Oxalis crenata

نام علمی: Oxalis crenata Jacq

نام فرانسه: Oca, Surelle tubé reuse, Oxalide cré nelé e

نام انگلیسی: Oca of Perou

نام آلمانی: Sauerklee

نام عربی: حماض

Oxalis crenata گیاهی است از تیره ترشک، پایا و دارای ساقه های گوشت دار که منشا اصلی آن در پرو بوده از آن جا به نواحی دیگر انتقال یافته است. غده های زیر زمینی این گیاه، شبیه سیب زمینی و به درشتی تخم کبوتر می رسد. ظاهر دراز، بیضوی و منتهی به راس باریک دارد. در فرورفتگی های سطح این غده ها، جوانه های مشابه سیب زمینی (چشم) دیده می شود.

واریته های متعددی از آن، به رنگ های مختلف زرد، سفید، صورتی، مایل به بنفش و با ظاهر متفاوت وجود دارد. این غده ها طعم ترش دارند و در آن ها، اندوخته های نشاسته ای ذخیره شده است. طعم ترش غده ها نیز، با قرار دادن آن ها در معرض گرمای خورشید، از بین می رود.

معمولا غده های Oxalis crenata را به درون کیسه های نسبتا بزرگ به مقادیر کم می ریزند به طوری که غده ها در درون کیسه به صورت قشر گسترده ای در مقابل نور خورشید قرار گیرند با این وضع اگر غده ها به مدت طولانی مثلا چند ماه در مقابل نور خورشید قرار گیرند، مقدار زیادی از شیره آن ها از دست می رود به طوری که به صورت آلوی خشک درآمده، طعم شیرین و بسیار مطبوع پیدا می کنند که در این حالت Gaui نامیده می شوند.

با آن که بررسی های فراوان در بهبود محصول این گیاه در قرن ۱۹ به عمل آمد تا بتوان از آن مشابه سیب زمینی، استفاده به عمل آورد اما نتیجه ای از آن، به نحوی که انتظار می رفت حاصل نگردید.

انواع مفید دیگر Oxalis crenata

از انواع مفید دیگر این گیاهان، .Oxalis Deppei Lodd را ذکر می نماییم. این گیاه در امریکای جنوبی می روید و ریشه متورم غده ای شبیه شلغم ولی به وضع مجتمع در مجاور هم دارد. گل های آن زیبا، به رنگ قرمز و مجتمع به تعداد ۸ – ۱۰، در قسمت انتهایی یک دمگل مشترک است.

از مشخصات ریشه های متورم و مجتمع آن این است که در ناحیه راس و مجاور سطح زمین، برجستگی کوچکی شبیه پیازچه در بالای هر ریشه متورم و چسبیده به آن دیده می شود و با آن که آزمایش های متعدد از نظر بهبود نوع محصول در آن به عمل آمد، اما چون در تغییر طعم و مزه آن ها که تقریبا فاقد آن می باشند نتیجه ای حاصل نشد، امروزه از آن فقط به عنوان یک گیاه زینتی زیبا، در زينت باغ ها استفاده به عمل می آید. غده های مذکور در آرژانتین به نام Macachins موسوم هستند.

گونه های دیگری نیز از Oxalis ها وجود دارد که به علت دارا بودن غده های متورم با ذخایر نشاسته، به مصارف تغذیه می رسند ولی قابلیت زراعت در سطح وسیع، به منظور استفاده در تغذیه را ندارند.

دو گیاه مذکور در ایران نمی رویند. از بین Oxilas های مفید دیگر، ۲ گیاه زیر و غیر موجود در ایران ذکر می شود:

1. .Oxalis anthelmintica Rich، در حبشه می روید و از آن به عنوان دفع کرم استفاده درمانی به عمل می آید.
2. . Oxalis rosea Jacq و .O. racemosa Sav در نواحی مختلف امریکا می رویند و از آن ها در رنگرزی استفاده به عمل می آید.