آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: خارخر
نام علمی: .Ononis spinosa L
نام فرانسه: Bouverande، Bugrane épineuse، Arret – Boeuf، Bougrande
نام انگلیسی: Restharrow
نام آلمانی: Dornige، Hauhechel، Ochenbrechwurzel
نام ایتالیایی: Bonaga
خارخر گیاهی است علفی، پایا، خاردار، دارای ساقه راست از تیره پروانه واران به طول ۲۰ تا ۶۰ سانتی متر (گاهی بیشتر) و پوشیده از تار که غالبا در نواحی خشک و زمینه ای لم یزرع و یا کنار جاده ها می روید.از مشخصات آن این است که گلهای فراوانی به رنگ گلی، در طول ساقه به وجود می آورد. میوه اش متورم و منتهی به نوک باریک و غالبا خمیده است. قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است ولی از برگ و گل آن نیز استفاده های درمانی به عمل می آید.
ترکیبات شیمیایی خارخر
ریشه گیاه خارخر دارای سه گلوکزید به نامهای اونون (onone)، اونونين (ononine) [مشابه گلیسیریزین]، پزودواونونين (pseudoononine)، نوعى الكل به نام اونونول (ononol)، تانن، اسید سیتریک و املاح معدنی است.
خواص درمانی خارخر
ریشه گیاه خارخر دارای اثر مدر و صفرابر است و از این نظر در گذشته در موارد التهاب مخاط مثانه، ورم کلیه ناشی از وجود سنگ در آن، آب آوردن، یرقان، نقرس، رماتیسم مزمن، خنازیر و غیره مصرف فراوان داشته است. از گل های آن، تیزانی به عنوان تصفیه کننده خون تهیه می کنند. برگ و گل آن نیز اثر مدر دارند.
در استعمال خارج، جوشانده برگ، ساقه و گل های گیاه اثر ضد عفونی کننده داشته در رفع اگزما و خارش به کار می رود. در دامپزشکی به عنوان مدر از آن استفاده به عمل می آورند.
اونونين (Glucoside-7)، گلوکزیدی به فرمول C۱۲H۲۲O۹ است که از گیاه مذکور استخراج گرديد و سنتز آن بعد انجام گرفت. این ماده به صورت بلوری های سوزنی شکل به دست می آید. نقطه ذوب آن در گرمای ۲۱۰ – ۲۱۴ درجه است. به حالت انیدر در گرمای ۲۴۵ درجه تجزیه می شود.
صور دارویی خارخر
در مصارف داخلی، جوشانده ۱۰۰ تا ۵۰ در هزار ریشه گیاه خارخر در یک لیتر آب، به طوری که مجموعا پس از جوشاندن ممتد به ۱/۴ مقدار اولیه کاهش یابد، مصرف دارد. این جوشانده را باید به حالت سرد و در طی یک شبانه روز به کار برد. با افزودن مقدار کمی نهان با رازیانه نیز می توان آن را معطر ساخت. در استعمال خارج، جوشانده ۳۰ در هزار آن به صورت غرغره جهت رفع درد گلو، آنژین و اولسرهای اسکوربوتیک به کار می رود.
جوشانده مدر و مسكن
| ریشه گیاه خارخر | ۲۰ گرم |
| میوه رازیانه (دانه) | ۵ گرم |
| آب | یک لیتر |
ریشه گیاه را در آب ریخته آنقدر می جوشانند تا به حجم آن کاهش یابد سپس میوه رازیانه را، به محلول در حال جوش می افزایند و ظرف محتوی محلول را از گرما دور نگه می دارند. و به حال خود به مدت ۵ دقیقه می گذارند تا دم کند. دم کرده حاصل را در مدت ۲۴ ساعت به طور فاصله دار مصرف می کنند.
باید در نظر داشت که خارج کردن ریشه گیاه از زمین در بهار یا پاییز، باید از پایه هایی صورت گیرد که قطر ریشه از ۲ سانتی متر کم تر نباشد.
محل رویش خارخر
یزد خاست وبلوچستان.
.Mucuna urens DC
گیاهی است که در امریکای مرکزی، آنتیل و آفریقا می روید. میوه آن از تارهای خش و فشرده به هم، زود افت و به رنگ خرمایی پوشیده شده است. در دانه اش مواد رزینی، تانن، اسانس، موسیلاژ (لعاب)، و مواد پکتیک یافت می شود. در نواحی مختلف امریکا به عنوان مدر و آرام کننده دردهای بواسیری مصرف دارد. تارهای خشن روی میوه گیاه مذکور و نوع دیگری از آن به نام .M. pruriens DC، اثر تحریک کننده مخاط چشم دارد و باید در این مورد احتیاط زیاد به عمل آید.
در آنتیل، با مخلوط کردن تارهای روی میوه با قند یا عسل، نوعی معجون ضد کرم که اثر مکانیکی در دفع Lombrics ها دارد توسط بومیان محل تهیه می شود. نام عربی آن، ميوكونة البقر (Mi yukinatel baqar) است.
.Baptisia tinctoria R. Br
گیاهی است که در آمریکای شمالی می روید و در اتازونی نیز پرورش می یابد. ریشه اش دارای گلوکزیدی با اثر مسهلی به نام باپ تین (baptine)، گلوکزید تلخی به نام باپ تیزین (baptisine)، همچنین باپ تیتوکسین (baptitoxine) [همانند سیتیزین (cytisine)] و نوعى الكالوئید است. از ریشه .Baptisia tinctoria R. Br نیز ماده ای به نام باپ تیژهنین به دست آمده است. باپ تیژه نين (Baptigenin)، ماده ای به فرمول C۱۵H۱۰O۶ و به وزن ملکولی ۲۸۶.۲۳ است و ماده شیر گاو سیادی یعنی aglycone، باپ تیزین می باشد. به علاوه از ریشه گیاه مذکور نیز استخراج شده است.
باپ تیژه نین، به صورت بلوری های سوزنی شکل در اتانول رقیق به دست می آید. در گرمای بین ۲۸۴ و ۲۸۵ درجه ذوب می شود. در آب آمونیاک دار، غیر محلول ولی در الكل رقيق و اسید استیک گلاسیال خیلی گرم، به مقادیر جزئی محلول است. انحلال آن در استن و محلول های دارای سود محرق، به مقادیر زیاد صورت می گیرد. باپ تیژه نین، ترکیبات مختلف دارد. برای آن مصارف درمانی و صنعتی در کتب علمی ذکر نشده است.
از اعضای هوانی گیاه، نوعی ماده رنگی تهیه می شود. ریشه این گیاه اثر قی آور – مسهلی دارد و در نواحی محل رویش به منظور فوق مورد استفاده بومیان قرار می گیرد.
.Amorpha fruticosa L
گیاهی زینتی و به ارتفاع حداکثر ۲ متر است. در آمریکای شمالی می روید و منشا آن به نواحی مختلف این سر زمین نسبت داده می شود. در بعضی از باغ های تهران، کرج و نواحی دیگر پرورش می یابد و حتی در بعضی از نواحی به صورت خودرو در آمده است. گلهای خوشه ای و نیلی رنگ دارد. از برگ و گلهای آن، تحت اثر بخار آب، اسانسی به رنگ زرد روشن با طعمی نسبتا تلخ و بوی بسیار مطبوع به دست می آید که به وزن مخصوص ۰.۹۰۱۹ است.
از پوست ریشه این گیاه می توان تنطوری به رنگ قرمز قهوه ای به دست آورد. از دانه اش نیز، معادل ۸ تا ۹ درصد روغن روان، به رنگ زرد قهوه ای با مشخصات زیر به دست می آید:
- وزن مخصوص در گرمای ۱۵ درجه، برابر ۰.۹۴۳
- اندیس انکار در گرمای ۲۰ درجه ۱.۴۸۴۵
- اندیس ید، ۱۳۳.۷ اندیس صابونی شدن، ۱۸۲-۱۸۳ است.
- در ایران، در بین باغبان ها به نام نیلک موسوم است. اعراب آن را نیله کاذب گویند.
C. psoraloides DC. Cyanopsis tetragonolobus Taub در هند می روید و در افریقا و بعضی نواحی امریکا مخصوصا در آنيتل پرورش می یابد. گیاهی علفی، به ارتفاع ۸۰ – ۶۰ سانتی متر و دارای برگ های مرکب از ۳ برگچه و گل های ارغوانی و مجتمع به صورت خوشه در محور ساقه است. دانه آن، ۴ گوش، دارای ۲۷ درصد مواد آلبومینوئیدی، ۴۸ درصد مواد هیدروکربنه و در ۲ درصد مواد چرب است. به مصارف تغذیه، مشابه نخود و لوبیا می رسد. از دانه گیاه، نوعی صمغ به نام Guar gum به دست می آید که ماده هیدروکربنه آن است و شامل نوعی پلی ساکارید هیدروکلوئیدی، مرکب از گالاکتوز و مان نوز، پیوسته به زنجیر گلوکزی است که میتوان آن را نوعی گالاكتومان نان (galactomannan) دانست.
صمغ مذکور، رنگ سفید یا سفید مایل به زرد دارد و به صورت گردی تقریبأ فاقد بو می باشد. قابلیت انتشار (dispersibilite) در آب گرم و سرد دارد. ایجاد نوعی سول sol با pH بین ۵.۴ – ۷ می کند که ممکن است با افزودن مقدار کمی برات سدیم به صورت ژل (gel) درآید.
این صمغ به مواد غذایی به منظور پایدار نگه داشتن آن ها، غلظت دادن و ایجاد امولسیون کردن به کار می رود. باید در ظروف مسدود، به حالت مملو و در جای سرد نگه داری شود.
