گرده افشانی با زنبور عسل

گرده افشانی با زنبور عسل و سایر زنبورهای مهم گرده افشان از ابتدای خلقت رابطه نزدیکی بین گیاهان و حشرات برقرار کرده است که رشد و تکامل هر یک، متضمن رشد و تکامل دیگری است. به عبارت دیگر اکثر گیاهان برای تولید مثل و انتشار و بقای گونهخود به عمل گرده افشانی حشرات وابسته هستند و از طرف دیگر حشرات گرده افشان نیز برای تغذیه از شهد و گرده گل ها به آنها وابسته می باشند. گرده افشانی بسیاری از گیاهان از جمله بعضی از مهمترین گیاهان زراعی و درختان میوه به وسیله حشرات انجام میشود.

با توجه به افزایش روزافزون جمعیت جهان و با عنایت به این که منابع تامین غذا مثل آب و زمین برای این جمعیت محدود می باشد لازم است حداکثر استفاده از زمین های قابل کشت، به عمل آید. در جریان پیشرفت های مختلف در امور گوناگون کشاورزی، نقش زنبورعسل، زنبورهای وحشی و سایر حشرات گرده افشان بسیار حایز اهمیت است.

طبق گزارش تورستون در سال ۱۹۶۹، در جهان بیش از ۳۰۰۰ گونه گیاه مورد استفاده تغذیه ای بشر قرار گرفته اند. از این رقم فقط ۳۰۰ گونه به طور وسیع کشت می شوند که ۱۲ گونه آن تقريبا ۹۰ درصد غذای مصرفی جهان را تشکیل میدهند. این ۱۲ گونه گیاه عبارتند از: برنج، گندم، ذرت، سرگوم، ارزن، چاودار، جو، سیب زمینی، سیب زمینی شیرین، نانیوک (کاساو)، موز و نارگیل.

البته این یک برداشت سطحی است و با کمی دقت و مطالعه می توان اهمیت حشرات گرده افشان را درک کرد. گرده افشانی بیشتر میوه جات، سبزیجات و میوه های گردویی (بادام، فندق، گردو و…) به وسیله حشرات گرده افشان، انجام می شود. این گیاهان قسمت قابل توجهی از رژیم غذایی بشر را تشکیل میدهند.

از طرف دیگر محصولات حیوانی که مورد مصرف بشر قرار می گیرند قسمت مهمی از رژیم غذایی جهان را تشکیل می دهند. این محصولات عبارتند از گوشت گاو، گوسفند، خوک، پرندگان و لبنیات که در نتیجه مصرف گیاهانی که به وسیله حشرات گرده افشانی شده اند، از قبیل یونجه، شبدر و دانه های مختلف تولید می شوند.

زنبورعسل و سایر زنبورهای وحشی گرده افشان از شهد و گرده گل ها برای تغذیه خود و نوزادانشان استفاده کرده و در جریان جمع آوری این دو منبع غذایی، دانه های گرده تصادفا به موهای سطح بدن آنها چسبیده و ضمن ملاقات گل های مختلف، آنها را گرده افشانی می کنند.

در راستای بال غشاییان بالا خانواده زنبورهای گرده افشان شامل نه خانواده به شرح زیر میباشند که از اهمیت زیادی در گرده افشانی برخوردار هستند:

Colletidae, Oxaeidae, Halictidae ,Andrenidae,Melittidae,Fideliidae, Megachilidae, Anthophoridae, Apidae.

از خانواده های فوق الذکر خانواده آپیدای که شامل گونه های مختلف زنبورعسل و برخی از زنبورهای دیگر می باشد، مهم ترین خانواده های حشرات گرده افشان بوده و گرده افشانی با زنبور عسل بیش از همه حایز اهمیت می باشد.

علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، حشرات گرده افشان به طریق دیگری نیز در موفقیت کشاورزی به انسان خدمت می کنند. از جمله بقولاتی که به وسیله حشرات گرده افشانی می شوند قادر هستند ازت هوا را گرفته و در ریشه خود ذخیره کنند و سرانجام در خاک آزاد کرده که باعث تقویت زمین های زراعی خواهند شد.

همچنین به وسیله گرده افشانی کافی توسط حشرات، زارعین قادر خواهند بود که زمان شکوفه کردن گیاهان را جلو انداخته و از خسارت سرمازدگی جلوگیری کنند و یا محصول خود را قبل از حمله آفات تولید و برداشت کنند.

یکی دیگر از اهمیتهای حشرات گرده افشان نقش آنها در تولید بذر دو رگه است که به نوبه خود در ازدیاد محصولات کشاورزی اهمیت فراوان دارد.

زنبوران انفرادی و نیمه اجتماعی

بیش از ۲۰ هزار گونه زنبور در دنیا وجود دارد که زنبور عسل یکی از آن ها است. تعدادی  از این گونه ها به صورت انفرادی زندگی میکنند و در آن ها افراد نر و ماده تنها به منظور جفتگیری به هم نزدیک می شوند. غالبا حشره ماده آن قدر زنده نمی ماند که بچه های خود را ببیند. 

همچنین زنبورهایی وجود دارند که به صورت نیمه اجتماعی یا اندکی اجتماعی زندگی می کنند. به این ترتیب که کلنی هایی با جمعیت پنجاه تا چند هزار زنبور تشکیل می دهند. به طور مثال، می توان از زنبور بامبل نام برد.

در این زنبوران نیمه اجتماعی، افراد ماده معمولا در فصل  پاییز جفت گیری کرده و به  صورت انفرادی زمستان گذرانی می کنند و سپس با فرا رسیدن بهار به، ساختن آشیانه جدید برای خود می پردازند. از تمام حشرات گرده افشانی که تا کنون شناخته شده اند، زنبور عسل در سطح دنیا گسترش بیشتری داشته و به راحتی توسط انسان نگهداری می شود.

در یک آزمایش، از دو گونه زنبوران انفرادی برای گرده افشانی یونجه استفاده شده. در این آزمایش معلوم شد که، کارآیی زنبوران به کار گرفته شده در گرده افشانی یونجه بسیار کمتر از زنبور عسل است.

زنبور عسل ممکن است به سرعت و به راحتی توسط انسان به مناطق مورد نیاز حمل شود. در برخی مناطق، موفقیت کشت بعضی از محصولات کشاورزی وابسته به زنبور عسل است. علاوه بر ارزش گرده افشانی زنبور عسل در محصولات کشاورزی، گرده افشانی زنبور عسل در درختان میوه، محصولات بذری، محصولات علوفه ای و گونه های گیاهی مرتعی و جنگلی اهمیت به سزایی دارد.

البته گرده افشانی برخی از درختان میوه و گیاهان بذری توسط زنبوران عسل وحشی نیز انجام می شود، ولی نقش زنبور عسل در گرده افشانی، بیش از سایر زنبورها و حشرات است.

گرده افشانی زنبور عسل بیشتر روی گل های وحشی و علف های هرز انجام می شود. دلایل کمبود زنبوران وحشی در طبیعت عبارتند از:

1.  در نظام کشاورزی با تولید انبوه که میلیون ها هکتار از اراضی به تولید محصولات کشاورزی و دامی خاصی اختصاص داده می شود، دیگر جایی برای آشیانه کردن زنبورهای وحشی در نظر گرفته نشده و تعداد آن ها به طور روز افزون رو به کاهش است.
2. آب وهوای نا متعادل، به خصوص در اوایل بهار که زمان گل دهی گیاهان کوتاه بوده و زنبوران به تعداد زیاد مورد نیازند.
3. حذف مکان های آشیانه سازی زنبوران، در جریان شخم زدن که آشیانه های زیر زمینی آنها خراب می شود و با حذف سرشاخه ها و شاخه های توخالی در هنگام هرس درختان که سبب نابودی لانه های رو زمینی زنبوران وحشی می شود.

تعدادی از زنبوران وحشی؛ نظیر، زنبور بامبل که در بین آن ها چندین گونه نجار هم وجود دارد، جثه ای بزرگ دارند، ولی بیشتر زنبوران وحشی جثه کوچکی دارند، به طوری که متوسط وزن بدن آنها ۱۰ درصد از وزن بدن زنبور عسل کمتر است.

در مورد شماری از گل های گیاهان مختلف، این زنبوران کوچک، گرده افشان های بسیار خوبی محسوب می شوند، ولی گیاهی نظیر بندواش به زنبورهای بزرگی نیاز دارد که بتوانند باعث دگر گشنی آن شوند.

 زنبور عسل به دلیل بزرگی جثه و توانایی اش در حمل مقادیر زیادتری گرده دارای ارزش خاصی است، به طوری که لازمه گرده افشانی برخی از گل ها دریافت مقدار زیادی گرده است که شاید چنین کاری فقط از زنبور عسل براید و یا حشرات دیگر نتوانند به خوبی گرده افشانی این نوع گل ها را انجام دهند.

چرا زنبور عسل مهم ترین حشره گرده افشان است؟

1. زنبور عسل جمعیتی بیشتر از سایر حشرات گرده افشان دارد.
2. شعاع پرواز زنبور عسل بیشتر از سایر حشرات گرده افشان است.
3. وفاداری زنبور عسل به گیاه و منطقه موردنظر بیشتر است.
4. تاثیر سموم حشره کش که مصرف آنها برای محصولات کشاورزی معمول میباشد روی زنبور عسل کمتر از سایر حشرات گرده افشان اثر می کند. به عبارت دیگر به واسطه قدرت تولید مثل زیاد و رفتارهای به خصوص زنبورعسل، جمعیتی از این حشره که تحت تاثیر سموم قرار گرفته و از بین می روند سریعا ترمیم و جایگزین می گردند.
5. قدرت تولید مثل و تکثیر بیشتر و در نتیجه توان بیشتر زنبور عسل در ترمیم جمعیت های تلف شده
6. اطلاعات بیشتر انسان از نحوه پرورش، تکثیر و نگهداری زنبور عسل
7. مطلوبیت بیشتر زنبور عسل نزد انسان به علت گرده افشانی بسیار موثر محصولات گیاهی و امکان تولید عسل، موم، بره موم و غیره توسط این حشره
8. قابلیت سازش زنبور عسل با هر نوع شرایط آب وهوایی
9. زمستان خواب نبودن و فعال بودن زنبور عسل در زمستان (برخلاف بیشتر حشرات)
10. قابل انتقال بودن جمعیت های موردنظر زنبور عسل به نقاط موردنظر

عوامل موثر در گرده افشانی با زنبور عسل

همان طور که قبلا گفته شد زنبور عسل یکی از مهم ترین و موثرترین عوامل گرده افشانی غیر مستقیم محسوب می گردد. درجه موفقیت این حشره در گرده افشانی تحت تاثیر عوامل مختلف متفاوت است که در ذیل مختصر به این عوامل اشاره می گردد:

١- رفتار خود زنبورعسل

ثابت شده است که نژادها یا گروه های مختلف زنبورعسل تا حدودی رفتارهای متفاوتی از خود نشان میدهند. مثلا بعضی از نژادها فعالیت چرای آنها در مزارع و باغات برای جمع آوری شهد و  گرده گل بیشتر از نژادهای دیگر می باشد. همچنین هر نژادی در شرایط آب و هوایی به خصوصی بهتر عمل کرده و در نتیجه راندمان گرده افشانی و یا تولید عسل آن بالاتر خواهد بود.

زیربنای این گونه تفاوت های رفتاری غریزی و ژنتیکی بوده و در طی سالهای متمادی در یک نژاد یا گروه متمرکز شده اند. لذا در بهره گیری از عمل گرده افشانی زنبور عسل باید این خصوصیات را در نظر گرفته و از نژاد یا گروهی استفاده شود که علاوه بر سازش با شرایط اقلیمی منطقه، ذات فعالیت چرایی زیادی داشته باشد.

٢- تاثیر عوامل اقلیمی

مهم ترین عوامل اقلیمی که روی فعالیت گرده افشانی زنبور عسل موثر می باشند عبارتند از: درجه حرارت محیط، نور، رطوبت و باد درجه حرارت محیط: گرچه نژادها و یا گروههای مختلف زنبورعسل نسبت به شرایط مختلف محیطی تا حدودی رفتارهای متفاوتی از خود نشان میدهند ولی به طور کلی مناسب ترین درجه حرارت برای فعالیت همه آنها حدود ۲۰ تا ۳۵ درجه سانتیگراد می باشد.

فعالیت زنبورعسل در بالاتر از این درجه به تدریج کاهش یافته و در کمتر از ۸ و بیشتر از ۴۳ درجه سانتیگراد كلا متوقف می گردد.

3- نور

فعالیت زنبورعسل با شروع روز و متناسب با افزایش روشنایی، شروع شده و افزایش می یابد. و در هنگام غروق آفتاب و متناسب با کاهش روشنایی نیز کاهش یافته و متوقف می گردد. علاوه بر این در خلال روز در صورت کاهش روشنایی به واسطهی ابر، مه و یا عوامل دیگر، فعالیت چرای زنبور عسل نیز کاهش می یابد.

4- رطوبت

در روزهای بارانی فعالیت چرای زنبورعسل متوقف می گردد. علاوه بر این هنگامی که رطوبت هوا زیاد و در حد اشباع باشد فعالیت این حشره نیز کاهش می یابد زیرا رطوبت روی شهد و گرده گل اثر کرده و به طور غیرمستقیم در عمل چرای زنبورعسل تاثیر می گذارد.

5- باد

فعالیت چرای مناسب زنبور عسل در هوای کاملا آرام صورت می گیرد و در صورت وجود باد این عمل کاهش یافته و یا متوقف می گردد. وقتی سرعت باد به حدود ۴۰ کیلومتر در ساعت یا بیشتر برسد فعالیت صحرایی زنبورعسل کاملا متوقف می گردد.

عوامل موثر دیگر در گرده افشانی زنبور عسل

اندازه صحیح کلنی برای گرده افشانی با زنبور عسل

برای گرده افشانی زنبور عسل برا افزایش محصولات کشاورزی، بایست از کلنی هایی استفاده کرد که کندوهای دوطبقه مستقر باشند. تعداد قاب های مخصوص پرورش نوزادان بهترین معیار برای تخمین جمعیت یک کلنی است. چون محل پرورش نوزادان داخل یک کلنی شکل کروی دارد، شخص می تواند با شمارش تعداد قاب های حاوی نوزاد، جمعیت کلنی را تخمین بزند.

یک کلنی زنبور با هشت قاب نوزاد، معمولا جمعیتی بیش از ۲۰ هزار زنبور خواهد داشت. این تعداد زنبور برای دستیابی به اهداف گرده افشانی خوب است. نوزادان موجود در حجره های قاب ها به سرعت متولد شده و در عرض یک هفته جمعیت کندو افزایش قابل توجهی خواهد یافت.

جمعیت کلنی ها از چند صد زنبور تا هشتاد هزار زنبور متغییر است. کلنی های بزرگ، زنبوران چرا کننده بیشتری به خارج از کندو روانه می کنند. کلنی هایی با جمعیت کمتر از سی هزار زنبور، به قدر کافی بزرگ نبوده و لذا تعداد زنبوران مزرعه رو آن ها بسیار اندک است.

وقتی کلنی زنبوران پرجمعیت شود، احتمال بچه دادن آن بالا می رود. بچه دادن کلنی مطلوب نیست، زیرا سبب تقسیم جمعیت کلنی می شود که هم زنبوردار و هم کشاورز یا باغداری که کندوها را برای گرده افشانی محصولات خود اجاره می کند، زیان می بینند.

کشاورزان یا باغ دارانی که کندوها را از زنبورداران اجاره می کنند باید با خودشان در مورد خوب و کارآمد بودن زنبورها قضاوت کنند و یا تعیین ارزش آنها را به افراد خبره بسپارند. کنترل کیفیت زنبورها براساس جمعیت کلنی ها، وجود ملکه در بین آنها و عاری بودن کلنی از بیماری ها انجام می شود.

با اندکی تمرین و تجربه می توان جمعیت یک کلنی را در یک مقطع زمانی معین به مشاهده تعداد زنبورانی که از دریچه کندو پرواز می کنند یا به آن فرود می آیند، تخمین زد. شمار پرواز زنبوران با تغییر درجه حرارت و تابش آفتاب متغیر است. در کلنی های مختلف یک زنبورستان، تحت شرایط مشابه، باید پرواز زنبوران یکسان و تقریبا ثابت باشد. جمعیت یکسان کلنی های یک زنبوردار، نشانه مدیریت خوب اوست.

گرده افشانی زنبور عسل برای درخت سیب و سایر درختان میوه

گرده افشانی زنبور عسل برای درختان میوه، به ویژه درختان سیب، به کلنی های بیشتری نسبت به سایر محصولات کشاوزی نیاز است. در انگلستان، در سال های اخیر، تعداد زنبوردارانی که کندو های خود را در مزارع کلم روغنی قرار می دهند، افزایش یافته و از شمار افرادی که کندو های خود را به باغ داران اجاره می دهند، کاسته شده است.

علت این روند این است که کندوهای مستقر در باغ های میوه نسبت به کلم روغنی و غیره عسل کمتری تولید می کنند و علاوه بر آن مشکل سم پاشی درختان میوه و تلف شدن زنبورها در اثر سم پاشی وجود دارد که این دو عامل روی اقتصاد زنبورداری تأثیر به سزایی دارد.

همچنین درختان میوه در بیشتر نقاط در ماه های فروردین و اردیبهشت شکوفه می کنند و این زمانی است که کلنیها هنوز به حداکثر رشد جمعیت نرسیده اند. هر کلنی در مرحله توسعه محل پرورش نوزادان و افزایش جمعیت، احتياجات ویژه ای دارد و اگر مراقبت های لازم در مورد آنها صورت نگیرد، به راحتی تحت تنش قرار می گیرد.

در این زمان از سال، به علت وجود آب و هوای نامتعادل و متغیر، کنترل روزانه درجه حرارت، رطوبت و نیاز غذایی کلنی ها کار مشکلی است و هر نوع تنش می تواند سبب شیوع بیماری هایی چون، نوزما، لوک اروپایی یا لارو کیسه ای شود. این بیماری ها بیشتر در کلنی هایی شیوع می یابد که تحت یک یا چند نوع تنش قرار دارند.

کلنی های گرده افشان در بهار، باید دست کم دارای دو بدنه با قاب های پرورش نوزادان به اضافه یک طبق ذخیره عسل و در حدود ۳۰/۰۰۰ زنبور و یک ملکه باشند. هر چند زنبور داران مراقبند تا کندوهایشان بیش از حد سنگین نباشد، ولی کلنی در هنگام قرار گرفتن در باغ میوه باید حداقل هشت کیلوگرم عسل داشته باشد.

مشاهده و تجربه در باغ های میوه در اوایل بهار نشان می دهد که آب و هوای متغیر، برای چندین روز از پرواز زنبورها به خارج از کندو جلوگیری کرده و کلنی ها با مقدار عسل کمتر از رقم ذکر شده ممکن است طاقت نیاورده و تلف شوند.

در باغ های میوه، کندوهای زنبور عسل را باید روی سکوهایی قرار داد که فاصله کف کندوها از زمین حدود ۵ تا ۱۵ سانتی متر باشد، به طوری که کندوها پیوسته خشک بمانند. چنان چه این فاصله رعایت نشود، رطوبت زمین به کف کندوها منتقل می شود و کف کندو حالت خیس و مرطوب به خود می گیرد و در اثر وزش باد، کندویی با کف خیس باشدت بیشتری خنک می شود و در کلنی تنش سرما ایجاد می شود.

کندوها را باید در مکانی آفتابی قرار داد تا همواره خشک بمانند و زنبوران بتوانند از کندو پرواز کنند. منبع آب آشامیدنی زنبورها باید تا حد امکان نزدیک کندوها باشد. در بهار، زنبورها برای رقیق کردن غذای لاروهای جوان به مقدار زیادی آب نیاز دارند.

پرواز زنبورها با درجه حرارت و نور خورشید تنظیم می شود. کلنی هایی که حداکثر آفتاب را دریافت کرده و در مناسب ترین مکان ها قرار گرفته باشند، بیشترین تعداد زنبور برای گرده افشانی به مزرعه یا باغ می فرستند.

تعداد کندوهای موردنیاز برای هر هکتار مزرعه یا باغ برای گرده افشانی با زنبور عسل

تعداد کندوهای موردنیاز برای استقرار در هر هکتار مزرعه یا باغ برای دستیابی به گرده افشانی کافی (نه کامل) بستگی به جمعیت کندوهای مورداستفاده، نژاد زنبور، نوع گیاه، فراوانی گل در واحد سطح، مدت زمان شکفته بودن گل ها، شرایط اقلیمی و غیره دارد.

بدیهی است که در مورد هر گیاه تمام این عوامل مورد بررسی قرار نگرفته و کشاورز، باغدار یا زنبوردار باید براساس اطلاعات تجربی خود به علاوه اطلاعات علمی موجود، مناسب ترین تعداد کندو در هکتار را مشخص کند.

به طور کلی هرچه نژاد زنبور عسل مورد استفاده، تنبل تر باشد و فراوانی گل و مدت شکفته بودن گل ها بیشتر باشد، به تعداد بیشتری کندو برای هر هکتار نیاز است و هرچه جمعیت کندوها بیشتر باشد، نژاد زنبور، فعال تر باشد و منطقه با مه ابر و باد کمتری مواجه باشد، به تعداد کمتری کندو در هر هکتار نیاز است.

به طور میانگین برای هر هکتار باغ یا مزرعه تعداد ۵ کندوی پرجمیعت کافی است، اگر چه برخی گیاهان به تعداد کمتر و برخی به تعداد بیشتری نیاز دارند. باید توجه داشت همان طور که گرده افشانی ناکافی موجب کاهش محصول و ریز و بد شکل شدن بخشی از میوه ها یا پوک شدن بذور برخی از گیاهان می شود، در گرده افشانی کامل که ضمن آن تمام یا بیشتر گل های یک گیاه یا درخت بارور و به میوه تبدیل می شود، باعث نرسیدن غذای کافی به تمام گل های بارور شده می شود که نتیجه آن ریز ماندن میوه ها یا بذور می شود.

دیگر اینکه اگر به تمام بذور و میوه ها از طرف گیاه مواد غذایی فراوان برسد و تمام بذور یا میوه ها به حد نهایی رشد خود برسند، گیاه قابلیت تحمل چنان بار سنگینی را نخواهد داشت و بیشتر شاخه های درخت خواهد شکست.

بنابراین در شرایط گرده افشانی کامل؛ تعداد بیش از حد کندو در هر هکتار باغ یا مزرعه که ضمن آن تعداد میوه های درخت بسیار زیاد یا تعداد بذور یک گیاه بذری زیاد خواهد شد، به طور طبیعی اما با بذور ریز خواهند شد.

این پدیده که به علت نرسیدن غذای کافی به میوه ها و بذور صورت می گیرد، احتمالا به عنوان یک پدیده طبیعی برای جلوگیری از شکستن و از بین رفتن گیاه عملی می شود. به هرحال گرده افشانی غیر مستقیم بسیاری از گیاهان زراعی و باغی توسط حشرات، لازم است که در حضور زنبورعسل انجام شود،

زیرا این حشره فعال ترین و ماهرترین حشره گرده افشان است و در غیاب گرده افشانی زنبور عسل ، عموم حشرات گرده افشان قادر نخواهند بود که عمل گرده افشانی را از لحاظ کیفی و کمی مانند زنبور عسل انجام دهند. چنانچه شخصی باتوجه به اطلاعات تجربی خود، می تواند عالمانه تصمیم بگیرد که از تعداد کمتر یا بیشتری کندو از حدود توصیه شده استفاده کند، ممکن است چنان تصمیمی نافع باشد.

در این بحث منظور از کندوی مورد استفاده برای عمل گرده افشانی زنبور عسل، کندویی است با ۱۰ قاب که دست کم شش قاب آن حاوی نوزادانی با سنین مختلف و چهار قاب دیگر حاوی عسل، گرده یا فضای خالی برای تخم گذاری ملکه یا ذخیره غذا باشد.

نحوه استقرار کندوها در مکان های موردنظر برای به حداکثر رساندن بازده گرده افشانی با زنبور عسل

برای گرده افشانی کافی مزرعه، باغ یا منطقه ای با پوشش گیاهی خاص و موردنظر، باید کندوها را طوری مستقر کرد که کل گیاهان به طور یکنواخت گرده افشانی شوند.

چنان چه مزرعه، باغ یا منطقه موردنظر کوچک باشد، در صورت استفاده از کندوهای کافی، زنبورها تمام آن منطقه را به طور کافی گرده افشانی خواهند کرد. اما چون شعاع مفید پرواز زنبور عسل حدود ۳ کیلومتر بیشتر نیست، چنانچه منطقه بزرگ باشد، منطقه را بایست به چند قسمت تقسیم کرد و در هر قسمت چند کندو مستقر کرد تا زنبورهای کندو های هر قسمت بتوانند منطقه مربوط به خود را به خوبی گرده افشانی کنند. تقسیم کردن کندوها در یک منطقه بزرگ علاوه بر افزایش کارایی گرده افشانی، باعث افزایش تولید عسل توسط هر کندو نیز خواهد شد.

بهترین زمان استقرار زنبورستان در مزرعه، باغ یا منطقه موردنظر، وقتی است که ۲۰ درصد کل گل ها باز شده باشد. از آن جا که پس از استقرار کندوها دو تا سه روز طول می کشد تا زنبورها در محیط جدید پرواز های شناسایی را انجام دهند، بهتر آن است که به محض باز شدن اولین گل ها در منطقه مورد نظر، زنبورستان را در محل مستقر کنیم.

چنان چه اطراف مزرعه، باغ یا منطقه مورد نظر برای گرده افشانی زنبور عسل باغ یا مزارع دیگر وجود نداشته باشد، می توان براساس مساحت مزرعه یا باغ مورد نظر تعداد کندوها را مشخص کرد و برای استقرار آنها برنامه ریزی معمول را انجام داد.

این حالت مربوط به شرایطی است که اطراف محل مورد نظر گیاهانی نباشد که زنبورها به سراغ آنها بروند یا این که منطقه موردنظر برای گرده افشانی بسیار وسیع باشد. اما اگر منطقه موردنظر کوچک باشد و اطراف آن با مزارع یا باغ های دیگر احاطه شده باشد؛  مثل، باغ های پرتقال شمال ایران یا هر باغ یا مزرعه ای که وسعت آن چند هکتار بیشتر نبوده و باغ ها یا مزارع دیگر آن را احاطه کرده باشند، قطعا بخشی از جمعیت کندوها از حدود باغ یا مزرعه موردنظر خارج شده و در اطراف چرا می کنند.

رفتن زنبورها به نواحی مجاور، در شرایطی که تعداد کندوها فقط برای منطقه موردنظر کافی باشد، باعث گرده افشانی ناکافی منطقه موردنظر می شود. در این حالت هیچ کاری نمی توان کرد جز اینکه بر تعداد کندو های مستقر در منطقه مورد  نظر اضافه کنیم تا کندو های اضافی جبران بخشی از جمعیت های چرا کننده در خارج از حدود موردنظر را بکنند.

بدیهی است که دراین صورت زنبوردار از عسل نواحی مجاور نیز بهره مند خواهد شد. اما چنان چه مزارع یا باغ های اطراف اقدام به سم پاشی کرده باشند، ضایعات سنگینی ممکن است به جمعیت های مستقر در کندوها وارد شود. در شرایط سم پاشی نواحی مجاور، نه تنها زنبورهای چرا کننده در آن نواحی در معرض مسمومیت قرار می گیرند، بلکه شهد جمع آوری شده توسط آن ها که به کندو ها آورده می شود،  اولا باعث مسمومیت نوزادان و تلفات سنگین در کندوها می شود، ثانيا قسمتی از شهد مسموم که به صورت عسل ذخیره می شود، ذخیره عسل موجود در کندو را مسموم می کند که برای تغذیه خود زنبورها از عسل یا انسان مصرف کننده آن عسل خطرناک است. بنابراین در مکانی که قرار است زنبورستان مستقر شود، علاوه بر پرهیز از سم پاشی در آن مزرعه یا باغ، سم پاشی توسط کشاورزان با باغداران مجاور نیز مورد توجه قرار گیرد.