عروسک پشت پرده ، کاکنج (Physalis Alkekengi)

نام فارسی: عروسک پشت پرده

نام علمی: .Physalis Alkekengi L

نام فرانسه: Cerise d’ hiver، Physalide، Physale، Coqueret alkekenge، Coqueret

نام انگلیسی: Winter – cherry، Alkekengy

نام آلمانی: Judenkirsche، Gemeine Schlutte

نام ایتالیایی: Vesicaria alcacheng، Solatro alcacheng، Chichingero Alcachengi

نام عربی: کاکنج، كرزالقدس

عروسک پشت پرده از تیره سیب زمینی ، گیاهی است علفی و به ارتفاع ۲۰ تا ۶۰ سانتی متر که به حالت خودرو در زمین های آهکی مزارع و بوستان های غالب نواحی اروپا مانند فرانسه، آلمان، ایتالیا و برخی نقاط آسيا مانند ژاپن، ایران و همچنین در امریکای شمالی می روید. از مشخصات آن این است که ساقه راست و زاویه دار، به رنگ مایل به قرمز و برگ هایی متناوب با دمبرگ دراز، بیضوی، نوک تیز، نامنظم و به رنگ سبز تیره دارد. گل های آن که در فاصله ماه های خرداد و شهریور ظاهر می شود معمولا دارای وضع منفرد بر روی ساقه است و در راس دم گلی کوتاه و خمیده ظاهر می گردد.

مادگی گل های آن شامل تخمدانی بیضوی، بی کرک و دو خانه می باشد و پس از رسیدن به میوه ای به صورت سته، به رنگ قرمز، به بزرگی یک گیلاس و محصور در پرده ای قرمز رنگ، تبدیل می گردد. این پرده که از به هم پیوستن و رشد کاسه گل به وجود می آید، ظاهر بسیار زیبا به گیاه می بخشد. در داخل میوه این گیاه نیز، دانه های متعدد کوچک، مسطح، به رنگ مایل به سفید جای دارد.

پراکندگی این گیاه در ارتفاعات، تا حد ۱۵۰۰ متری دیده شده است. گل های آن نوش ترشح می کند و دانه گرده آن مورد استفاده زنبور عسل قرار می گیرد. تکثیر این گیاه اگر مورد پیدا نماید از طریق دانه و در فصول بهار یا پاییز صورت می گیرد. قسمت مورد استفاده آن برای مصارف درمانی، میوه های گیاه است ولی از برگ های آن نیز استفاده به عمل می آورند.

پرورش کاکنج بدین طریق است که دانه گیاه را ابتدا در قشری از خاک مرطوب وب مناسب می کارند و پس از آن که گیاه جوان حاصل شد، آن را به محل اصلی انتقال می دهند. زمین های دارای آهک نسبتا کافی برای پرورش آن مناسب هستند.

ترکیبات شیمیایی عروسک پشت پرده

میوه این گیاه از تیره سیب زمینی دارای اسیدهایی نظیر اسید آسکوربیک، اسید سیتریک و قند است. در برگ های آن ماده تلخی به نام فیزالين (Physaline) یافت می شود. از کاسبرگ ها و میوه آن نیز نوعی ماده رنگی به نام فیزالی ین(Physalie ne) به مقدار ۰.۹ تا ۱.۸ درصد به دست می آید. مقدار درصد ویتامین C در میوه این گیاه بیش از آب لیمو و معادل ۲ برابر آن ذکر شده است.

خواص درمانی عروسک پشت پرده

میوه گیاه عروسک پشت پرده اثر مدر و ملین دارد. برگ ها، ساقه و کاسه گل آن در ردیف داروهای مقوی تلخ و تصفیه کننده خون جای دارند. دفع کننده اسیداوریک و رسوبات ادراری (اورات و اکسالات) است. از جام گل و میوه انواع Physalis، ماده ای به نام کریپ – توگزانتین Cryptoxanthine (کاریکاگزانتین Caricaxanthine …) استخراج شده است.

این ماده که در گیاهان دیگر مانند .Carica papaya L (از تیره Cucurbita pepo L. ،(Caricaceae از تیره کدو و .Zea Mays Lاز تیره ذرت) نیز یافت می شود، نوعی ماده رنگی کاروتنوییدی با اثری مشابه ويتامين A می باشد.

عده زیادی از پزشکان قدیم و قرن حاضر، مصرف آن را در رفع خیز عمومی بدن ناشی از آلبومینوری، بیماری های سخت کلیه و مثانه، سنگ کلیه، استسقاء، همچنین رماتیسم نقرسی (Rhumatisme goutteux) و یرقان توصیه نموده اند. از برگ آن در استعمال خارج می توان به صورت ضماد، به عنوان نرم کننده پوست در ناراحتی های جلدی استفاده به عمل آورد.

و در بعضی کشورها مانند امریکا، واریته یک ساله این گیاه که میوه ای با طعم ترش دارد به مصارف تهیه نوعی مربا و همچنین جهت خوش طعم کردن، انواع مختلف گوشت (به صورت چاشنی) می رسد. در نواحی دیگر نیز از آن برای مصارف مشابه استفاده به عمل می آید. در بعضی کتب نیز مصرف زیاد میوه این گیاه به علت دارا بودن سولانین خطرناک ذکر شده است.

صور دارویی عروسک پشت پرده

میوه خام ولی کاملا رسیده به تعداد ۱۰ تا ۲۵ عدد در روز (میوه را باید همیشه از کاسه گل جدا نمود زیرا براثر مجاورت با آن طعم تلخ پیدا می کند) – شربت میوه یا مربا و یا ترشی آن (قرار دادن میوه در سرکه) – شیره میوه به مقدار ۳۰ تا ۶۰ گرم در روز در یک پوسیون – دم کرده ۱۵ تا ۶۰ گرم میوه در یک لیتر آب – تنطور الكلی ۱/۵ میوه به مقدار ۸ تا ۲۰ گرم در روز مخلوط در یک تیزان – عصاره آبی به مقدار ۰.۳۰ تا ۰.۴۰ گرم در روز – جوشانده ۶۰ تا ۱۲۰ گرم گیاه در یک لیتر آب جهت تهیه لوسیون در استعمال خارج.

از جوشاندن ۶۰ گرم میوه خشک گیاه به مدت ۵ دقیقه و دم کردن آن به مدت ۱۰ دقیقه، نوعی نوشیدنی مدر می توان تهیه کرد.

شربت جهت درمان نقرس

به مقدار یک قاشق سوپ خوری و ۳ مرتبه در روز بین هر دو غذا مخلوط در یک دم کرده.

محل رویش عروسک ‌پشت پرده

اطراف تهران، قصر قجر، تجریش. نواحی مرکزی ایران. اصفهان. آذربایجان: جنگل های حسن بگلو، کرمانشاه، بین ریجاب و شاله. لرستان: بروجرد. کرمان: راور. گیلان: رودبار، کوشک (باغ محسنی در زیر درختان زیتون – مولف)، لاهیجان، هشت پر، بین هشت پر و آستارا. گرگان: نمازگاه، نظام آباد. مازندران:بین کینج و دشت نظیر در ۸۰۰ تا ۱۳۰۰ متری، نوشهر.

میوه چند گونه زیر از Physalis ها که هیچ یک در ایران نمی رویند، به حالت خام مصرف می گردد و یا در تهیه سس (Sauce) برای اغذیه به کار می رود.

1. Ph. heterophylla، Ph. virginiana Mill گیاهی علفی است و در آمریکای شمالی، تگزاس می روید. میوه اش به حالت خام مصرف می شود.
2. .Ph. minima L گیاهی علفی یک ساله، دارای برگ هایی به طول ۵، به عرض ۲.۵سانتی متر و گل هایی به رنگ زرد روشن است. در نواحی حاره آمریکا، جنوب و مشرق افريقا و هند می روید. میوه اش به حالت خام مصرف می گردد. اثر مدر و مقوی دارد. در جاوه، از ریشه اش بعنوان مدر استفاده می شود. در هند، میوه اش جهت رفع بیماری های کلیه بکار می رود.
3. .Ph. pubescens L گیاهی کوچک، علفی و یک ساله است. از میوه اش در تهیه نوعی سس استفاده به عمل می آید.