جنبش ارگانیک

جنبش ارگانیک چیست؟

جنبش ارگانیک به طور گسترده به سازمان ها و افرادی که در سراسر جهان در ترویج کشاورزی ارگانیک درگیرند اشاره دارد.

تاریخچه جنبش ارگانیک به نیمه اول قرن بیستم، هنگامی که کشاورزی مدرن در مقیاس وسیع شروع به ظهور کرد، برمی گردد.

جنبش ارگانیک در اوایل دهه ۱۹۰۰ در پاسخ به جهت گیری به سمت کودهای سنتزی نیتروژن و آفت کش ها در روزهای اولیه کشاورزی صنعتی آغاز شد. این جنبش برای سال ها خاموش بود، اما توسط گروهی کوچکی از کشاوزان متمایل به اکولوژی، زنده نگهداشته شده بود.

این کشاورزان از مجامع مختلف گرد هم آمدند؛ انجمن دیمیتر 1 بين المللی از آلمان، که مروج کشاورزی بیودینامیک است و اولین برنامه صدور گواهی نامه را آغاز کرد، جامعه کشاورزی و باغداری ارگانیک استرالیا، انجمن خاک شناسی بریتانیا، نشریه رودال در ایالت متحده، همراه با دیگران در سال ۱۹۷۲ این سازمان ها به هم پیوستند و فدراسیون جهانی جنبش کشاورزی ارگانیک (IFOAM) را شکل دادند.

IFOAM چارچوب اصلی استاندارها در رابطه با تولید محصولات ارگانیک را تنظیم می نماید. و سپس آنها را به تایید سازمان های ملی، همچنین سازمان های اجرایی می رساند، تا بدین ترتیب، نسبت به تجارت بین المللی محصولات ارگانیک کمک نماید. علاوه بر این IFOAM با برگذاری کنفرانس ها، سمینارها و انتشار مجلات علمی به زبان های مختلف، زمینه تبادل اطلاعات و نظریات را فراهم می سازد.

در سال های اخیر، آگاهی های محیط زیستی به سوی تقاضا و تبدیل به کشاورزی ارگانیک رانده شده است. برخی دولت ها، از جمله اتحادیه اروپا، حمایت از کشاورزی ارگانیک را از طریق اصلاح یارانه کشاورزی آغاز کرده اند. تولید و بازاریابی تولیدات ارگانیک با سرعت بالایی در حال رشد است. آغاز جنبش ارگانیک را می توان در آغاز دهه ۱۸۰۰ جستجو کرد.

در ۱۸۴۰ Justus Von Liebig تئوری تغذیه معدنی گیاه را مطرح کرد. Liebig معتقد بود که کود می تواند به طور مستقیم جایگزین نمک های معدنی شود. سال ها بعد در سال ۱۹۱۰ ، قبل از جنگ جهانی اول، دو شیمیدان به نام های فریتز هابر و کارل بوش، روش سنتز محلول آمونیاک با استفاده از نیتروژن اتمسفر را ایجاد کردند. این شکل از محلول آمونیاک برای تولید مواد منفجره استفاده می شد، اما پس از جنگ، برای بارورسازی خاک زمین های زراعی به کار گرفته شد.

غذاهای ارگانیک در ابتدا به عنوان یک مد زود گذر دیده می شد، در حالیکه امروزه بسیار گسترده شده است. انجمن خاک شناسی بریتانیا جزء قدیمی ترین سازمان های ارگانیک در بریتانیا می باشد.

این انجمن در سال ۱۹۴۶ با هدف تحقیق و جمع آوری اطلاعات در زمینه زنجیره تولید غذا و سلامت انسان و محیط، تاسیس شد. شاید بیشترین شهرت این انجمن، مربوط به قوانین استانداردی باشد که برای تولید محصولات غذایی ارگانیک وضع نموده است و به صورت گسترده ای استفاده می شود.

در اوایل دهه ۱۹۸۰ ، انجمن تولید کنندگان محصولات ارگانیک و انجمن کشاورزان ارگانیک بریتانیا، به ویژه با هدف ارتقای سطح آگاهی تکنیکی تولید کنندگان تجاری محصولات ارگانیک، همچنین کشاورزانی که قصد تغییر در شیوه کشاورزی به سمت ارگانیک را دارند، تشکیل شد.

این هدف از طریق انتشار فصلنامه کشاورزی نوین، برگزاری کنفرانس دوساله در دانشکده کشاورزی بریتانیا، همچنین برگزاری یک سری راه پیمایی ها و سمینارها محقق گردید. همچنین در دهه ۱۹۸۰ مزرعه تحقیقاتی Elm جهت انجام تحقیقات و پیشرفت کاری تولید کنندگان ارگانیک تاسیس شد. مزرعه تحقیقاتی Elm ارتباط تنگاتنگی را با دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی دیگر، در اروپا برقرار نمود.

در دهه گذشته مزرعه تحقیقاتی Elm، انجمن خاکشناسی بریتانیا، انجمن کشاورزان ارگانیک بریتانیا و انجمن تولید کنندگان محصولات ارگانیک به هم ملحق شدند تا با مساعدت افراد صاحب تجربه در امر کشاورزی ارگانیک، یک سرویس مشاوره ای ارگانیک جهت برقراری ارتباط مستقیم با زارعین و کشاورزان ترتیب دهند.

همچنین تعدادی تشکیلات بازاریابی محصولات ارگانیک شامل تعاونی های تولید کنندگان به وجود آمده است که نقش قابل توجهی در تخفیف مسائل بازاریابی محصولات ارگانیک خصوصا در مورد تولید کنندگان جز، ایفا می نمایند.

کشاورزی ارگانیک، تجلی افکاری است که از حدود دهه ۱۹۲۰ شکل گرفته اند. آن افکار به طرز چشمگیری تکامل یافتند تا این که صورت علمی به خود گرفتند و در عین حال جنبه اصلی فلسفه خود را در نحوه برخورد با سیستم های طبیعی که همانا همگامی با طبیعت و احترام به آن می باشد، نه تسلط بر آن، نیز حفظ نمودند.

جنبش ارگانیک در همین راستا برپا گشت. جنبش ارگانیک خبر از یک دگرگونی در شیوه کشاورزی می دهد که در هر کشوری در دنیا که صاحب کشاورزی پیشرفته می باشد، در حال وقوع است. کشاورزی ارگانیک بازگشت به گذشته نیست، بلکه سیمای کشاورزی آینده می باشد.

عوامل مرتبط با جنبش ارگانیک

احیای خاک با کشاورزی ارگانیک

کیفیت محصولات زراعی و سلامت دام و انسان در گرو وجود خاک سالم و بدون آلودگی می باشد. همچنین خاکی که از طریق فعالیت های بیولوژیکی خود و بدون اتکا به انرژی های ورودی، می تواند باروری خود را حفظ کرده و محصولات با کیفیت بالا تولید کند. لذا اولین قدم این است که به عنوان یک جز زنده به آن نگاه کنیم.

خاک علاوه بر تهیه بستر مناسب برای رشد و توسعه ریشه گیاه و همچنین تامین مواد غذایی مورد نیاز گیاه، مجموعه متنوعی از موجودات زنده را نیز در بر دارد. بی شک حاصلخیزی خاک عامل اصلی بقا و دوام هستی بر روی کرده زمین است.

در طی ۵۰ سال اخیر، عملکرد محصولات زراعی افزایش یافته است. کاهش تدریجی مواد آلی، به خصوص در سیستم های کشاورزی فشرده و همچنین تخریب ساختمان خاک آن را مستعد متراکم شدن و فرسایش نموده است.

به دلیل عدم دسترسی کافی به مواد غذایی و انرژی لازم که توسط مواد آلی خاک و بقایای گیاهی و جانوری تامین می شود، فعالیت موجودات زنده خاک، کاهش یافته است. با کاهش فعالیت میکرو ارگانیسم های خاک که نقش عمده ای در پدیده ی هوا دیدگی شیمیایی خاک دارند، توانایی آن در تامین مواد غذایی مورد نیاز برای رشد گیاهان کاهش خواهد یافت.

فرسایش خاک

فرسایش خاک در اثر عوامل طبیعی به کندی صورت می گیرد، و با تشکیل مجدد خاک از سنگ بستر، کم و بیش جبران می گردد. وجود پوشش گیاهی مطلوب در اکثر اکوسیستم های طبیعی، به خوبی خاک را در مقابل فرسایش محافظت می کند و آن را به حداقل ممکن می رساند.

در بعضی موارد، ممکن است سرعت تشکیل خاک جدید، بیشتر از سرعت فرسایش آن باشد، که این امر منجر به افزایش عمق خاک می گردد. فرسایش خاک پدیده جدیدی نیست و در طول تاریخ همواره بشر شاهد آن بوده است. تمدن های مختلف به دلیل عدم بهره برداری صحیح از خاک و بروز فرسایش شدید از بین رفته و یا مجبور به تغییر محل سکونت خود شده اند.

به عنوان مثال می توان از زمین های حاصلخیز نواحی مدیترانه نام برد که امروزه به زمین های خشک ولم یزرع و فاقد پوشش گیاهی تبدیل شده اند. امروز فرسایش خاک شکل جدیدی به خود گرفته که علت آن انجام عملیات غلط کشاورزی می باشد.

شواهد حاکی از آن است که کشاورزی ارگانیک با تکنیک هایی نظیر تناوب مخلوط علوفه ای با محصولات زراعی، استفاده از کود سبز و دفع نمودن بقایای گیاهانی مانند ذرت، نقش عمده ای در کاهش خط فرسایش دارند.

در آزمایشی بین سال های ۱۹۴۸ تا ۱۹۸۵ ، میزان فرسایش خاک در دو مزرعه مجاور یکی با سیستم کشاورزی ارگانیک و دیگری با سیستم رایج کشاورزی مقایسه شد، و مشاهده گردید که میزان فرسایش در کشاورزی ارگانیک ۵ سانتی متر و در کشاورزی رایج ۱۶ سانتی متر بیشتر از کشاورزی ارگانیک بود، که این مقدار یک سوم خاک سطح زمین را شامل می شد.

علاوه بر فرسایش، شور و قلیایی شدن و بیابان زایی نیز از عواقب سوء تکنیک های غلط کشاورزی می باشد. بیابان زایی ممکن است در اثر فشار مستقیم انسان بر اکوسیستم های شکننده و ناپایدار نواحی خشک و یا به علت جنگل زدایی در نواحی جنگلی پر باران، و از بین بردن پوشش گیاهی طبیعی خاک باشد. علت شور و قلیایی شدن خاک ها، استفاه از روش های غلط آبیاری در خاک های حاصلخیز نواحی نیمه خشک می باشد.

جلوگیری از فرسایش خاک، بیابان زایی و همچنین شور و قلیایی شدن خاک و حفظ حاصلخیزی آن، تنها با تامین مواد غذایی مورد نیاز گیاه از خارج مزرعه و صرف هزینه زیاد امکان پذیر است؛ ولی باید توجه داشت که تامین غذای جمعیت در حال رشد جهان در آینده با استفاده از انرژی مصنوعی به آسانی میسر نیست و از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه نخواهد بود. بنابراین به کارگیری روش های جدید و متفاوت با روش های قبلی که ضامن پایداری خاک در دراز مدت باشد ضروری می باشد.

کیفیت مواد غذایی ارگانیک

از نظر مصرف کنندگان، محصولات ارگانیک همواره از برخی جهات بهتر و سالم تر از محصولات غیر ارگانیک هستند. افزایش علاقه مندی به کشاورزی ارگانیک عمدتا به دلیل توجه بیشتر برخی مصرف کنندگان به استفاده از تولیدات ارگانیک و پرداخت قیمت های بیشتر برای خرید آنها بوده است.

تمایل شخصی برای استفاده از مواد غذایی سالم و اعتقاد به توانایی روش های تولید مواد ارگانیک در پیشبرد اهداف عالی جامعه از قبیل حفاظت محیط زیست، از جمله عواملی هستند که مصرف کننده را به سوی کشاورزی ارگانیک سوق می دهد.

نگرانی از وجود مواد زیان آور در محصولات غذایی عامل اصلی تمایل مصرف کنندگان به خرید و مصرف محصولات ارگانیک به عنوان مواد غذایی عاری از آفت کش ها و مواد شیمیایی است.

البته باید توجه داشت که اصطلاح عاری از مواد شیمیایی یک اصطلاح عامیانه و بی معنا است. منظور از اصطلاح فوق عاری بودن از مواد شیمیایی مضر، فلزات سنگین و بقایای آفت کش ها است که البته این امر به طور کاملا تضمینی و مطلق نیست چرا که خاک زراعی در اثر سال ها استفاده نادرست اکنون بیمار است و تیمار و پاکسازی کامل آن مستلزم گذشت زمان است. اما در هر حال آلودگی محصولات ارگانیک به بقایای مواد شیمیایی مضر، کمتر از محصولات غیرارگانیک است.

مصرف مواد غذایی ارگانیک که دارای حداقل آلودگی هستند، کمک قابل توجهی به حل مساله بقایای آفت کش DDTHCH و PCB نوعی آلاینده صنعتی هنوز هم بالاتر از حد استاندارد است. این آلاینده های به تدریج رسوب کرده و غلظت آنها در چربی انسان افزایش می یابد و سپس وارد شیر می شود؛ به طوری که میزان DDT در شیر انسان ۱۲۷ برابر شیر گاو است.

یک پیشنهاد برای کاهش میزان DDT کاهش چربی اضافی قبل از بارداری است و پیشنهاد دیگر مصرف غذاهای ارگانیک است. تجمع نیترات در سبزیجات یکی دیگر از مشکلات حاصل از کاربرد روش های کشاورزی مدرن است. در حدود . ۷۰ ازتی که روزانه جذب می شود، از طریق مصرف سبزیجات و تنها ٪ ۲۰ آن از طریق مصرف آب تامین می شود.

ترکیبات نیتراته به راحتی توسط گیاهان زراعی جذب می شوند و اگر بلافاصله به پروتئین تبدیل نشوند به شکل نیترات در سلول ها ذخیره می شوند. ممکن است تبدیل نیترات به نیتریت در اثر بلع یا پختن، و سپس ترکیب آن با آمین ها باعث تشکیل نیترو آمین های سرطان زا شود.

ترکیبات نیتریت همچنین از ترکیب با بقایای برخی علف کش ها مانند دی تیو کاربامات ها تشکیل ترکیبات سرطان زا می دهند. در آزمایشی با مقایسه سبزیجات ارگانیک و غیر ارگانیک، تفاوت فاحشی در میزان نیترات آنها مشاهده شد. در سبزیجات ارگانیک نه تنها تجمع نیترات کمتر است، بلکه نسبت ازت پروتئینی به ازت غیر پروتئینی نیز بالاست.

ترکیبات معدنی و ویتامین ها

وجود یا عدم وجود مواد زیان آور در محصولات غذایی، تنها یک طرف مسئله ارزش غذایی است. این موضوع به خوبی مشخص شده است که استفاده بیش از حد از کودهای معدنی بر ترکیب غذایی گیاهان زراعی تاثیر می گذارد.

علت بیماری تب شیر (فقر منیزیم در گاوهای شیری، افزایش مصرف بیش از حد عنصر پتاسیم به جای منیزیم است که بیانگر اهمیت اثر متقابل عناصر بایکدیگر است.

مطالعات مختلف حاکی از افزایش میزان نیترات، اسیدهای آمینه آزاد، اکسالات ها و همچنین کاهش ویتامین C در اثر مصرف بیش از حد کودهای ازته است. میزان کلسیم، فسفر، منیزیم، سدیم و عناصر نادر نیز تحت تاثیر سطوح مختلف مصرف کود قرار می گیرد.

در آزمایش در سال ۱۹۸۴ جوجه های تغذیه شده با غذاهای ارگانیک در نسل اول بعد از ۴ تا ۸ هفته دارای سرعت رشد بیشتری بودند، اما بعد از ۳۲ هفته جوجه های تغذیه شده با غذاهای ارگانیک از وزن بیشتری برخوردار بودند.

وزن تخم مرغ جوجه های تغذیه شده با غذای ارگانیک در هر دو سال بیشتر بود. وزن زرده آنها نیز بیشتر بود. اما در جوجه های تغذیه شده با غذای غیرارگانیک، سفیده تخم مرغ آنها دارای وزن بیشتری بود.