ضرورت عرضه محصولات دامی سالم و گوشت ارگانیک

برای تولید محصولات دامی و گوشت ارگانیک قوانین و مقررات ویژه ای وجود دارد که توسط سازمان های مربوطه از ابتدایی ترین مراحل تحت نظر قرار میگیرد.

در گذشته، کشاورزی به شکل ساده و همراه و همراستا با طبیعت انجام میشد. رشد فزاینده جمعیت و افزایش روزافزون تقاضا برای محصولات کشاورزی، استفاده از نوآوری های جدید در بخش کشاورزی را اجتناب۔ ناپذیر نمود. بخش کشاورزی برای پاسخ به نیاز جمعیت، مسیرهای مختلفی را انتخاب نمود از جمله اتخاذ استراتژیهای این بخش در جهان، استفاده از نهاده های پربازده در کنار دیگر استراتژی هایی مثل توسعه مرزی میباشد.

استراتژی استفاده از نهاده های پربازده به رغم نقش زیادی که در افزایش تولید داشته است، ولی به دلیل عدم آگاهی و دانش لازم، روند رو به رشد استفاده از کودهای شیمیایی و سموم، سبب آلودگی خاک و آبهای سطحی و زیرزمینی را موجب شده است. مهمترین نکته در آلودگی این منابع، انتقال آن به اشکال متفاوت به انسان و تهدید و از بین بردن سلامت او می باشد.

آگاهی به این مسأله و مشکلات احتمالی، کشاورزی نزدیک به طبیعت را دیکته نموده است که به اسامی مختلفی نامیده می شود؛ از جمله آنها کشاورزی زیستی (بیولوژیک و ارگانیک) است، که در واقع یک سیستم مدیریتی جامعی است که کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فرآوری و انتقال به مصرف کننده، سلامت خاک، گیاه، حیوان، انسان، میکروارگانیسمها، محیط سیاره زمین به عنوان یک موجود زنده واحد، اصول اکولوژیکی، محیط زیست، اصول عدالت و روابط اجتماعی، احترام به حقوق شهروندی و اصول پایداری زیستی در آن مد نظر است.

کشاورزی زیستی و ارگانیک

توسعه کشاورزی زیستی و ارگانیک در ۲۰ سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است. شعار اصلی کشاورزی زیستی و ارگانیک، «خوب برای طبیعت و خوب برای شما» است. مهمترین هدف آن افزایش سطح آگاهی مردم نسبت به کیفیت و تأثیر آن بر حفظ محیط زیست و توسعه پایدار، و ترغیب به مصرف محصولات سالم و ارگانیک می باشد.

به جهت اهمیتی که تولید محصولات دامی و گوشت ارگانیک به لحاظ نوع و چرخه مصرف غذایی انسان به واسطه کوتاهی مسیر دارد، امروزه توجه ویژه ای به سالم و ارگانیک بودن این محصولات می شود. استانداردهای مربوط به کیفیت و ترکیب خوراک دام سالم و ارگانیک در تولید گوشت و دیگر محصولات دامی در سالهای اخیر به شدت افزایش یافته است.

تا قبل از سال ۲۰۰۸ دامداران تولیدکننده محصولات دامی سالم و گوشت ارگانیک ، مکلف بودند حداقل ۸۵ درصد از ترکیب علوفه مصرفی دام را به روش ارگانیک تهیه نمایند؛ این موضوع از سال ۲۰۰۸ به ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.

در کشاورزی زیستی و ارگانیک علاوه بر سلامت محوری آن، توسعه پایدار و توجه به منابع پایه نیز حایز اهمیت فراوان است، به عنوان مثال خاک، عنصر اصلی تولید در کشاورزی زیستی و ارگانیک اهمیت و نقش زیادی دارد. کشاورزان ارگانیک نه تنها به دنبال خاک سالم، و حاصلخیز برای کشت هستند، بلکه در جهت بهبود ساختار خاک، و مدیریت مؤثر آب تلاش می نمایند، و شیوه های مختلفی را در کشاورزی زیستی و ارگانیک برای حفظ خاک، مورد استفاده قرار میدهند که این شیوه عبارتند از:

استفاده از تنوع گونه و رعایت الگوی کشت
آيش زمین برای بازیابی
کشت محصولات لگومها مانند یونجه و شبدر
استفاده از کود حیوانی با منشاء ارگانیک
ایجاد محدودیتهای شدید در استفاده از انواع کودهای مصنوعی و آفت کشها
استفاده از اراضی به صورت دوره ای به عنوان علفزار و مرتع به منظور تقویت و باروری خاک
کشت محصولات زراعی (کود سبز) بعد از برداشت محصول جهت حفاظت از خاک

در سیستمهای گوشت ارگانیک در بخش دامداری، تعداد دام به ازاء هر هکتار معمولا کمتر از دامداری های معمولی است. کاهش یافتن جمعیت دام در دامداری های ارگانیک، به کاهش استرس دام و آفات و بیماریها کمک می کند و این امر موجب تنوع زیستی و کاهش فشردگی و فرسایش خاک میشود.

نگاه غربی ها به محصولات سالم و گوشت ارگانیک

برای تولید محصولات سالم و گوشت ارگانیک ، ضوابط مشخصی در اتحادیه اروپا وجود دارد. مقررات این اتحادیه برای ارتقاء کیفیت در ترکیب خوراک دام به منظور تولید گوشت سالم و ارگانیک عبارتند از :

استفاده از مواد آلی و ارگانیک به استثناء موادی که تولید آن از طریق ارگانیک میسر نیست.
استفاده از مواد افزودنی در سطح حداقل و در مواقع خاص و ضروری
مراقبت و نگهداری از طریق بیولوژیکی و مکانیکی
دسترسی دایمی دام به مراتع و مواد خوراکی
ضمن این که مواد زیر در ترکیب خوراکی ارگانیک برای استفاده دامها ممنوع است:
مواد مصنوعی رشد دهنده (هورمون ها)
اسیدهای آمینه مصنوعی
اصلاح ژنتیکی

افزایش دانش و آگاهی مردم نسبت به این سیاست ها و اقدامات، موجب افزایش تقاضا برای محصولات سالم و ارگانیک در اتحادیه اروپا گردیده و این مسأله باعث توسعه برنامه های مربوط به تولید و توزیع و فرآوری های محصولات سالم و ارگانیک شده است.

با توجه به اهمیت زیاد و نقش کشاورزی زیستی و ارگانیک در سلامت شهروندان، مقررات جدیدی در تولید، کنترل، برچسب زنی محصولات در زنجیره کامل وضع شده و از سال ۲۰۱۰ قابلیت اجرایی پیدا نمود.

اصول و قواعد کلی حاکم و مورد تأکید بر تولید محصولات سالم و ارگانیک، پایداری تولید و تنوع محصولات باکیفیت می باشد و هدف اصلی آن سلامت مصرف کننده و همچنین حفاظت از محیط زیست، تنوع زیستی و استانداردهای بالای حفاظت از حیوانات است. فرآیند تولید زیستی و ارگانیک در محصولات دامی، بیولوژیکی و مکانیکی بوده و بدون استفاده از ارگانیسم های اصلاح ژنتیکی صورت می گیرد.

با توجه به قوانین مربوط به تولید محصولات سالم و ارگانیک، تولید کنندگان این محصولات باید نشان اتحادیه اروپا را از سال ۲۰۱۰ استفاده کنند، و استفاده از این نشان منوط به رعایت استانداردهای این اتحادیه در تولید محصولات است.

کمیسیون اتحادیه اروپا نظارت بر واردات محصولات سالم و ارگانیک و کنترل حداقل تضمينهای ارگانیک را بر عهده دارد و ورود محصولات سالم و ارگانیک با مجوز اتحادیه اروپا امکان پذیر خواهد بود. آیین نامه های مربوط به تولید، توزیع و کنترل و برچسب زنی این گونه محصولات توسط شورای کشاورزی اتحادیه اروپا تدوین و ارائه میشود.

مجموعه سیاستهای اتخاذ شده و اقدامات صورت گرفته در ارتباط با تولید سالم و ارگانیک موجب نتایج ذیل شده است:

ضمن فراهم نمودن امنیت مالی برای کشاورزان ارگانیک، صنایع فرآوری، توزیع کنندگان و فروشندگان، مزایای اقتصادی را به ارمغان آورده است.
اتکا به نیروی کار و توسعه اشتغال به دلیل محدودیت های ایجاد شده و تأکید بر تولید فیزیکی و مکانیکی
سازگاری مزارع ارگانیک به ریسک های گردشگری روستایی
فراهم آوردن زمینه های جدید تحقیقاتی (حفاظت گیاه، رفاه دام، منابع تجدیدپذیر) برای دانشمندان
تجربه بهداشتی کشاورزان ارگانیک به جهت نداشتن این تجربیات در مورد کار با مواد شیمیایی مانند سموم دفع آفات
حفظ حقوق شهروندی و احترام به مصرف کنندگان و رعایت ملاحظات محیط زیستی و رفاه اجتماعی

در اتحادیه اروپا به منظور اهمیت دادن به غذای سالم برای انسانهاء در تولید محصول زوایای مختلف را مورد توجه قرار میدهند. برای این که گوشت مرغ و یا تخم مرغ سالم در اختیار باشد، استانداردها و ضوابط مشخص تعریف شده است که به اجرا گذاشته میشود:

جوجه ها باید دسترسی به فضای آزاد داشته باشند.
مرغان تخم گذار باید به پناهگاه دسترسی داشته باشند.
مرغ های گوشتی باید حداقل ۵۹ روز امکان زندگی داشته باشند و برای طیف سنتی آزاد، این دوره باید به ۸۱ روز برسد.
طیور تمام عمر را نباید در داخل قفس باشند تا مشکلات رفاهی برای پرنده ایجاد نشود.

رشد تقاضا برای محصولات سالم و ارگانیک در اتحادیه اروپا بیش از میزان عرضه آن شتاب گرفته است به طوری که اتحادیه اروپا برای تأمین تقاضای رو به رشد این محصولات، مقرراتی را برای تسهیل واردات انواع محصولات ارگانیک از سایر کشورها وضع نموده است. نمونه محصولات ارگانیک که از سایر کشورها وارد میشود عبارتند از:

قهوه از برزیل
برنج از تایلند
موز از کاستاریکا
چای از هند
کیوی از زلاندنو

انگلستان و آماده سازی گوشت ارگانیک سالم

در انگلستان تمام حیوانات در مزارع ارگانیک در سیستم های آزاد زندگی می کنند و به پرسه زدن خارج از قفس و محوطه پرورش و ابراز رفتار طبیعی شان تشویق می شوند. همه جوجه ها در یک سیستم تولید ارگانیک از یک رژیم غذایی سرشار از غلات و حبوبات ارگانیک و عاری از پسماندهای سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی تغذیه می نمایند. در درمان و بهداشت جوجه های ارگانیک، استفاده از آنتی بیوتیک ها منع شده است.

البته این نکته را باید توجه داشت که پرندگان پرورش یافته در این شرایط هزینه های بیشتری نسبت به طیور پرورش یافته در قفس و یا سالن را ایجاد مینمایند. چرا که فراهم ساختن امکانات برای دسترسی بهتر و بیشتر به چمن تازه و هوای آنها برای طیور نیازمند تأمین فضای بیشتری در واحد تولیدی است. حداقل فضای مورد نیز برای هر واحد طیور حدود ۴ متر مربع برآورد شده است. ضمن این که در سال باید دو ماه نیز استراحت به خاک و مرتع برای تجدید و بازسازی داده شود.

آمارها نشان میدهد که حدود ۳۰ درصد از گوشت و ۷ درصد از تخم مرغ تولیدی در این کشور به صورت ارگانیک عرضه می شود.

دامداری ارگانیک، مدیریت و نژاد

عناصر مهم در دامپروری ارگانیک در مناطقی که مهارت و دانش و فضای لازم برای پرورش دام ارگانیک وجود داشته باشد، با رعایت کردن استانداردهای مربوط به رفاه دام (زندگی راحت بدون استرس و مطابق و نیازهای طبیعی دام) امکان پذیر است. شرایط دامپروری ارگانیک نیازمند ایجاد محیطی مناسب از جمله مواد ذیل است:

دسترسی دائمی به هوای باز
دسترسی به مرتع و علوفه مناسب برای تأمین تغذیه ای و رفتاری دام
فراهم بودن بستر مناسب
عدم حصار دام در یک فضای بسته
محدود کردن حمل و نقل دام
استفاده کردن از روش های مناسب در کشتار دام (روش سریع و بدون درد)

مدیریت مناسب برای نحوه تأمین نیازهای دام، مراقبت و نگهداری و تأمین رفاه دام از اصول اولیه تولید محصولات سالم و ارگانیک دامی می باشد. سلامت و رفاه دام و اقدامات پیشگیرانه برای کنترل بیماریها عمدتا بایستی بدون داروهای مصنوعی (آنتی بیوتیکها) تأمین گردد و اقدامات لازم برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به بیماری و آفات صورت گیرد.

اولین گام در دستیابی به حداقل بهداشت و درمان در پرورش دامهای ارگانیک، انتخاب نژاد دام با توجه به خصوصیات نژادی و شرایط سازگاری با محیط و مقاومت آن در برابر بیماریها است. در پرورش دام ارگانیک، نژادهای بومی و سازگار با محیط مزرعه ترجیح دارند.

پیشگیری از بیماری های دامی

سیستم دفاعی دام از طرق زیر تحریک و تقویت می شود:

غذای با کیفیت بالا
ورزش و تحرک منظم
دسترسی به مراتع مناسب
روشهای دیگر پیشگیری بیماری عبارتند از:
فضا و مسکن مناسب و بهداشتی
دسترسی به فضاهای باز (بهاربندهای بهداشتی)

درمان دام باید با استفاده از دوزهای بسیار رقیق و با منشاء گیاهی و عصاره گیاهان انجام گیرد.

علیات کشاورزی خوب و تولید گوشت ارگانیک سالم از نگاه فائو

سلامت و رفاه دام و تولیدات دامی به عنوان ۲ جزء از ۱۰ جزء عمليات کشاورزی خوب می باشد شرح این دو جزء به قرار ذیل است:

بهداشت و رفاه دام

بهداشت در تولید گوشت ارگانیک سالم نقش مؤثری دارد. مکان مناسب و مدیریت صحیح، اقدامات پیشگیرانه مانند واکسیناسیون، بازرسی منظم، شناسایی و درمان بیماری های مزمن دارای اهمیت است. زیرا دامها موجودات حساسی هستند و رفاه آنها باید مورد توجه قرار گیرد. رفاه خوب دام به عنوان آزادی از گرسنگی و تشنگی، ناراحتی و درد، صدمه یا بیماری، رفتار طبیعی و آزادی از ترس و استرس شناخته شده است.

عملیات خوب مرتبط با بهداشت و رفاه دام شامل: به حداقل رساندن خطر عفونت و بیماریها با مدیریت مناسب مرتع، تغذیه سالم، انبارداری مناسب و شرایط مناسب آغل، حفظ دام، ساختمان ها و امکانات تغذیه پاک و تدارک مناسب و بستر تمیز، فراهم نمودن تغذیه کافی و مناسب و آب سالم در همه زمانها؛ اجتناب از قطع عضو غیردرمانی، جراحی و یا روشهای تهاجمی، مانند کوتاه کردن دم و نوک چینی؛ به حداقل رساندن حمل و نقل دام های زنده؛ جابه جا کردن حیوانات از طریق مراقبت مناسب و نگهداری حیوانات در گروه بندهای مناسب اجتماعی آنها؛ ایزوله کردن حیوانات دلبرد و بی جرأت (همانند گوساله های پرواری)، به جز زمانی که حيوانات مجروح یا بیمارند.

تولید دام

دام نیاز به مكان، علوفه و آب مناسب برای رفاه و بهره وری دارد. تنظیم میزان ذخیره سازی و مکمل های تهیه شده برای دام هایی که از مراتع و علفزارها چرا می کنند مورد نیاز است. آلاینده های شیمیایی و بیولوژیکی در خوراک دام از حفظ سلامت دام ممانعت می کند و باید از ورودشان به زنجیره غذایی جلوگیری به عمل آورد.

عملیات خوب مربوط به تولیدات دامی و گوشت ارگانیک مکان های مناسب واحدهای دامپروری برای جلوگیری از اثرات منفی بر چشم اندازهای طبیعی، محیط زیست و رفاه حیوانات؛ جلوگیری از آلودگی بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی علفزارها، غذای دام، أب و اتمسفر که غالبا شرایط انبارها و تنظیم میزان ذخیره، تغذیه و تأمین آب بر این اساس ارزیابی می شود؛ طراحی، ساخت، انتخاب، استفاده و نگهداری تجهیزات، سازه و خدمات حمل و نقل برای اجتناب از آسیب و خسارت؛ جلوگیری از باقیمانده داروهای دامپزشکی و دیگر مواد شیمیایی داده شده و مواد غذایی دام به زنجیره غذایی به حداقل رساندن استفاده غیر درمانی از آنتی بیوتیک ها؛ پایبندی به مقررات ایمنی و رعایت کردن استانداردهای ایمنی ایجادشده برای بهره برداری از تأسیسات، تجهیزات و ماشین آلات تولیدات دامی و حفظ سوابق استفاده از انبار، اصلاح نژاد، زبان و فروش، و برنامه جیره غذایی، استفاده غذای دام و فروش را شامل می شوند.

ضرورت تولید گوشت مرغ ارگانیک

صنعت پرورش مرغ گوشتی با پشتوانه عظیمی از سرمایه گذاری برای تولید دانش و یافته های تحقیقاتی، به دلایل متعددی، گوی سبقت را در پیشرفت و توسعه، از اغلب صنایع کشاورزی و دامی ربوده است. مهمترین این دلایل، ویژگی های انواع تجارتی مرغ و گوشت تولیدی از آنها است.

از جمله این دلایل می توان مواردی همچون سرعت رشد زیاد مرغ، دوره پرورش کوتاه، بازگشت سریع سرمایه، امکان پرورش متراکم، عدم نیاز به مرتع، تنوع در فرآوری و عرضه محصولات، ارزان بودن محصولات، راندمان بالاتر تولید لاشه و گوشت خالص و در نهایت جوانب کیفی گوشت مرغ درصد پروتئین بالا، چربی کم، بافت پیوندی کم، تردی و غیره) را برشمرد.

امروزه «صنعت پرورش طیور» در مقیاس جهانی، به لحاظ میزان سرمایه گذاری، حجم سرمایه در گردش، اشتغال زایی و نیز تولید منابع ارزان پروتئین حیوانی برای بشر، از مهمترین صنایع محسوب می شود.

تولید گوشت مرغ ارگانیک

پرورش موفقیت آمیز مرغ با شیوه های صنعتی فعلی، فعالیتی پرزحمت و متأثر از تعداد زیادی عوامل با تأثیر مثبت یا منفی می باشد. تعداد عوامل دخیل در پرورش مرغ، حاکی از نقش اندک هر یک و لیکن اهمیت تأثیر تجمعی تعداد بیشتر و یا مهم بودن برآیند تأثیر انفرادی و یا کنش متقابل تعدادی از آنهاست.

مدیر موفق کسی است که تعداد هرچه بیشتری از عوامل مثبت را در کنار هم، برای مرغ فراهم آورد و تعداد هرچه بیشتری از عوامل منفی را از مرغ و محیط پرورش آن دور نماید. با چنین نگرشی، تولید گوشت مرغ به حدی رسیده است که بخش قابل توجهی از پروتئین حیوانی موردنیاز جامعه را تأمین می کند.

اما برای رفع نگرانی های جامعه از مصرف این تولیدات، تغییر دادن روش های فعلی تغذیه و مدیریت ضروری است. لحاظ نمودن فعالیت های مدیریتی خاص تولید گوشت ارگانیک در حقیقت کاهش سطح حمایت انسان از مرغ و متابولیسم آن است. بنابراین منطقی نیست که هم انتظار تولید ارگانیک را داشته باشیم و هم رشد بیشتر، دوره پرورش کوتاه و غیره.

فهرست ناکاملی از شرایط و استانداردهای مورد نظر برای تحقق تولید گوشت ارگانیک مرغ در برخی کشورها عبارت است از:

تغذیه مرغ با خوراک های حاصل از اجزای ارگانیک (تأیید شده)
عدم واکسیناسیون و درمان مرغها جز در مواردی که قانون اجازه میدهد یا درمان مرغ با روش های مدیریت ارگانیک امکان پذیر نشود.
تغذية علوفه سبز به صورت دستی یا با فراهم کردن امکان گردش مرغ در چراگاه
خوراک مرغ بایستی عاری از هرگونه دارو و آنتی بیوتیک باشد.
استفاده از هر گونه منبع غذایی با منشأ حیوانی مجاز نمی باشد. استفاده از ضایعات کشتارگاهی اکیدا ممنوع است. برخی توصیه ها برای استفاده از کرم خاکی وجود دارد.
استفاده از GMOها و یا محصولات آن ها مجاز نمی باشد.

بعید به نظر می رسد که با لحاظ نمودن تمامی تمهیدات و آموزه های مدیریت گوشت ارگانیک بتوان، در حد فعلی مورد نیاز برای جوامع انسانی تولید گوشت مرغ نمود. لذا بایستی به فکر کم کردن محدودیت ها برای رفع نگرانی های ذکر شده در مورد صنعت پرورش طیور افتاد.

بنابراین با کاهش دادن انتظار خود از سطح تولید گوشت ارگانیک آرمانی به سطح گوشت ارگانیک قابل حصول، می توان گفت حداقل باید شرایط زیر در پرورش مرغ ارگانیک لحاظ شود تا دغدغه های جامعه تا حد قابل توجه کاهش یابد

عدم استفاده از هرگونه دارو، ماده شیمیایی مصنوعی، آنتی بیوتیک و یا کوکسیدیواستات در جیره مرغ
عدم پرورش مرغ درون قفس و پرورش مرغ بر روی بستر در تراکم های بالاتر از ۱۲ قطعه در هر متر مربع
عدم استفاده از منابع خوراک حیوانی حاصل از ضایعات دامی
عدم استفاده از GM0 ها یا محصولات آنها در تغذیه مرغ
افزایش سطح فیبر جیره های مرغ با استفاده از علوفه سبز
رعایت جدی تدابیر امنیت زیستی به منظور کاهش خطر شیوع بیماری و ضرورت يافتن درمان ها
سایر موارد

تا زمانی که انتظار ما از مرغ، رشد بیشتر، راندمان تبدیل خوراک بهتر، زنده مانی بیشتر و حفظ برخی دیگر از مؤلفه های ارزشمندی مرغ در مقایسه با سایر دام ها است، آن هم با پرورش در گله های بزرگ و در مکانهای محدود و محصور، حمایت از متابولیسم مرغ با افزودن مواد مختلف به خوراک آن اجتناب ناپذیر است.

اما این واقعیت نباید بهانه ای برای افزودن هر ماده ای به خوراک مرغ شود. مهم این است که این افزودنیها، برای انسان بی خطر باشند و بر همین اساس، در بسیاری از کشورها استفاده از پروبیوتیک ها در جیره مرغ ارگانیک مجاز است.

استفاده از گیاهان دارویی برای تولید گوشت مرغ ارگانیک

استاده از این داروی برای تولید گوشت ارگانیک استفاده از مواد گیاهی، به عنوان افزودنی های بی خطر، برای طیور، کم هزینه، فاقد اثرات جانبی و بدون تأثير تخریبی بر محیط زیست تلقی میشود. این محصولات، به عنوان افزودنی های خوراک طیور، به منظور افزایش عملکرد از طریق بهبود بهره گیری از غذا، حفظ سلامت بدن و تخفيف اثر استرس های محیطی و نیز پیشگیری از عفونتهای دستگاه تنفس، تهیه شده اند.

برای تحقق ایده تولید فرآورده های ارگانیک طیور، مواد مشتق شده از گیاهان (فيتوبیوتیک ها)، همچون پودر علف آنها، عصاره های گیاهی و ادویه جات، به دلیل ایفای نقش مهم در سلامت و تغذیه طیور، می توانند جایگزین ارزشمندی برای آنتی بیوتیک ها باشند.

فیتوبیوتیک یک عنوان کلی برای گروهی از افزودنیهای خوراک طیور است که منشأ طبیعی داشته و تماما از گیاهان مشتق می شوند. این گونه ترکیبات ممکن است از برگ، ریشه، غده یا میوه های گیاهان دارویی و یا ادویه ای منشأ گیرند. این مواد به صورت پودر و یا اسانس، قابل دسترس هستند. ترکیب اجزای فرآورده های فیتوبیوتیکی، تا حدود زیادی به موقعیت، شرایط اقلیمی و زمان برداشت گیاه بستگی دارد.

در بین فرآورده های فیتوبیوتیکی، آویشن، مرزنجوش (مرزنگوش) و سیر، از زمان های گذشته مورد توجه خاص تولید کنندگان طیور و محققان بوده است.

هالی ویل و همکاران (۱۹۹۵) و رودس (۱۹۹۶)، گزارش نمودند که فیتوبیوتیک ها دارای دامنه فعالیت گسترده ای همچون تحریک مصرف خوراک و افزایش ترشحات داخلی لوله گوارش، فعالیت ضدکوکسیدیوزی و میکروب کشی، و خاصیت ضدانگلی هستند.

گیاهان دارویی طیف وسیعی از متابولیتهای ثانویه را درون خود تولید می کنند، که این ترکیبات به طور کلی، گیاه را قادر به بروز کنش مؤثر و متقابل با محیط مینماید. این کنشها، ممکن است به عنوان بخشی از سیستم دفاعی گیاه بر علیه تنشهای فیزیولوژیکی و محیطی و همچنین بر علیه حشرات و عوامل بیماری زا عمل نمایند.

اکثر این متابولیتهای ثانویه فعال گیاهی، به گروه های شیمیایی مشتقات ایزوپرن، فلاوونوئیدها و گلوکوزینولاتها تعلق دارند. در گزارشات متعددی، به کارگیری تعداد زیادی از این ترکیبات، به عنوان آنتی بیوتیک و یا آنتی اکسیدان، در بدن موجودات زنده و همچنین در خوراک پیشنهاد شده است.

اسانس مرزه و پرورش مرغ ارگانیک

برای تحقق هدف تولید گوشت مرغ ارگانیک، به دلایلی خاص گیاه مرزه، گزینه ای استثنایی و ماده ای ارزشمند است.

مرزه گیاه بومی جنوب غربی آسیا و مدیترانه شرقی است. ولی امروزه هم به صورت وحشی و هم کشت شده در مدیترانه، اروپای مرکزی، هند، آفریقای جنوبی و آمریکای شمالی یافت میشود.

یافته های تحقیقاتی خواص زیر را برای این گیاه تأیید نموده اند:

در طب سنتی به عنوان ضدنفخ، اشتها آور، تسهیل کننده عمل هضم و تقویت فعالیت دستگاه گوارش شناخته شده است. دارای اثرات
آنتی اسپاسمودیک و آنتی پریستالتیک و ضد اسهال است. موجب تقویت سیستم آنزیمی گوارشی و افزایش کارکرد کبد میشود.
مرزه خاصیت ضد قارچ به ویژه برعلیه قارچهای مولد افلاتوكسين و آنتی اکسیدانی دارد و اسانس مرزه مانع از رشد و تکثیر برخی باکتری ها به ویژه باکتری های خانواده انتروباکتریاسه میشود.

در آزمایشی شش سطح صفر 500، 1000، 1500، 2000 و 2500 ppm اسانس موزه (به عنوان ۶ تیمار آزمایشی) به آب آشامیدنی جوجه های گوشتی از سن ۱ تا ۲۸ روزگی اضافه شد. از سن ۲۹ تا ۴۲ روزگی جوجه های هر گروه از تیمارهای شش گانه فوق به سه دسته تقسیم بندی شد و برای هر دسته، سطوح 200، 300 و 400 ppm اسانس مرزه با همان شیوه قبل به آب آشامیدنی اضافه شد.

برای حل شدن مؤثر اسانس در آب، هر سطح اسانس مرزه با دو برابر مقدار حجمی تونین مخلوط شد. اثر هر تیمار در 3 تکرار و هر تکرار شامل ۲۰ جوجه (نر و ماده) در طی ۴۲ روز بررسی شد. تکرارهای آزمایشی به صورت بلوکهای حاوی تراكمهای همسان جوجه در هر متر مربع (بدون احتساب فضای آب خوری و دان خوری) تنظیم خواهد شد.

تراکم مرغ ۱۲ قطعه در هر متر مربع در نظر گرفته شد. هیچ گونه دارو، آنتی بیوتیک، محرک رشد و کوکسیدیواستات (از ۱۴ روزگی به بعد) در جیره غذایی مرغ ها استفاده نشد.

در سن ۴۲ روزگی، وزن مرغ های تحت تیمار آب محتوى ppm 500 اسانس مرزه، ۳۵ گرم بیشتر از گروه شاهد شد. راندمان تبدیل خوراک برای این گروه از مرغها تفاوت معنی داری با گروه شاهد نداشت و مصرف خوراک آنها نیز کمتر بود.

نتایج مربوط به بررسی میزان چربی شکمی مرغ ها به عنوان یک صفت دارای ارزش اقتصادی چند بعدی نشان داد که استفاده از اسانس تا ppm 500 موجب کاهش ولی مقادیر بیشتر موجب افزایش چربی شکمی می شود. تجمع ۴ / ۶ گرم چربی کمتر در محوطه شکمی مرغهای گوشتی تحت تیمار ppm ۵۰۰ در مقایسه با گروه شاهد از ارزش اقتصادی قابل توجهی برخوردار است.

نتایج بررسی میزان کلسترول و لیپوپروتئین های خون چنین نشان داد که میزان کلسترول و HDL پلاسمای خون برای مرغ های تحت تیمار ppm ۵۰۰ کمتر از سایر گروهها بود. افزودن اسانس مرزه به آب موجب رطوبت پایین تر، تراکم کمتر بستر و در نتیجه کاهش شیوع و شدت زخم های کف پا و سوختگی مفصل خرگوشی در جوجه ها شد.

به این ترتیب، استفاده از اسانس مرزه، نوید موفقیت در استفاده از یک افزودنی بی خطر برای تأمین سلامت و رفاه و کیفیت گوشت مرغ ارگانیک است.

توجه به دغدغه های عمومی مردم و مطالبات جامعه در رابطه با سلامت گوشت مرغ و پرورش کمتر منفعت طلبانه این پرنده، با تغییر رویه به سمت تولید ارگانیک، امری اجتناب ناپذیر است.

سخت گیری در رعایت روش های خاص مدیریت تولید گوشت ارگانیک موجب تولید مقدار کمی گوشت مرغ با سلامت دلخواه میشود ولی این امر جوابگوی نیاز جامعه نیست.

ترویج، تشویق و سپس تحميل رعایت قوانین مربوط به رعایت بخشی از شیوه های مدیریت گوشت ارگانیک به ویژه در مورد استفاده از مواد دارویی و آنتی بیوتیک ها اولین ضرورت صنعت پرورش طیور است. و ایده عدم استفاده از افزودنی های جیره غذایی برای پرورش مرغ نه معقول و نه دست یافتنی است.

بایستی در تکاپوی بافتن مواد افزودنی بدون زیان همچون پودر یا اسانس انواع گیاهان دارویی بود. ته اسانس گیاه مرزه، یک گزینه قابل تأمل برای استفاده در تولید مرغ ارگانیک است. عدم تأثیر منفی بر رشد مرغ، خاصیت ضد میکروبی و کاهش چربی خون، از ویژگی های نیازمند بررسیهای بیشتر در مورد این ماده است.

همانند دیگر نقاط توسعه یافته، از جمله مهمترین دغدغه کشور مسأله امنیت غذایی به عنوان یک سیستم کلان و نیز سلامت غذا به عنوان زیر سیستم آن است. «بحران ناشی از مصرف بی رویه نهاده های شیمیایی در دهه اخير» مسایل و مخاطرات فراوانی را همراه داشته است.

تولید محصول سالم و ایمن متکی به کشاورزی زیستی و ارگانیک است و تولید کمی جای خود را به تولید کیفی می دهد. روش هایی که برای تولید محصولات با کیفیت به لحاظ عطر، طعم و همچنین سالم که خطرات ناشی از تجمع مواد شیمیایی در بافت های محصولات غذایی را نداشته باشد دارای اهمیت است.

کشاورزی زیستی و ارگانیک بازگشت به گذشته نیست، بلکه نگاه متفاوت به موضوع می باشد که به دنبال سلامت و توسعه پایدار است و سیستمی مبتنی بر مدیریت اکوسیستم می باشد.

پرورش دهندگان دام در سیستم تهیه گوشت ارگانیک، از خوراک های سالم و با کیفیت و طبیعی به خصوص علوفه های تازه در تغذیه دام های خود با در نظر گرفتن مرحله تولید و شرایط فیزولوژیکی دام استفاده می کنند، استفاده از خوراک های سالم ضمن این که موجب می شود پتانسیل تولیدی دام افزایش یابد، درجه سلامت محصول نیز ارتقا خواهد یافت.