فرآوری های بره موم

بره موم به دلیل خواص ویژه و چشم گیری که دارد دانشمندان در تلاش ایجاد فرآوری های بره موم و استخراج محصولات بیشتر آن هستند در مطالب زیر بیشتر درباره این موضوع صحبت می کنیم.

این مبحث توسط لودیانسکی، پوسچینکوا و تیکونوف و همکاران مورد بازنگری قرار گرفته است. پروفسور تیکونوف و همکاران در دپارتمان داروسازی اکراین، فرمولاسیون جدیدی برای فرآوری های حداکثری بره موم جهت مصارف غذایی، دارویی و تحقیقاتی ارائه کردند.

آن ها عصاره ای فنولی و با قرار دادن بره موم در الکل ۴۰، ۷۰ و ۹۵ درصد به مدت ۲۴ تا ۱۴۴ ساعت به دست آوردند. بهترین عصاره از الکل ۷۰ و ۹۵ درصد، پس از ۱۴۴ ساعت بدست آمد. البته حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از ترکیب اصلی عصاره بعد از ۷۲ ساعت از بره موم استخراج شد. همچنین آن ها بهترین اندازه بره موم برای استخراج عصاره را قطعات ۵ /۰ تا ۱ میلی متری بره موم اعلام کردند.

تیکونوف و همکاران روش جدیدی برای استخراج حداکثری مواد موثر موجود در بره موم ابداع کردند. عصاره استخراج شده به این روش را (عصاره آبگریز فنولی) نامیدند. هدف از این روش تولید بره مومی فنولی با قابلیت حل در آب بود، به همین دلیل از دترژنت ها برای آب دوست کردن ترکیب استفاده کردند.

آن ها از پلی سوربات ۲۰، ۴۰، ۶۰ و ۸۰ (20 Tween) به عنوان سورفاکتانت (ماده ای برای افزایش جذب سطحی و آب دوست کردن استفاده کردند. بیشترین ماده موثر در این روش از ترکیب یک واحد عصاره فنولی بره موم، ۰/۳ واحد پلی سوربات ۸۰، ۰/۵واحد آب به دست می آید.

تیکونوف همچنین از ترکیبات غیریونی و غیر سمی به عنوان سورفاکتانت استفاده کرد که اتیل اکساید و پروپیلن اکساید بیشترین کاربرد را در این مورد داشت. این عصاره ی فنولی به همراه دترژنت ها، طبق ادعای تیکونو بالاترین مواد موثر حفظ شده را دارد که از ویژگی های آن قابلیت حل در آب می باشد.

فرآوری ‌بره موم خام

یکی از ساده ترین روش های فرآوری های بره موم ، فریز کردن (منجمد کردن) و سپس پودر کردن آن می باشد، که می توان از آن در رژیم غذایی نیز استفاده کرد. بره موم پودر شده را می توان با عسل، ترکیب با مایعاتی مثل شیر میل نمود؛ همچنین پودر بره موم در ساخت قرص و کپسول مورد استفاده قرار می گیرد. می توان بره موم را مستقیم در دهان قرار داد و جوید ولی باید به اندازه های کوچک برش داده شود.

فرآوری های عصاره بره موم

عصاره بره موم را می توان به وسیله ی الكل، گلیکول و روغن های گیاهی تهیه کرد. استخراج عصاره به وسیله ی گلیکول و روغن های گیاهی برای مصارف آرایشی و مصرف روی پوست کاربرد بیشتری دارد. الكل برای استخراج بخش فعال صمغی بره موم بسیار کاربرد دارد. پروپیلن گلیکول می تواند مقادیر جزئی بره موم را حل کند.

عصاره گلیکولی بره موم بیشترین میزان آنتی اکسیدان را دارد که برای حفاظت از پوست استفاده می شود. مطالعات زیادی در رابطه با استخراج الكلى عصاره بره موم انجام شده است. به طور تجربی بره موم در حلال ریخته شده و با تکان دادن ترکیبات آن استخراج می شود.

روش های دیگر استخراج نظیر استفاده از امواج اولتراسوند، مایکرویو و دیگر روش های کاربردی وجود دارد، اما هر کدام نیاز به ابزارهای تخصصی داشته که نمی توان همه ی آن ها را در منزل فراهم نمود. محلول ۶۰-۸۰ درصد آبی- الکلی بره موم نسبت به عصاره آن، اثرات زیست شیمیایی بیشتری دارد. در بعضی از روش های استخراج عصاره بره موم، آن را حتی به مدت یک سال در حلال نگهداری می کنند.

مدت نگهداری بره موم در حلال برای استخراج بیشترین میزان مواد موثره فعال به عواملی نظیر زمان استخراج، روش استخراج، غلظت بره موم، اندازه قطعات بره موم و نوع حلال بستگی دارد. افزایش دما یکی از عواملی است که سرعت استخراج عصاره بره موم را افزایش می دهد، اما چون الكل فرار است، بهترین دما حدود ۲۰-۲۵ درجه است.

روشی نیمه صنعتی و کاربردی برای استخراج عصاره بره موم توسط تیکونوف ابداع شده است. بر این اساس، بیشترین میزان مواد موثر بره موم زمانی استخراج می شود که اندازه ذرات بره موم حدود ۰/۵-۱میلیمتر و از الكل ۹۵ درصد به عنوان حلال استفاده شود. پس از سه روز قرار گیری بره موم با این شرایط در الكل، عصاره از آن استخراج می شود.

كان ها و همکاران بیان کردند که به ازای هر ۲۰ گرم بره موم در ۱۰۰ میلی لیتر الکل ۷۰ درصد به مدت ۳۰ روز می توان عصاره بره موم را استخراج کرد. نتایج این پژوهش نشان داد پس از ۱۰ روز نیز همین ترکیبات فعال از بره موم استخراج می شود، لذا مدت ۳۰ روز حداکثر زمان نگهداری بره موم در حلال می باشد و جهت افزایش سرعت استخراج، نگهداری بره موم در الكل ۷۰ درصد به مدت ۱۰ روز کافی است. در پژوهشی دیگر روی بره موم گیاه باکاریس، مشخص شد نگهداری بره موم در الكل ۷۰ درصد به مدت ۵ روز نیز کفایت می کند.

نتایج کاربردی استفاده فرآوری های از بره موم

۱) برای مصارف انسانی فقط باید از روش های غیر رسمی جهت استخراج بره موم استفاده کرد، عصاره الکلی یکی از بهترین گزینه های مصرف انسانی بره موم می باشد.

۲) اگر اسیدیته محلول آبی الكلى بره موم حدود ۸ باشد، بیشترین ترکیبات فلاونوئیدی از آن استخراج می شود.

۳) بره موم باید فاقد هرگونه ناخالصی، تمیز و بدون شن و خاک باشد. 

۴) بره موم را در فریزر قرار دهید و آن را به قطعات کوچک خرد کرده یا پودر کنید، سپس از حلال برای استخراج عصاره استفاده کنید.

۵) بره موم قرار گرفته در حلال را در محیطی تاریک به مدت دو هفته نگهداری کنید و گاهی آن را تکان دهید. 

۶) پس از استخراج عصاره، آن را در ظرفی تیره رنگ نگهداری کنید یا در محیطی تاریک قرار دهید. 

۷) پودر فاقد الكل بره موم به این روش به دست می آید: ابتدا بره موم را به قطعات کوچک خرد کرده و در الکل قرار داده تا عصاره آن خارج شود، سپس ظرف حاوی عصاره الکلی را در حمام آب گرم قا داده تا الكل آن تبخیر شود. پودر حاصل را می توان با عسل یا سایر مایعات ترکیب و مصرف کرد.

عصاره الکلی بره موم(فرآوری های بره موم)

۱) برای تولید عصاره ۲۰٪ بره موم، ۱۰۰ گرم بره موم را در ۴۰۰ گرم الکل ۷۰ درصد قرار دهید.

۲) حداقل به مدت ۲ روز محلول حاصل را در محیط تاریک قرار دهید. برای حاصل شدن بهترین نتیجه، محلول حاصل را به مدت دو هفته نگهداری کنید و هر از گاهی آن را تکان دهید.

۳) پس از دو هفته، ترکیب حاصل را از کاغذ صافی عبور داده و عصاره حاصل را در ظروف قهوه ای یا قرمز رنگ (تیره رنگ) نگهداری کنید.

عصاره گلیکولی بره موم 

پودر بره موم را به ازای هر ۱۰ گرم، در ۱۰۰ گرم پروپیلن گلیکول به مدت ۲ تا ۴ هفته مخلوط و پس از این مدت آن را صاف کنید. عصاره به دست آمده برای مصارف درمان زخم و جراحات پوستی در غلظت ۳۰٪ به کار می رود. از این ترکیب می توان برای بخش های خارجی زنان و اسپری بینی نیز استفاده کرد. توجه کنید که این ترکیب فقط برای استعمال خارجی به کار می رود.

عصاره روغن زیتونی بره موم 

روغن زیتون به تنهایی نمی تواند مقدار قابل توجهی عصاره بره موم را استخراج کند. تنها به ازای نسبت ۵ گرم بره موم در ۱۰۰ میلی لیتر روغن زیتون، حلالیت اتفاق می افتد. برای حل کردن مقدار بیشتری بره موم باید از الكل ۹۶ درصد طبق فرمول زیر استفاده کرد: ۳۰ گرم بره موم، ۷۰ میلی لیتر روغن زیتون و ۶۰ میلی لیتر الكل ۹۶ درصد.

عصاره آبی بره موم(فرآوری های بره موم)

روش استخراج آبی عصاره بره موم توسط سوسنوسکی توصیف شده است: این روش برای استخراج بره موم فارغ از هر گونه ناخالصی و تولید پودر آن مورد استفاده می باشد. به این منظور، حدود ۵۰۰ گرم بره موم خام را در ظرف شیشه ای و تیره رنگ قرار داده و یک لیتر الكل مطلق (۹۶-۱۰۰٪) به آن اضافه کنید.

این ترکیب را به مدت ۱۰ روز در دمای اتاق قرار داده و هر روز چند مرتبه آن را تکان دهید. پس از ۱۰ روز، ترکیب موجود را با کاغذ صافی شماره ۱، صاف کنید. عصاره حاصل را در دمای ۷۰ درجه سلسیوس داخل انکوباتور (یا هر وسیله ای که این دما را تامین کند) قرار دهید تا پودر بره موم در ظرف باقی بماند و الكل آن تبخیر شود. این پودر را می توانید با نسبت های مختلف با آب مخلوط و عصاره آبی بره موم تولید کنید.

عصاره آبی بره موم به روش لودیانسکی 

۱) حدود ۳۰ گرم بره موم خرد شده را داخل ظرف فلزی (مانند ماهی تابه) ریخته و به آن ۳۰۰ میلی لیتر آب اضافه کنید. 

۲) درب ظرف را بسته و مخلوط را به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بجوشانید. 

۳) پس از سرد شدن، موم رویی را برداشته و محلول رویی را به آهستگی داخل ظرف دیگری بریزید. 

۴) مجددا، ۳۰ گرم بره موم به ظرف اولیه که بقایای بره موم در آن مانده است اضافه کنید و ۳۰۰ میلی لیتر آب روی آن بریزید و به مدت ۱۰-۱۵ دقیقه آن را بجوشانید.

۵) پس از سرد شدن، موم روی ظرف را برداشته و محلول رویی را به محلول قبلی اضافه کنید. به این ترتیب حدود ۵۰۰-۶۰۰ میلی لیتر عصاره آبی بره موم به دست می آید.

عصاره آبی بره موم به روش ساده

 ۱) مقدار ۵۰ گرم بره موم را به ۱۰۰ میلی لیتر آب اضافه کنید. 

۲) مخلوط حاصل را ۶۰ دقیقه بجوشانید. 

۳) پس از آن اجازه دهید در دمای محیط سرد شود و سپس آن را صاف کنید.

بر اساس نظر لودیانسکی، این عصاره ی آبی بره موم دارای خواص ضد قارچی، ضد باکتریایی و سایر ویژگی های بیولوژیکی شناخته شده برای بره موم می باشد. همچنین این محلول آبی قابلیت مصرف به صورت خوراکی را دارد. باید توجه داشت، حرارت زیاد و مستقیم می تواند روی خواص درمانی بره موم اثر منفی بگذارد.

این محلول آبی باید در مکانی تاریک نگهداری شود. از دیگر موارد استفاده بره موم، مصرف آن به صورت پودر یا خمیر می باشد. در این روش ها نیازی نیست مقدار حلال کم باشد چرا که هدف، خمیری شدن بره موم است. در این روش می توان ۵۰۰ گرم بره موم را در ۱۰۰۰ میلی لیتر حلال حل کرد.

تقریبا اثرات بیولوژیکی و آنتی اکسیدانی بره موم به روش حل در الکل یا پودرهای استخراج شده به روش الکلی یا سایر حلال ها با هم مشابه است. در دمای ۳۰ درجه با اسیدیته ۸،می توان هر ۲/۵ گرم بره موم را به ازای ۱۰۰ میلی لیتر آب، حل نموده و عصاره آبی بره موم را پس از پنج روز، استخراج نمود.

بره موم به صورت قرص و ترکیبات نیمه جامد 

برای تولید قرص های بره موم آن را منجمد کرده و با آسیاب سرد، پودر کنید، سپس به نسبت ۱:۱ به آن لاكتوز اضافه کرده و به وسیله ی دستگاه فشاری، قرص های بره موم تولید کنید. 

کرل روشی را برای ساخت خمیر بره موم توصیف کرد. در این روش پودر حاصل از عصاره الکلی بره موم را به کره حیوانی یا سایر روغن های جامد اضافه کرده و خمیر بره موم تولید می شود. 

مخلوط آبی- الکلی بره موم(فرآوری های بره موم)

مقدار یک واحد عصاره الکلی ۳۰٪ بره موم را با ۵، ۱۰ یا ۱۰۰ واحد آب مخلوط کنید. در این روش بعضی از ترکیبات بره موم ته نشین می شود. این ترکیب به مدت ۷ روز در مکان تاریک قابل نگهداری است. از آن برای مصارف دهانی (به صورت دهانشویه) یا برای ساخت کمپرس های ضد درد استفاده کنید. قبل از مصرف، مخلوط را تکان دهید. 

امولسیون الکلی – روغنی بره موم 

مقدار یک واحد عصاره الکلی ۳۰٪ بره موم را با یک یا دو واحد گلیسرول یا روغن های خوراکی مخلوط کنید. این ترکیب ماندگاری بسیار طولانی دارد. در مکان تاریک نگهداری شود.

محلول غلیظ بره موم 

محلول غلیظ از عصاره الکلی بره موم با غلظت ۶۰٪ که در انکوباتور یا حمام بن ماری، الكل آن تبخیر شده است، به دست می آید. از این محلول غلیظ برای تولید پودر، کرم، پماد و خمیر بره موم یا ترکیب با عسل استفاده می شود.

کرم و پماد بره موم(فرآوری های بره موم)

از وازلین یا ترکیب وازلین – روغن آفتابگردان (به نسبت ۱:۲) به عنوان پایه و لانولین برای امولسیون کردن استفاده کنید. کرم های بره موم با غلظت های مختلف قابل تهیه می باشند:

۱) برای ساخت کرم ۱-۲٪ بره موم، مقدار ۹۰ گرم وازلین، ۱۰ گرم لانولین و ۱-۲ گرم پودر بره موم را با یکدیگر مخلوط کنید. 

۲) برای ساخت کرم ۵٪ بره موم، مقدار ۸۰ گرم وازلین، ۱۵ گرم لانولین و ۵ گرم پودر بره موم خالص شده را با یکدیگر مخلوط کنید.

ابتدا پودر بره موم را به لانولین اضافه کرده و خوب هم بزنید تا ترکیبی همگن تولید شود. سپس وازلین را به آن ها اضافه کنید و خوب هم بزنید تا کرم مورد نظر حاصل شود. اگر بخواهید از عصاره الکلی بره موم برا تولید کرم استفاده کنید از نسبت ۱:۹ یا ۲:۸، وازلین: لانولین به عنوان ماده پایه و ۱۰-۲۰ میلی لیتر عصاره الکلی ۳۰٪ بره موم استفاده کنید. روش کار به شرح زیر است: 

۱) مواد پایه را در حمام بن ماری با دمای ۴۰-۵۰ درجه سلسیوس گرم کنید و سپس عصاره الکلی بره موم را به آن اضافه کنید. 

۲) همزمان با تکان دادن (یا هم زدن) ترکیب حاصل، اجازه دهید تا الكل آن كاملا تبخیر شود و حالت نیمه جامد بگیرد. 

۳) هنگامی که عصاره هنوز گرم است آن را داخل ظرف های تیره رنگ مخصوص کرم قرار داده و در مکان تاریک نگه دارید. این کرم حاوی ۳ تا ۶٪ بره موم می باشد.

خمیر بره موم

۱) بره موم را در فریزر قرار دهید، سپس آن را به قطعات کوچک تقسیم کرده و پودر کنید.  

۲) آن را با نسبت های موردنظر خود (۵،۱۰، ۱۵یا ۲۰٪) با مواد پایه نظیرعسل، کره یا مارگارین مخلوط کنید.

۳) می توانید از پودر حاصل از عصاره الکلی به نسبت ۵ گرم به ازای ۱۰۰ گرم مواد پایه استفاده کنید.

۴) مقدار مصرفی خمیر تهیه شده به این روش، سه مرتبه در روز به صورت خوراکی، یک قاشق چای خوری قبل از هر وعده غذایی می باشد.

کره ی بره موم

۱) یک کیلوگرم کره را گرم کنید، سپس تا دمای ۸۰ درجه سلسیوس دمای آن را کاهش دهید.

۲) مقدار ۱۵۰ گرم پودر بره موم را به آن اضافه کنید و خوب مخلوط کنید.

۳) درب ظرف را بگذارید و به مدت ۲۰ دقیقه صبر کنید. سپس برای جلوگیری از چسبیدن بره موم به کف ظرف آن را هر از گاهی هم بزنید. 

۴) بره موم را در دمای ۸۰-۹۰ درجه سلسیوس با کره مخلوط کنید.

 ۵) مخلوط حاصل را صاف کنید و در دمای خنک و مکان تاریک نگه دارید.

طریقه مصرف این محصول، سه مرتبه در روز، هر مرتبه یک قاشق چای خوری نیم تا یک ساعت قبل از هر وعده غذایی می باشد.

خمیردندان بره موم 

این خمیردندان، حاوی ترکیبات زیر است:

۱۰ واحد لانولین،۱۰واحد موم سفید، ۱۰ واحد وازلین، ۲ واحد اتیل آمینوبنزوات، ۳ واحد روغن گل میخک، ۱۵ واحد عصاره الکلی بره موم ۵۰ درصد

مصارف آرایشی بره موم(فرآوری های بره موم)

 موارد مختلف استفاده از بره موم در صنایع آرایشی در جدول زیر خلاصه شده است.

نوع اثر	نحوه کاربرد
ترکیب ضد باکتری	دئودورانت(ضد بوی نا مطبوع)
ترکیب ضد شوره سر	شامپو و لوسیون مو
ترکیب ضد میکروب و لطیف کننده پوست	ضد آکنه و ترکیب افتر شیو(پس از اصلاح)
ترکیب تصفیه کننده	کرم و لوسیون پاک کننده
جلوگیری از فاسد شدن	در تمام محصولات بالا به کار می رود

بره موم به صورت کرم و لوسیون برای مصارف آرایشی – بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده به عنوان ضد باکتری، ضد قارچ، ضد ویروس، ضد آکنه، ضد التهابات پوستی، بی حس کننده موضعی و آنتی اکسیدان در صنایع آرایشی – بهداشتی کاربرد دارد.

با اینکه ریسک واکنش آلرژی زا به بره موم وجود دارد، به دلیل سمیت بسیار پایین و سازگاری این ترکیب با پوست، از آن برای موارد آرایشی – بهداشتی بسیار استفاده می شود. برای ساخت کرم و لوسیون پوستی، استفاده از بره موم ۱- ۲٪ توصیه می شود. قبل از مصرف کرم یا لوسیون بره موم، تست کوچکی روی پوست برای جلوگیری از آلرژی ضروری است. احتمال حساسیت زایی محصول باید روی بسته بندی آن ذکر شود.

روش های مصرف بره موم

عصاره بره موم

عمده مصرف بره موم به صورت عصاره، مقدار 10- 20 درصد بره موم حل شده در الکل 70 یا 100 درصد می باشد. درصد بره موم موجود در عصاره بر اساس نسبت حجمی- وزنی حلال در نظرگرفته می شود. البته باید در نظر داشت، ماده موثره بره موم تقریبا نیمی از بره موم را تشکیل داده و حدود 50 درصد آن بخشی صمغی است. مصرف بره موم به صورت عصاره حدودا 20 قطره عصاره 20 درصدی بره موم، سه مرتبه در روز یا معادل ۱ گرم عصاره توصیه شده است. برای کودکان، نصف این مقادیر استفاده شود.

مخلوط بره موم و عسل 

در بسیاری از کشورها، بره موم به نسبت ۱ گرم بره موم به ۱۰۰ گرم عسل، مخلوط و مورد استفاده قرار می گیرد. یک قاشق چای خوری عسل (حدود ۱۰ گرم عسل) حاوی ۱۰۰ میلی گرم بره موم می باشد. مصرف سه قاشق چای خوری عسل شامل ۳۰۰ میلی گرم بره موم در روز بدین طریق توصیه می شود. کودکان نصف این مقدار مصرف نمایند.

قرص بره موم

قرص ها حاوی ۵۰ میلی گرم بره موم می باشند. تعداد ۳ تا ۶ قرص و جمعا ۳۰۰ میلی گرم بره موم در روز توصیه می شود. کودکان باید نصف این مقدار مصرف نمایند. بهتر است روی محصولات حاوی بره موم بخصوص برای مصارف بهداشتی و تماس پوستی، احتمال حساسیت زا بودن آن ذکر شود.

برای مصرف خوراکی بره موم نیازی به ذکر واژه حساسیت زا نیست. بطور کلی کاربرد بره موم برای انسان بر پایه کاربرد اصلی آن در کندو است. بره موم ماده‌ای ضد میکروب و عامل دفاعی در کندو می‌باشد که خاصیت ضد میکروبی و باکتریایی آن برای انسان نیز مورد استفاده است.