تیره کاج (Pinaceae)

تیره کاج شامل ۹ جنس و در حدود ۳۰۰ گونه گیاه است که در نیم کره شمالی (نواحی قطبی تا حد استوا) می رویند ولی بیشینه انتشار آن ها در نواحی معتدله است. انواعی از آن ها نیز که در مناطق حاره به سر می برند، عموما در ارتفاعات و دامنه کوهستان ها، متمرکز گردیده اند. پیدایش آن ها با آثاری که از بین طبقات به دست آمده، در دوره ژوراسیک صورت گرفته است.

تیره کاج گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و گاهی به ارتفاع خیلی زیاد می باشند. تنه اصلی آن ها معمولا به نحو مستقیم در تمام دوران زندگی گیاه به نمو خود ادامه می دهد و شاخه ها از دو سمت آن، انشعاب حاصل می کند. وجود این حالت باعث می گردد که درختان مذکور، منظره خاص حاصل نمایند. گاهی نیز گسترش شاخه ها در قسمت انتهایی ساقه باعث می گردد که درخت منظره چتر زیبایی از دور پیدا کند و یا به صور دیگر جلوه نماید.

درختان تیره کاج ، برگ هایی باریک و سوزنی شکل دارند و به علاوه چون برگ های آن ها به تدریج ریخته می شود، همیشه سبز به نظر می رسند به استثنای نمونه های نادری از آن ها مانند Larix decidua که دارای برگ های زودافت هستند. علاوه بر برگ های سوزنی شکل، غالبا برگ های فلس مانند و عاری از کلروفیل نیز در آن ها دیده می شود که جوانه ها را در بر می گیرند.

در گیاهانی که دو نوع برگ بر روی ساقه آن ها ظاهر می گردد، دو نوع شاخه نیز یکی کوتاه و دیگری دراز در گیاه تشخیص داده می شود. شاخه های دراز اصولا حامل برگ های فلس مانند و عاری از کلروفیل اند و در کناره آن ها، جوانه هایی ظاهر می گردد که تولید ساقه کوتاه می کنند. شاخه های کوتاه، فاقد جوانه های محوری می باشند و به علاوه نمو آن ها تا موقعی است که برگ های انتهایی آن ها پدید می آید.

برگ گیاهان تیره کاج معمولا به تعداد متفاوت در داخل یک غلاف مشترک جای دارند مانند Pinus silvestris که دارای دو برگ در یک غلاف مشترک است. برگ های سوزنی شکل معمولا یک رگبرگ منحصر به فرد دارند و پس از جدا شدن از درخت نیز اثر آن ها بر روی شاخه باقی می ماند. گیاهان تیره کاج به طوری که ذکر شد گل هایی بر دو نوع نر و ماده ولی بر روی یک پایه دارند. گل نر یا مخروط نر آن ها به صورت شاتون های کوچکی است که در محور و یا در انتهای شاخه ها ظاهر می شود.

در قاعده آن ها نیز معمولا دسته ای از براکته ها به صورت پوشش رشد نیافته مشاهده می گردد. مخروط نر، مرکب از فلس هایی است که هر یک را باید یک پرچم به حساب آورد زیرا هر یک از فلس های مذکور دارای دو کیسه گرده (میکروسپورانژ) در سطح تحتانی خود است. دانه گرده آن ها (میکروسپور) معمولا دارای کیسه های هواست و این خود انتقال سریع آن ها را به کمک باد بر روی درختان دیگر آسان می سازد.

گل های ماده گیاهان تیره کاج ، به صورت مخروط های کوچک واقع در محور شاخه ها (گاهی در قسمت انتهای شاخه ها) است. هر مخروط ماده آن ها مركب از براکته ها یا فلس های متعددی به وضع مضاعف است به نحوی که فلس های حامل تخمک که معمولا دارای دو تخمک در قسمت انتهایی خود می باشند، در کناره براکته ها یا فلس های غیر زايا جای دارند.

تخمک های گیاهان تیره کاج از نوع راست ولی دارای وضع واژگون است. تخمک ها تا مرحله رسیدن و تبدیل شدن به دانه، درون فلس ها که در این موقع ضخیم و چوبی شده اند، محفوظ باقی می مانند ولی بعدا که فلس ها از یک دیگر باز شد، از آن خارج می شوند. دانه این گیاهان دارای یک زایده کناری به صورت بال است. رویان دانه دارای چند لپه می باشد. از جنس های مهم و دارویی این تیره Larix Picea Abies Pinus و Cedrus را نام می بریم که انواعی از آن ها به علت زیبایی خاص که دارند پرورش می یابند.

انواع دارویی و مهم تیره کاج به شرح زیر هستند:

کاج سیلوستر