتی در ماهیچه های لگنی
• درد استخوان ها
• اختلال در انزال

مواد غذایی موثر در پیشگیری و درمان پروستات

• گزنه رایج ترین داروی گیاهی در درمان سرطان پروستات معرفی شده و عصاره های مختلف آن اثرات آنتی پروستاتی نشان می دهند، این گیاه در اروپا استفاده وسیعی درمان هایپرپالزی خوش خیم پروستات دارد. مهم ترین ترکیبات موجود در ریشه گزنه که ویژگی های دارویی آن را بروز می دهند، شامل لیگنان، استرول، فالونوئید، پلی ساکارید، لکتین و اسیدهای چرب می باشند. همچنین در ریشه گزنه لینولئیک اسید وجود دارد که کاهنده کلسترول است و به این ترتیب میزان تستوسترون کاهش خواهد یافت. گزنه موجب مهار فعالیت پمپ سدیم – پتاسیم غشا پروستات شده و در نتیجه متابولیسم و رشد سلولی پروستات را سرکوب می نماید.
• عصاره نخل اره ای، شیره نوعی درخت نخل است که تاکنون مطالعات بسیاری در ارتباط با مکانیسم احتمالی، مطالعات حیوانی و کارآزمایی های بالینی روی آن انجام شده است. بیشترین مورد مصرف این گیاه در هیپرتروفی خوش خیم پروستات می باشد و در درمان بزرگی پروستات به کار می رود، این گیاه باعث تحلیل بافت پوششی پروستات و مهار تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون می شود. مصرف عصاره نخل اره ای نه تنها اثر درمانی مشابه با داروهای موثر بر بزرگی پروستات دارد بلکه دارای عوارض جانبی کمتری نیز می باشد. عصاره میوه نخل اره ای بیشترین اثر را روی بهبود علایم، افزایش جریان ادرار و کاهش شب ادراری داشته است که قابل مقایسه با فیناستراید موثرترین دارو در درمان هایپرپالزی خوش خیم پروستات می باشد.
• تخم کدو گیاهی علفی، یکساله و دارای ساقه های خزنده و کرک دار می باشد. این گیاه متعلق به خانواده کدوییان می باشد. کدو دانه، عصاره و روغن کدو در بهبود توانایی تولید مثل مردان اهمیت زیادی دارند، همچنین مصرف این گیاه در رژیم غذایی روزانه با هدف کاهش عوارض جانبی آلودگی با سرب و وضعیت جنسی مطلوب پیشنهاد می شود. مهمترین ترکیبات عصاره تخم کدو حاوی روغن چرب اشباع نشده، ویتامین E  و فیتواسترول می باشد. علاوه بر این ترکیبات، این گیاه حاوی مواد معدنی، پیگمان ها (رنگدانه ها) و ترکیبات فنولی نیز می باشد. امروزه روغن کدو به عنوان درمان رایج موثر در بزرگی خوش خیم پروستات استفاده می شود. تخم کدو حاوی ترکیبات و عناصری شامل اسید های چرب غیراشباع (مانند: استئاریک، لینولئیک اسید و اولئیک اسید) پتاسیم، منیزیوم، کلسیم، فسفر، سدیم، فروکتوز، ویتامین E ، آنتی اکسیدان ها (مانند: کاروتنوئیدها، لوتئین، توکوفرول، گاما کلروفیل) و عناصری مثل روی و سلنیوم در عصاره کدوتنبل باعث بهبود هورمون های مترشحه از بافت بیضه شده و به همین دلیل در ناباروری جنس مذکر اثربخش می باشد. از طرفی عصاره تخم کدو تعداد اسپرم های غیرطبیعی را کاهش میدهد و در پیشگیری و درمان ناباروری مردان تأثیر فراوانی دارد.

• روی عنصر مهمی است که در عملکرد مناسب سیستم تناسلی مردان نقش مهمی داشته، روی با غلظت بالا در مایع تناسلی موجود است و نقش چندگانه ای در فعالیت اسپرم دارد. این عنصر در مایع نگهداشتن چربی ها اثر داشته و باعث پایداری غشاهای بیولوژیکی می شود، از طرفی در تولید اسپرم، متابولیسم تستوسترون و تحرک اسپرم دخالت دارد. میزان کم روی باعث کاهش میزان تستوسترون می شود که این امر نشان دهنده اهمیت این ماده در سیستم تولید مثل مردان و افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات است.
• ویتامین B₆ پیریدوکسین (از ویتامین های محلول در آب می باشد و به حرارت و اسید مقاوم است. حالت کوآنزیمی این ویتامین، پیریدوکسال فسفات PLP است. تحقیقات نشان می دهد بین ویتامین B₆ و سلامت پروستات رابطه مستقیمی وجود دارد. مردان جوان در سنین 19 تا 55 سالگی به مصرف روزانه 3/1 میلی گرم پیرودوکسین و مردان بالای 55 سال به مصرف روزانه 7/1 میلی گرم نیاز دارند. ویتامین B₆ اغلب به عنوان یک کوفاکتور برای سنتز دوپامین محسوب می شود که بر سطح تستوسترون اثرگذار می باشد.
• ویتامین E در سال 1920 کشف شد و در سال 1936 از جوانه گندم جدا گردید و آلفاتوکوفرول نام گرفت. ویتامین E یکی از ویتامین های محلول در چربی است. این ویتامین خاصیت آنتی اکسیدانی دارد و اثرات شیمیایی مخربی که به بافت های بدن لطمه می زند را از بین می برد. نتایج تحقیقات نشان می دهد که آنتی اکسیدان های محلول در چربی مانند ویتامین E و آنتی اکسیدان های محلول در آب مانند ویتامین C در کاهش رادیکال های آزاد نقش موثری دارد. آنتی اکسیدان ها می توانند باعث تحریک سلول های سیستم ایمنی مستقر در محل تومور شده و باعث از بین بردن سلول های آن و یا مهار آنژیوژنز شوند. اصلی ترین مکانیسم ویتامین E جهت فعالیت ضد سرطانی، بیان گسترده ژن P₅₃ می باشد. با توجه به مکانیسم اثر روی پیش بینی می شود توکوفرول بتواند اثرات مرگ زایی روی سلول های سرطانی را افزایش دهد، از طرف دیگر توکوفرول با تحریک سلول های ایمنی و ترشح سایتوکاین ها موجب مهار تومور می شود.

روش های تشخیص سرطان پروستات

 پزشک ناحیه مقعد تا پروستات فرد به دنبال عفونت یا برجستگی بررسی می کند.

1. تست PSA  خون
2. گرفتن نمونه ادرار برای تجزیه شیمیایی
3. سونوگرافی مقعدی
4. MRI

طب سنتی و سرطان پروستات

به منظور پیشگیری از سرطان پروستات و درمان آن در طب سنتی به گیاه ها و مواد غذایی مختلفی اشاره شده است. بسیاری از مردم از مصرف قرص و سایر انواع داروهای داروخانه ای خود داری می کنند اما باید دانست که بیشتر این داروها از همین گیاهان منشا می گیرند. در بحث مواد غذایی موثر بر درمان و پیش گیری سرطان پروستات نام برخی از گیاهان و فرآورده های موثر آنان مانند: عصاره نخل اره ای، گزنه و تخم کدو آورده شد، در این قسمت به چندین ماده غذایی توصیه شده دیگر در طب سنتی می پردازیم:

1. جوز برزیلی، پیازچه، فندق، انار: این گروه دارای مقادیر سلنیوم بالایی می باشند که در ترمیم ماده ژنتیکی سلول نقش موثری دارند.
2. رازیانه، هویج، اسفناج خام، کرفس و تخم شوید: این مواد غذایی به دلیل غنی بودن از ویتامین E که توضیح داده شد، می توانند در بهبود این سرطان و پیشگیری بسیار موثر واقع شوند.
3. خانواده کلم ها (کلم بروکلی، کرفس و…): این خانواده دارای مقادیر نسبتا بالای سولفورافان (فیتونوترینت) و ايندول‌ می باشند که در تغییرات اخیر نقش آنها در جلوگیری از تولید آنتی ژن های پروستات مشخص شد.
4. گیاه دم اسب (خشک شده): روزانه یک گرم، البته در کسانی که مبتلا به فشار خون می باشند باید تحت نظر پزشک استفاده شود.
5. شبدر قرمز، شیرین بیان، چای سبز، شاهدانه، دانه آفتابگردان از گیاهان موثر در کاهش اندازه پروستات خوش‌خیم می باشند.