تولید زنبور پاکتی

یکی از رشته های تولیدی صنعت زنبورداری در بعضی از کشورهای دیگر مخصوصا در آمریکای شمالی تولید زنبور پاکتی است. در این رشته تولیدی معمولا پرورش زنبورعسل و پرورش ملکه همزمان و توام میباشد.

روش کار به این صورت است که در مناطق مناسب از نظر شرایط آب و هوایی و پوشش گیاهی نسبت به ازدیاد جمعیت کلنیها اقدام می گردد، به گونه ای که از هر کندو بتوان مقداری زنبور مازاد برداشت کرد. ضمنا همزمان با این عمل، ملکه نیز پرورش داده میشود.

جعبه های چوبی مخصوصی که در دو طرف آنها توری سوراخ ریز کوبیده شده است جهت حمل و انتقال زنبورعسل مورد استفاده قرار می گیرند. در هریک از این جعبه ها معمولا حدود ۱ تا ۱/۵ کیلو زنبور ریخته و یک عدد ملکه بارور را نیز در قفس مخصوص ملکه گذاشته و در بین زنبورهای جعبه فوق الذکر آویزان می کنند.

ضمنا یک قوطی فلزی یک لیتری را نیز از شربت پر کرده و داخل جعبه زنبور پاکتی قرار میدهند که زنبورها از آن تغذیه کنند. جعبه های زنبور پاکتی پس از پر و آماده شدن به وسیله پست و یا کامیون به نقاط مختلف فرستاده می شوند. زنبور پاکتی را اساسا برای تشکیل کلنیهای جدید، جایگزینی کلنیهای مرده، برای استفاده در گرده افشانی و همچنین برای تقویت کلنیهای ضعیف به کار می برند.

بیشترین مورد مصرف زنبور پاکتی در مناطقی است که دارای زمستان های سرد و طولانی است و امکان نگهداری کلنیهای زنبور عسل در زمستان کم و یا مقرون به صرفه نمی باشد. هم چنین مراکز تولید آن در مناطقی است که در زمستان شرایط مناسبی برای پرورش و تولید زنبور وجود داشته باشد.

در کشور ما نیز چنین شرایطی وجود دارد و می توان در استانهای جنوبی و جنوب غربی که در فصل زمستان چراگاه های مناسبی دارند نسبت به تولید زنبور پاکتی اقدام کرد و به مناطق سردسیر و یا سایر مناطقی که در اوایل بهار نیاز به زنبور دارند ارسال داشت.

مدیریت کلنی های زنبور عسل به منظور تولید زنبور پاکتی

اساسا برای تولید زنبور پاکتی، مدیریت کلنیها با مدیریت برای تولید عسل تفاوت عمده ای ندارد. در اینجا باید تمامی امکانات به کار گرفته شود که جمعیت کلنیها برای دوره زمانی معینی به حداکثر برسد. به این منظور انجام بعضی از اقدامات میتواند موثر واقع گردد.

در ابتدای فصل فعالیت که بسته به مناطق مختلف فرق می کند تعویض ملکه های قدیمی و جایگزینی آنها با ملکه های جوان، بارور و اصلاح شده اولین اقدام محسوب می گردد. کلنیهای ضعیف را در یکدیگر ادغام کرده، جمعیتها را هماهنگ و میزان غذای کلنیها را نیز باید بررسی و در صورت لزوم تامین کرد.

در صورتی که قاب های حاوی عسل و گرده گل در دسترس نباشد باید از شربت شکر و خمیر گرده گل استفاده کرد. این موضوع در پرورش نوزادان بسیار اهمیت دارد. نوع و ترکیب خمیر گرده گل متفاوت بوده و بسته به امکانات موجود فرق می کند.

ولی معمولا مقداری گرده گل را (حدود ۵ تا ۲۵ درصد وزن خشک) با موادی که از پروتئین غنی هستند مثل آرد کنجاله سویا و مخمر آبجو و غیره مخلوط و به کار می برند. برای مخلوط کردن این مواد از شربت شکر ۵۰ درصد استفاده میشود تا ترکیب حاصله به صورت خمیر مناسبی آماده شود.

علاوه بر اقدامات فوق الذکر چون این گونه کلنیها دارای جمعیت بسیار زیادی خواهند شد امکان تولید بچه کندو و کاهش جمعیت آنها وجود دارد. لذا باید کلیه اقدامات لازم جهت جلوگیری از تولید بچه کندو صورت گیرد و جمعیت اضافی کندو را به موقع برداشته و به صورت زنبور پاکتی به فروش رسانید.

سایر اقدامات مهم زنبورداری از جمله تهویه کافی کندوها، محافظت در مقابل باد و باران، استقرار کندوها در مکانهای مناسب و کنترل آفات و بیماریها همگی برای موفقیت در امر تولید زنبور پاکتی دخیل می باشند.

تهیه وسایل لازم برای زنبور پاکتی 

با توجه به این که بیشترین فعالیت قرار گرفتن بسته بندی و فروش زنبور پاکتی در اواخر زمستان و اوایل بهار صورت می گیرد وسایل مورد نیاز در طول زمستان آماده می گردند.

عمده ترین وسایل مورد نیاز شامل جعبه های مخصوص زنبور پاکتی، قفسهای ارسالی ملکه و ظروف شربت مخصوص جعبه های زنبور پاکتی می باشند.

قفسهای زنبور پاکتی

قفسهای زنبور پاکتی ممکن است به اندازه های مختلف ساخته شوند ولی برای محموله های یک کیلویی زنبور، ابعاد ۲۲ (رتقاع)× ۳۰ (طول) ۱۵x (عرض) سانتی متر مناسب می باشند. ولی برای گنجایش ۱/۵ کیلوگرم زنبور اندازه ابعاد ۲۲×۴۰×۱۵ سانتی متر مناسب تر است. طرفين طول قفس از شبکه توری فلزی سوراخ ریز محصور شده ولی سقف، کف و دو انتهای آن چوبی است.

ظروف شربت خوری مخصوص قفس های زنبور پاکتی

در هریک از قفسهای زنبور پاکتی یک قوطی حلبی غذا دهنده با گنجایش یک لیتر شربت قرار داده میشود که از طریق سوراخ تعبیه شده در سقف قفس وارد شده و بر روی پایه چوبی که به شکل H یا U میباشد و به کف یا سقف قفس کوبیده شده است تکیه می کند.

در وسط درب قوطی حلبی چند سوراخ کوچک ایجاد کنید به طوری که زنبور بتواند خرطوم خود را وارد آن کرده و از شربت تغذیه کند. گاهی به جای سوراخهای متعدد، یک سوراخ بزرگ در وسط درب ایجاد و روی آن یک قطعه پارچه صاف چسبانده میشود. برای چسباندن پارچه بر روی سوراخ از بطونه رقیق شده مخصوص صافکاری بدنه اتومبیل استفاده می شود و آن را به سطح داخلی درب قوطی می چسبانند.

ضمنا می توان پارچه را توسط یک حلقه پلاستیکی از سوراخ خارجی درب قوطی به داخل فشار داد، به طوری که پارچه کمی شل و یا سست باقی بماند. بعد از این مرحله و پس از خشک شدن بطونه، قوطیها را از شربت قند ۵۰ درصد پر و درب آنها را لحیم می کنیم به طوری که کاملا مسدود شوند و شربت فقط از راه سوراخ وسط درب توسط زنبورها قابل خوردن باشد.

در صورتی که از حلقه پلاستیکی استفاده شود می توان قبل از پر کردن قوطی از شربت، درب آن را لحیم کرده و مسدود کرد.

پرکردن قفسهای زنبور پاکتی

برای پر کردن قفسهای زنبور پاکتی از زنبور، روشهای مختلفی به کار گرفته شده است.

مرسوم ترین روش استفاده از «جعبه تکاندن زنبور» است که ظرفیت حدود ۱۰ تا ۱۵ کیلو زنبور را دارد. این جعبه دارای دو قسمت عمده است. قسمت فوقانی دارای قیفی است که به قسمت تحتانی راه داشته و ضمنا یک ظرف عمیق که از شبکه ملکه درست شده و قابل جدا شدن است بر روی قسمت فوقانی قیف قرار می گیرد.

بدنه کندوی تامین کننده زنبور را بر روی قسمت فوقانی این جعبه قرار داده و شانهای حاوی زنبور بر روی شبکه ملکه تکانده میشود و از این طریق زنبورهای کارگر در جعبه تحتانی ریخته می شوند.

به این ترتیب زنبورهای نر و ملکه بر روی شبکه ملکه قرار گرفته و با زنبورهای کارگر که در قسمت تحتانی قرار می گیرند مخلوط نشده و به کندوی اولیه خود بازگردانده میشوند. پس از  آن که به اندازه کافی زنبور جمع آوری شد، قفسهای زنبور پاکتی را بر روی ترازو قرار داده، سپس قسمت تحتانی «جعبهی تکاندن زنبور» را برداشته زنبورها را از طریق دریچه خروجی آن و به وسیله قیف به داخل قفسها می ریزند.

پس از این مرحله یک ملکه را که قبلا در قفسهای دو حجره ای مخصوص ملکه (بدون زنبور همراه و بدون شیرینی ملکه) قرار داده شده و قفس آن به یک رشته سیم یا مفتول باریک بسته شده است در وسط قفس زنبور پاکتی قرار داده میشود و بالاخره ظرف شربت خوری را داخل قفس گذاشته و آنها را جهت بسته بندی روی کامیون آماده می کنند.

برای ارسال گروهی قفسهای زنبور پاکتی به به وسیله کامیون معمولا هر ۴ تا ۵ قفس را به وسیله دو باریکه چوب به طول ۹۰، عرض ۵ و ضخامت ۱ سانتی متر به یکدیگر متصل کرده به طوری که بین هر دو قفس فاصله ای حدود ۱۰ تا ۵ ۱ ایجاد گردد.

پس از بسته بندی قفسها نیز باید زنبورهای چسبیده به سطح آنها را جدا و با شربت ۴۰ به ۶۰ زنبورها را اسپری کرد تا آرامش نسبی پیدا کنند و مقداری شربت بخورند. زنبورهایی که قبل از حرکت به اندازه کافی شربت خورده باشند قادرند حدود سه روز مسافرت را به خوبی تحمل کنند.

در غیر این صورت در راه از شربت داخل ظروف شربت خوری تغذیه می شوند و ممکن است برای همه زنبورهای قفس شربت به اندازه کافی باقی نماند. ضمنا باید دقت شود که زنبورهای ارسالی همگی جوان باشند. برای این کار باید از طبقه فوقانی کندوهای تامین کننده اقدام به برداشت زنبور کرد.

مستقر کردن زنبور پاکتی در کندو

پس از دریافت قفسهای زنبور پاکتی، باید آنها را در محلی خنک و تاریک قرار داد و سطح توری آنها را مختصرا با شربت ۴۰ به ۶۰ که حاوی داروی «فومیدیل – ب» است اسپری کرد.

از هنگام غروب آفتاب تا صبح روز بعد می توان آنها را در کندوها مستقر کرد. برای این کار باید آنها را به محل زنبورستان برده و سه یا چهار قاب از وسط کندویی که قبلا آماده و در محل مورد نظر قرار داده شده است خارج کرد.

در صورتی که هوا به اندازه کافی سرد نباشد و به طور طبیعی قدرت پرواز زنبورها کاسته نشود، بهتر است موقع تخلیه قفسهای زنبور پاکتی در کندوها، آنها را با آب یا شربت قند رقیق مختصرا اسپری کرد. پس از این کار قفس را به آرامی از محل قاعده به زمین زده سپس قوطی شربت و ملکه را برداشته و زنبورها را به داخل کندو تخلیه می کنیم.

قابهایی را که قبلا از کندو خارج کرده بودیم باید در داخل کندو و در محل خود قرار داده شوند به طوری که به آنها فشار وارد نگردد و زنبورها در زیر آنها کشته نشوند بلکه به واسطهی وزن خود پایین رفته و مستقر شوند. سپس چوب پنبهی سوراخ ورودی قفس ملکه را برداشته و قفس حاوی ملکه را بین دو شان وسطی کند و مستقر کرده تا ملکه از آن خارج گردد. و بالاخره شربت خوری کندو را پر از شربت کرده و درب آن را می بندیم. ضمنا برای جلوگیری از غارت گری باید سوراخ پرواز کندو را تنگ کرد.