آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۶ 
نام فارسی: اسپند ، اسفند
نام علمی: .Peganum Harmala L
نام فرانسه و انگلیسی: Harmel
نام آلمانی: Syrische raut
نام ایتالیایی: Ruta della siria
نام عربی: غلقة الذئب، سذاب بری، حرمل
اسپند ، گیاهی است از تیره اسفند، علفی، پایا به ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر و حتی بیشتر که به حالت خود رو در بسیاری از اراضی بایر شمال افریقا، منطقه مدیترانه، ترکیه، سوریه و ایران می روید. پراکندگی آن در آسیا تا تبت ادامه دارد. در بعضی نواحی بایر ایران، تا جایی که شوره زمین زیاد نباشد، فراوان دیده می شود به طوری که تدریجا زمین دارای شوره زیاد می گردد، از وفور و پراکندگی آن کاسته می شود.
از مشخصات گیاه اسپند آن است که ظاهری بوته مانند، پربرگ، به رنگ سبز زیبا و برگ هانی با تقسیمات باریک، دراز و نامنظم دارد. گل های درشت و زیبای آن دارای ۵ کاسبرگ باریک و ۵ گلبرگ بزرگ به رنگ سفید مایل به سبز است. میوه اش پوشینه، کروی و محتوی دانه های متعدد و سیاه رنگ می باشد. قسمت مورد استفاده آن، دانه گیاه است.
ترکیبات شیمیایی اسپند
دانه اسفند دارای الكالوئيدهایی نظیر هارمین (harmine)، هارمالین (harmaline) و همچنین هارمالول (harmalol) است.
هارمالين (Harmaline) [هارمیدین (harmidine)، هارمالول متیل اتر (harmalol methyl ether)] به فرمول C۱۳H۱۴N۲O و به وزن ملکولی ۲۱۴.۲۶ است. از دانه اسپند (Peganum Harmala) وهمچنین از دانه گیاه دیگری به نام Banisteria caapi Spruce که از تیره Malpighiaceae است. استخراج و مشابهت این ماده با هارمیدین در سال ۱۹۶۵| توسط Robinson محقق گردید. سنتز آن توسط Spath و Lederer انجام شد.
هارمالین به صورت بلوری های منشوری دو هرمی ارتورومبیک، و یا ذرات قرصی شکل در حلال متانول و یا بلوری های هشت وجهی رومبیک در حلال اتانول به دست می آید. در گرمای ۲۲۹ تا ۲۳۱ درجه ذوب می شود. به مقدار بسیار کم در آب، الكل و اتر ولی به طور کامل در الكل خیلی گرم و اسیدهای رقیق حل می گردد. کلریدرات آن با ۲ مولکول آب تبلور، به صورت بلوری های سوزنی شکل باریک است و در آب و الکل به مقادیر متوسط حل می شود.
هارمالین موجود در ترکیبات دانه اسپند از نظر درمانی دارای اثر نیرو دهنده سیستم مرکزی اعصاب و ماده ای سمی است. مقدار کشنده آن در موش صحرایی، ۱۲۰ میلی گرم بر حسب هر کیلوگرم وزن جانور می باشد.
هارمالول (Harmalol)، به فرمول C۱۲H۱۲N۲۵O و به وزن ملکولی ۲۰۰.۲۴ است. تری هیدرات آن به صورت بلوری های سوزنی شکل قرمز رنگ، با ۳ مولکول آب متبلور می گردد. به سهولت در آب، استن، کلروفرم حل می شود. محلول های آن، رنگ زرد با تلالو سبز دارند.
هارمین [بانیس ترین (banisterine)، ياژهئين (Yageine)، تله پاتین (telepathine)، لوكومارمين (leucoharmine)]، الكالوئیدی به فرمول C۱۳H۱۲N۲O و به وزن ملکولی ۲۱۲.۲۵ است. هارمین از گیاهان دیگر به شرح زیر نیز به دست آمده است:
- Banisteria caapi Spruce از تیره Malpighiaceae
- Banisteriopsis inebrians Morton از تیره Malpighiaceae
هارمین به صورت بلوری های منشوری باریک ارتورومبیک در متانول به دست می آید. نقطه ذوب آن گرمای ۲۶۱ درجه است (که تجزیه و تصعید می شود). در آب، الكل، کلروفرم و اتر به مقادیر جزئی حل می گردد.
خواص درمانی اسپند
دانه گیاه اسپند در طبابت های قدیم اعراب، به عنوان خواب آور، معرق، ضد کرم و قاعده آور مصرف داشته است. هنوز هم در طب عوام کم و بیش مورد استفاده قرار می گیرد. دانه اسفند اثر سمی دارد.
تذکر: برای گرم مزاجان مضر است و سردرد، قی و دل به هم خوردگی ایجاد می‌کند. مصلح آن رب میوه‌های ترش، سکنجبین و سایر ترشی‌ها می‌باشد.
صور دارویی اسپند
- هر شب موقع خواب یک قاشق چای خوری از دانه اسپند را در دهان بریزید و بدون آن که دندان روی آن گذاشته شود با آب گرم میل کنید. ضدانگل و خواب‌آور است، مدر حیض می‌باشد، لطیف و جالی سینه و شش از رطوبت لزج است، سستی کمر که از شهوت رانی زیاد باشد را درمان می‌کند، از احتلام شبانه جلوگیری می‌نماید، مخدر است، به عنوان تب بر و برای درد معده تجویز می‌شود، انواع کرم نواری روده را ازبین می‌برد، بادهای روده را تحلیل می‌برد، ترشح شیر را افزایش می‌دهد، مدر است، مسهل سودا و بلغم غلیظ می‌باشد، بدن را گرم می‌کند و برای استسقا و یرقان مفید است.
- پنج مثقال از دانه اسپند را در آب سرد بشویید و در سایه بخشکانید و این عمل را شش مرتبه انجام دهید و بار هفتم با آب گرم بشویید و در سایه بخشکانید، بعد هر روز صبح ناشتا یک ششم از آن را با روغن بادام شیرین مخلوط کنید و بخورید. تقطيرالبول را درمان می‌کند.
- هر روز صبح ناشتا یک قاشق چای خوری از دانه اسفند را با مقداری خاکشیر مخلوط کرده و در دهان بریزید و بدون این که دندان روی آن گذاشته شود بخورید. سلس‌البول را درمان می‌کند.
- هر یک ساعت به یک ساعت دوازده عدد از دانه آن را بدون این که دندان روی آن گذاشته شود، بلع کنید. اسهال که از گرمازدگی باشد متوقف می‌شود.
- آشامیدن جرم اسفند جهت درمان صرع، فالج، جنون، نسیان و سایر امراض بارده دماغی و عصبانی مفید است.
- هفت مثقال از دانه آن را در یک لیوان آب بجوشانید، بعد آب صاف کرده آن را با عسل یا روغن کنجد مخلوط کنید و آن مقدار را به مدت یک ماه هر روز کمی بخورید. آسم یا تنگی نفس را درمان می‌کند.
- هر روز به قدر یک قاشق چای خوری از دانه اسفند را بخیسانید، بعد از آب در آورده و بخورید. خون را تصفیه می‌کند و لینت می‌دهد.
- سی گرم از دانه اسپند را بکوبید و با ۱۲۰ گرم آب بجوشانید، بعد آب آن را صاف کرده با ۹۰ گرم عسل و ۶۰ گرم روغن کنجد مخلوط کرده بخورید. قي شدید می‌آورد، سینه و قسمت بالای بدن را از رطوبت‌های لزج پاک می‌کند و برای سرفه‌های رطوبتی هم مفید می‌باشد.
- اگر کسی که مبتلا به سیاتیک است، پانزده شب، هر شب ۵ تا ۷ گرم از دانه آن را بکوبد و بخورد، سیاتیک او شفا می یابد.
- چهارصد و پنجاه گرم از دانه آن را با ۱۰ کیلوگرم آب انگور بجوشانید، آن قدر که ۳.۴ آب تبخیر شود و ۱.۴ باقی بماند و تا یک ماه هر روز یک فنجان از آن را بخورید. برای رفع سردرد مزمن و صرع بسیار مفید است و اگر زنی که یک بار حامله شده و دیگر حامله نمی‌شود، سه روز متوالی از آن بخورد، مجددا حامله می‌شود.
- آن را با تخم کتان مساوی بکوبید و با عسل مخلوط کنید و هر بار کمی بخورید. برای تنگی نفس بسیار مفید است.
- آب دم کرده آن را با روغن کنجد مخلوط کنید و مدتی هربار کمی از آن بخورید. برای رفع بیماری‌های کبد و ریه مفید است.
- مالیدن دم کرده‌ی پودر اسفند برای تقویت اعضا، رفع سستی و سیاه کردن مو نافع است.
- مقداری از آن را در آب ترب و روغن زیتون بجوشانید تا آب تمام شود و روغن بماند و از آن روغن چند قطره در گوش بچکانید. برای رفع سنگینی گوش، کری و طنین درگوش مفید است.
- بخور آن برای تسکین درد دندان نافع است.
- دانه اسپند را با تخم یا هسته های توت یا صدف مخلوط کنید، بعد نرم بسایید و به دندان‌ها بکشید. زردی دندان‌ها را برطرف می کند.
- دانه آن را بجوشانید آن قدر که چند قطره آب باقی بماند و نگه دارید. موقع خون ریزی از بینی آن را به وسیله قطره چکان در بینی بچکانید. خون را بند می‌آورد.
- آب دم کرده برگ اسفند را بنوشید. قاعده آور است، ترشح شیر را زیاد می‌کند، جنین را سقط می‌کند، برای تقویت نیروی جنسی موثر بوده و رماتیسم را نیز درمان می‌کند.
- ریشه اسپند را بسیار نرم بسایید، بعد با روغن ایرسا خمیر کرده به صورت شیاف مصرف کنید. دهانه‌ی عروق خونی و بواسیر را باز می‌کند.
- روغن اسفند را هم بخورید و هم روی مواضع درد بمالید. برای درمان فلج، لقوہ، رعشه، سستی، صرع و پریدن ناگهانی اعضای بدن مفید است.
- حقنه یا تنقیه روغن اسپند برای تسکین درد کمر، سیاتیک و سردی کلیه و رحم نافع است.
محل رویش اسفند
گیاه اسپند در بسیاری از نواحی بایر و حاشیه های کویر ایران، راه تهران به قم، اصفهان، تهران به قزوین. گیلان: رستم آباد و رودبار. اطراف کرج، تبریز، بختیاری. لرستان: از نادر ۱۸۰۰ متری. کرمان. فارس. بوشهر. بلوچستان، سیستان: لوتک. خراسان: نزدیک بیرجند، گناباد، نزدیک نیشابور، کاشان، قزوین، قم: راجرد در ۱۷۰۰ متری. سمنان و دامغان می روید.
