آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۹ 
اسید پانتوتنیک (ویتامین آنتی کانی تیک Vitamine anticanitique)، به فرمول C۹H۱۷NO۵ و به وزن ملکولی ۲۱۹.۲۳ است و یکی از ویتامین ها گروه B می باشد. در بافت های گیاهان و جانوران مانند جگر، مخمرها، مانند مخمر آب جو، زرده تخم مرغ، سبزیجات، غلات، سبوس گندم، ملاس (شیره قند)، بادام زمینی، نخود، دانه آفتابگردان، گوشت گوساله، جوجه بوقلمون، شیر، ژلاتین و غیره یافت می شود. این ویتامین پایدار است و طی آشپزی و پخت این مواد تخریب نمی شود.
مقدار آن در غذای زنبور عسل هنگام تخم ریزی (Geld eroyale) ۶ برابر بیشتر از جگر است. استخراج آن توسط Williams و همکارانش و سنتز آن توسط Stiller و همکارانش صورت گرفته است. مشتقات این اسید که امروزه مورد استفاده قرار می گیرد از طریق سنتز تهیه می شود.
اسید پانتوتنیک (Pantothenic acid)، ماده ای روغنی، چسبنده، به رنگ زرد روشن و فوق العاده جاذب الرطوبه است. تحت اثر گرما، اسیدها و قلیاییات، فاسد می شود. دارای اثر کمی سمی است. در مقابل هوا و نور، تغییری حاصل نمی کند. به مقادیر زیاد در آب، استات اتیل، Dioxane و اسید استیک گلاسیال محلول است. در اتر و الكل آمیلیک، به مقادیر کم تر حل می شود ولی در بنزن و کلروفرم، عملا غیر محلول می باشد. ملح كلسيم آن (پانتوتنات کلسیم)، به فرمول C۱۸H۳۲CaN۲O۱۰، به صورت گرد متبلور، سفید رنگ، جاذب الرطوبه و تقریبا فاقد بو است.
اسید پانتوتنیک به مقادیر زیاد در آب حل می شود و در مقابل گرما پایداری دارد و یکی از اجزای ویتامین B کمپلکس است. برای مصارف درمانی، به مقدار ۰.۰۱ تا ۰.۱۰ گرم در یک دفعه و ۰.۰۵ تا ۰.۵۰ گرم در ۲۴ ساعت، از راه خوردن مصرف می شود. ملح سدیم آن به فرمول C۹H۱۶NNaO۵ (پانتوجکت Panthoject) و به صورت بلوری های بسیار جاذب الرطوبه است. در گرمای ۱۲۲ – ۱۲۴ درجه ذوب می گردد و در آمپول های در بسته می تواند نگه داری شود. باید توجه داشت که این عامل ویتامینی یعنی اسید پانتوتنیک به نام ویتامین B۳ و ویتامین B۵ نیز گزارش شده است.
ویتامین B۵ ( پانتوتنیک اسید – کلسیم پانتوتنات – پانتول) برای تولید انتقال دهنده عصبی استیل کولین و کوآنزیم A و پروتئین حامل استیل لازم است هر دوی آن ها در تولید انرژی از چربی، پروتئین، و کربوهیدرات ها نقش دارند. هم چنین به تولید کلسترول، استروئید و اسیدهای چرب کمک می کنند و برای رشد سالم و تولید پادتن هایی که با عفونت مقابله می کنند لازم هستند ویتامین B۵ برای عملکرد طبیعی غده فوق کلیوی و تولید کورتیزول لازم است.
ویتامین محلول در آب ومعمولا در داروهای تقویتی خوراکی به شکل کلسیم پانتوتنات و در لوازم آرایشی و بهداشتی به شکل دکس پنتنول و پانتوتنول وجود دارد.
تاثیرات اسید پانتوتنیک در بدن
اسید پانتوتنیک، اثر حفاظت و نیرو دهنده بر روی سلول ها، بافت های اپی تلیال (tissuse pithé liaux) و سلول های کبدی دارد و برای آن که عمل بافت ها به طور طبیعی انجام گیرد، ضروری می باشد به علاوه مقاومت مخاط ها را در مقابل عفونت ها زیاد می کند. فقدان آن (Carence) در حیوانات، ایجاد اختلالات پوستی، عصبی، هضمی یا تنفسی می کند. اسید پانتوتنیک، معمولا یکی از ویتامین های گروه B، به حساب آورده می شود.
نیازمندی روزانه انسان به این ماده در حدود ۱۰ میلی گرم است. اسید پانتوتنیک موجود در اغذیه، در طول مدت نگه داری آن ها، از بین نمی رود و تقریبا ثابت باقی می ماند. فقط بر اثر پختن مواد غذایی، مقدارش کمی کاهش حاصل می کند. معمولا به جای این اسید، ملح كلسيم آن (پانتوتنات کلسیم) در درمان بیماری ها مصرف می شود و غالبا مخلوط با ویتامین های دیگر گروه B مورد استفاده قرار می گیرد.
ویتامین ب ۵، عامل التهاب حساسیتی پوستی (ضد درماتیت) کودکان و ویتامین ضد تنش روحی. اندازه گیری میزان آن در خون، معمولا به تنهایی کمبود این ویتامین را نشان می دهد. معمولا با اندازه گیری فعالیت کوآنزیم آ که هم پانتوتنیک اسید دارد و هم وابسته به آن است، مورد تأیید قرار می گیرد. اعمال پانتوتنیک اسید به عنوان کوآنزیم، در تولید انرژی، تولید هورمون ضد تنش روحی، کنترل سوخت و ساز چربی، تشکیل پادتن، سالم نگه داشتن اعصاب و سم زدایی داروها نقش دارد.
پانتوتنیک اسید پایداری بسیار کمی در غذا ها دارد، به راحتی حتی در درجه ی حرارت بسیار پایین از بین می رود. کاربرد های درمانی آن عبارتند از: آرتریت روماتوئید، ایلئوس فلجی، واکنش های حساسیتی پوسته کاهش ترشحات مخاطی در حساسیت های تنفسی و موقعیت های همراه با تنش روحی. از علل کمبود اسید پانتوتنیک می توان به تنش روحی و پادری ها اشاره کرد.
علائم کمبود اسید پانتوتنیک در بدن، احساس دردسوزش و لرزش، از دست دادن اشتها، سوء هاضمه، درد شکمی، عفونت های تنفسی، ضعف، بی خوابی، افسردگی، روانپریشی و سر درد است.
بهترین منابع غذایی بر حسب میلی گرم در ۱۰۰ گرم
| مخمر آبجو خشک شده | ۹.۵ | مرغ | ۱.۲ |
| عصاره مخمر | ۳.۸ | گوشت | ۱.۱ |
| مغز میوه ها (گردو، فندق و…) | ۲.۷ | مواد غذایی سبوس دار | ۰.۹ |
| سبوس گندم | ۲.۴ | حبوبات | ۰.۸ |
| گیاهک گندم | ۲.۲ | نان سبوس دار | ۰.۶ |
| آرد سویا | ۱.۸ | سبزیجات | ۰.۳ |
| تخم مرغ | ۱.۸ |
نقش ویتامین B۵ در مبارزه با سالمندی
ویتامین B۵ یا کلسیم پانتوتنات می تواند به عنوان عامل کاهنده وزن عمل کند. اصولا کتوژنز و کتوز بعد از روزه داری و یا رژیم غذایی بسیار سخت روی می دهد. Leung بر این عقیده است که اجسام کتونی که به علت کمبود اسید پانتوتنیک ایجاد می شوند. دریافت این اسید کاتابولیسم را کامل کرده و اسید چرب کاملا کاتابولیزه شده و این اجسام تولید نمی شوند. Leung می گوید که میزان انرژی کافی از ذخیره چربی بدن تامین می شود و حس گرسنگی و ضعف از بین می رود.
Vaxman و همکارانش دریافتند ۰.۲ تا ۰.۹ گرم در روز ویتامین B۵ موجب بهبود زخم می شود. تحقیقات انجام شده توسط Kapp و همکارانش از دانشگاه آلمان نشان داد کلسیم پانتوتنات که نمک پایدار ویتامین B۵ است موجب بهبودی زخم ها شده و پاسخ های التهابی حاصل از گرانولوسیت هایی که توانایی بهبودی زخم در بدن را تخریب می کنند، سرکوب می کند.
Slyshenkov و همکارانش دریافتند که ویتامین B۵ کمک می کند تا سلول ها در برابر اشعه گاما محافظت شوند، بنابراین این ویتامین توانایی ضد اشعه نیز دارد. برخی افراد بر این باورند که این ویتامین برای آرتریت روماتویید مفید است، اما شواهد اندکی برای اثبات این ادعا وجود دارد.
مطالعات بسیاری پیشنهاد می کند که پانتین (محصول فرعی B۵) می تواند موجب کاهش کلسترول تولیدی بدن شود. در چندین مطالعه کنترل شده و اولیه دریافته اند که پانتین به طور چشم گیری میزان کلسترول سرم را کاهش داده و موجب افزایش HDL سرم شده است. هم چنین معلوم شده است که میزان تری گلیسرید را نیز کاهش می دهد اما برخی از این اثرات در خود ویتامین ب۵ دیده نشده اند.
علائم کمبود ویتامین B۵ یا پانتوتنیک اسید
علائم کمبود شامل حس سوزش در پاها، زبان بزرگ و ملتهب، مشکلات پوستی مانند اگزما، زخم های دوازدهه، التهاب روده و معده، کاهش تولید پادتن، عفونت های قسمت فوقانی تنفس، استفراغ، بی قراری، گرفتگی های عضلانی، یبوست، حساسیت به انسولین، بیش فعالی، افسردگی جسمی و روانی، خستگی بیش از حد، کاهش تولید اسید هیدروکلریک در معده، آلرژی و حساسیت، آرتریت، تحلیل اعصاب، خمیدگی ستون فقرات، نبض نامنظم، نقرس و سفید شدن موها.
میزان درمانی روزانه ویتامین B۵ یا کلسیم پانتوتنات
پانتوتنیک اسید به دو صورت است، کلسیم پانتوتنات که برای درمان استرس و سوزش سر دل استفاده می شود و پانتین که محصول فرعی اسید پانتوتنیک است و برای کاهش کلسترول مصرف می شود. دوز معمول ۲۵ – ۱۰ میلی گرم که در B کمپلکس موجود است یا تا ۵۰ میلی گرم در دوزهای منقسم، هیچ RDA در آمریکا منتشر نشده است اما متخصصان مصرف ۷ – ۴ میلی گرم را پیشنهاد می کنند. RDA اروپا ۹۰۰ میلی گرم را که به ۳ دوز ۳۰۰ میلی گرمی تقسیم شده است پیشنهاد می کند.
حداکثر مجاز ویتامین B۵ یا پانتول، ۱۰۰۰ میلی گرم، دوزهای ۱۰۰۰۰ به بالا موجب اسهال و مشکلات روده – معده ای می شوند. ویتامین B۵ هیچ عارضه ای ندارد مگر در دوزهای بسیار بالا.
روش های استفاده از اسید پانتوتنیک جهت درمان
اسید پانتوتنیک ، به صورت قرص یا محلول های تزریقی به مقدار ۵۰ تا ۵۰۰ میلی گرم در روز جهت درمان بیماری های مختلف مانند اختلالات هضمي، التهاب های مزمن مجرای گوارشی و به صورت موضعی، در بیماری های پوستی مانند سوختگی، تب خال، درماتوزها، ریزش مو و عوارض ناشی از شدت فعالیت غدد چربی در پوست سر و صورت (Seborrhee) به کار می رود. را برای مصارف درمانی، مشتق الكلی اسید پانتوته نیک، تحت نام دکس پانتنول (Dexpanthenol) نیز به کار می رود.
دکس پانته نول (پانتوتنول Pentothenol، پانتوتنيل الكل Pantothenyl alcohol، پانتنيل Panthenyl، بپانتن Bepanthen …) به فرمول C۹H۱۹NO۴ و به وزن ملکولی ۲۰۵.۲۵ است. حالت مایع روغنی، بی رنگ و نسبتا جاذب الرطوبه دارد. به مقادیر زیاد در آب، الكل و متانول حل می شود ولی در اتر به مقدار کم محلول است.
با این ماده به صورت قرص های ۱۰۰ میلی گرمی یا آمپول های ۵۰۰ میلی گرمی عرضه می شود. در مصارف داخلی جهت پیش گیری و کنترل ضعف عمل معده و روده به مقدار ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی گرم مصرف می شود ولی اثر ثابت ندارد.
دریافت روزانه توصیه شده در برخی برآوردها حداقل ۱۰ میلی گرم اعلام شده است ولی بررسی آن مشکل است زیرا که توسط باکتری های روده تولید می شود.
ویتامین B۱۰ و ویتامین B۱۱، دو عامل ضروری برای رشد جوجه ها و پر در آوردن آن ها، توسط Briggs و همکارانش گزارش شده است تهیه آن ها از صاف شده کشت Micobacterium tuberculosis توسط Mills و همکارانش در سال ۱۹۴۴ صورت گرفته است.
